نفت اسیر اهواز

یک‌چهارم میدان نفتی اهواز زیر ساخت‌و‌سازهای شهری مدفون شده است و فرودگاه اهواز به تنهایی ٢درصد این میدان نفتی را اشغال کرده است.

فرودگاهی که حالا کم‌عرض‌ترین فرودگاه ایران است و نداشتن فضای کافی و مشکلات حاشیه‌ای آن را تا مرز خروج از استانداردهای بین‌المللی پیش برده است؛ اما اهواز سال‌هاست برای جابه‌جایی همین یک آیتم شهری درمانده شده است، چه رسد به آن‌که بخواهد ٢٥‌درصد منابع نفتی خود را از زیر تسلط بافت شهری نجات بدهد.

حالا توسعه بی‌حساب و کتاب و بی‌برنامه شهرها نه‌تنها برای تهران دردسرساز شده که سایر کلانشهرهای ایران هم با این موضوع دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند. میدان نفتی اهواز یکی از ١٠ میدان نفتی بزرگ جهان است و حالا که شهر بی‌اجازه و بی‌برنامه روی این میدان نفتی گسترش داشته، هزینه کلانی نیاز است تا بتوان نفت زیر بافت شهر را استخراج کرد.

١,٣‌میلیارد بشکه نفت اهواز، اسیر بافت شهری
بیژن عالیپور، مدیرعامل شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب می‌گوید فرودگاه روی حدود ٢‌درصد از سطح مخازن میدان اهواز قرار گرفته است. به گفته او حجم ذخیره نفت در جای این ناحیه از میدان نفتی اهواز چیزی حدود ١,٣‌میلیارد بشکه و ظرفیت قابل تولید از آن حدود ١٤‌هزار بشکه نفت در روز است.

اما نکته جالب قضیه اینجاست که این ٢‌درصد ظاهر قضیه است و موقعیت فعلی فرودگاه اهواز، ساخت‎‌و‎‌سازهای چند دهه‎ اخیر، وجود اماکن، کارگاه‎ها و ساختمان‎هایی که بدون توجه به حریم میدان و برنامه‎های آینده حفاری احداث شده، همه دست به دست هم داده‌اند تا حدود ٢٥‌درصد از کل سطح میدان نفتی اهواز از دسترس شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب خارج شود.

آن‌گونه که مدیرعامل شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب می‌گوید در‌ سال ١٣٩٠ براساس مصوبه هیأت‌مدیره شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب مقرر شد تا زمین‌ها و تأسیسات ایجاد‌شده ازجمله فرودگاه اهواز به‌طور دقیق مشخص و قیمت‌گذاری شود تا با کمک ٢ وزارتخانه نفت و راه‌و‌شهرسازی برنامه جابه‌جایی فرودگاه اهواز عملیاتی شود اما تا حالا با وجود تلاش‌های انجام شده، پیشرفت محسوسی حاصل نشده است.

هزینه چند صد میلیاردی جا‌به‌جایی فرودگاه اهواز ‎
البته مدیران فرودگاه اهواز هم از جایگاه فعلی خود رضایت ندارند. کم‌عرض‌ترین فرودگاه ایران که حالا نه‌تنها با مشکل فضای کم دست‌و‌پنجه نرم می‌کند که رسم و رسومات محلی و تیراندازی‌هایی که در این مراسم انجام می‌شود، فرودگاه اهواز را تا مرز خروج از استانداردهای جهانی کشانده است. با این حال جابه‌جایی فرودگاه اهواز به این سادگی‌ها هم ممکن نیست.

پیش از این ایلخانی، مدیرعامل سابق شرکت فرودگاه‌های کشور گفته بود که از ‌‌سال ٨٨ بحث جابه‌جایی فرودگاه اهواز مطرح شده و در جنوب ‌غرب این شهر زمینی به مساحت ٢٤٠٠ هکتار در اختیار آن قرار گرفته اما احداث فرودگاه جدید در این زمین با مشکل مواجه شده است.

به گفته ایلخانی قرار بود وزارت نفت سرمایه لازم را برای احداث این فرودگاه تأمین کند که گویا منصرف شد و حالا اهواز برای تأمین فاینانس و سرمایه‌گذار فرودگاه جدید دچار مشکل شده است.به گفته مدیرعامل سابق شرکت فرودگاه‌های کشور هزینه جابه‌جایی فرودگاه خیلی سنگین است و به استثنای زمین حدود ٤ تا ٥‌ ‌سال پیش هزینه احداث فرودگاه جدید چیزی حدود ٥٠٠‌‌میلیارد تومان تخمین زده شده بود که حالا این هزینه چند برابر شده است.

حفر ٥٠٠ حلقه چاه در میدان نفتی اهواز
میدان اهواز بزرگترین میدان نفتی کشور و یکی از ١٠ میدان بزرگ جهان است و از زمان کشف این میدان در‌ سال ١٣٣٨ شمسی تا حالا، بیشتر از ٥٠٠ حلقه چاه در محدوده‎‏ای به طول ٧٥ و عرض هشت کیلومتر حفر شده که عمده آنها در شرق و شمال‌شرقی شهر اهواز واقع شده‎اند.

به گفته مدیرعامل شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب، حجم نفت در جای میدان اهواز بیشتر از ٦٥‌میلیارد بشکه و گاز موجود در کلاهک آسماری و مخزن خامی حدود پنج تریلیون فوت مکعب است. براساس مطالعات انجام شده روی مخازن آسماری و بنگستان میدان اهواز، امکان افزایش ظرفیت تولید میدان اهواز به حدود ٩٧٠‌هزار بشکه در روز تا پایان ‌سال ٩٨ وجود دارد؛ ضمن این‌که دستیابی به ظرفیت بالاتر هم دور از انتظار نیست.

حفاری افقی؛ راه‌حلی مناسب
کارشناسان معتقدند در شرایطی که امکان جابه‌جایی فرودگاه اهواز وجود ندارد، استفاده از تکنولوژی‌هایی مثل حفاری‌های افقی می‌تواند چاره‌ساز باشد. در همین رابطه نرسی قربان، کارشناس حوزه نفت به «شهروند» توضیح می‌دهد که با حفر چاه‌های افقی از چند کیلومتری محل مخزن، می‌توان اقدام به حفاری افقی کرد و از این تکنولوژی که در دنیا هم مورد استفاده قرار می‌گیرد، برای حل این مشکل بهره برد.

به گفته این کارشناس نفت، هر چند که در حفاری افقی ممکن است هزینه‌های حفاری افزایش یابد، اما رقمی که اضافه می‌شود، قابل مقایسه با بهره‌برداری از ٢٥‌درصد میدان نفتی اهواز و منابع اقتصادی آن نیست.

اما گزینه‎های مختلف فنی برای غلبه بر مشکلات سطحی و موانع حفاری در این میدان، موضوعی است که عالیپور هم به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب برای جبران نبود دسترسی به بخش قابل توجهی از سطح میدان، اقدام به استفاده از روش‎های خاص حفاری چاه ازجمله حفاری چاه‎های خوشه‎ای، حفاری ٤ تا ٥ حلقه چاه در یک محدوده واحد و حفاری چاه‎های انحرافی و افقی کرده است؛ با وجود این هنوز هم نمی‌توان همه بخش‎های مخازن این میدان را به‌صورت متوازن در تولید، مشارکت داد.

به گفته مدیرعامل شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب، به‌تازگی با توجه به رواج حفاری به روش ERD (یا حفاری با طول بلند Extended Reach Drilling) ضمن مذاکره با شرکت‎های ارایه دهنده این فناوری، تعدادی محل حفاری برای بکارگیری این شیوه نوین هم مشخص شده است. عالیپور امیدوار است که در آینده نزدیک این مهم عملیاتی و بخشی از مشکلات دسترسی به سطح میدان برطرف شود.او معتقد است که استفاده از این فناوری، هزینه حفاری و تعمیرات آینده چاه‎ها را به شکلی غیرمتعارف بالا می‎برد، به‌گونه‌ای که گاه بخشی از آن بودجه، از ارزش کل تأسیسات و اماکن سطح موجود بیشتر است.

رضا پدیدار، رئیس کمیسیون انرژی اتاق تهران نظر متفاوتی دارد و به «شهروند» توضیح می‌دهد که مسأله آن بخش از میدان نفتی اهواز که در سیطره فرودگاه این شهر قرار گرفته، در مقایسه با مجموع منابع نفتی که در اختیار داریم، چندان حایز اهمیت نیست. پدیدار تأکید می‌کند که میادین قابل بهره‌برداری زیادی داریم و در شرایطی که محدودیت منابع نفتی نداریم، شاید ضرورتی نداشته باشد که به منابعی که زیر فرودگاه اهواز است، فکر کنیم و یا به‌خاطر آن بخواهیم به فکر جابه‌جایی محل فرودگاه باشیم.

او معتقد است میزان برداشت از منابعی که زیر فرودگاه اهواز است، سهم زیادی در مجموع تولید نفت ندارد که بخواهیم مسأله را خیلی بغرنج کنیم.به گفته عالیپور، با توجه به مشخصات ویژه مخازن این میدان و مخازن بنگستان و خامی آن، حتی حفاری طول بلند هم نمی‌تواند همه مشکلات روسطحی را برطرف کند، بنابراین لزوم در اختیار داشتن بخش‌هایی از سطح میدان که هم‌اکنون به دلیل وجود ساخت‌وسازهای مختلف در دسترس نیست برای بالابردن میزان تولید روزانه و افزایش ضریب بازیافت در یک بازه زمانی که اقتصادی باشد، ضروری است.