رویترز و ایسنا منبع اصلی اخبار رسانه‌های ایران

نتایج یک پژوهش علمی در ایران نشان می‌دهد سه خبرگزاری غربی و سه خبرگزاری داخلی به ترتیب خوراک اصلی صفحات بین‌المللی و سیاسی روزنامه‌ها در ایران را تأمین می‌کنند.

این پژوهش به سفارش دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با هدف بررسی اصول منبع‌نگاری و ارزیابی صحت اخبار و مطالب رسانه‌های داخلی انجام شده و قرار است مشروح آن روز سه‌شنبه در بیست‌وسومین نمایشگاه مطبوعات به اصحاب و کارشناسان رسانه ارائه شود.

نتایج این پژوهش مؤید آن است که اغلب روزنامه‌ها و خبرگزاری‌های کشور از نظر رعایت اصول حرفه‌ای در زمینه منبع‌نگاری وضعیت نسبتا قابل‌قبولی دارند اگرچه میزان توجه و پایبندی هر یک از آن‌ها به این اصول متفاوت است و به صحت اخبار و گزارش‌های اختصاصی برخی رسانه‌های داخلی نمی‌توان چندان اعتماد کرد.

پژوهش «بررسی منبع‌نگاری و ارزیابی صحت اخبار و منابع در رسانه‌های ایران» حکایت از آن دارد که خبرگزاری‌های رویترز (انگلیس)، فرانس‌پرس (فرانسه) و اسپوتنیک (روسیه) در صدر فهرست منابع خارجی پراستفاده در رسانه‌های ایرانی قرار دارند.

این پژوهش همچنین می‌گوید که اخبار خبرگزاری‌های داخلی ایسنا، فارس و ایرنا نیز بیشترین انعکاس را در صفحات سیاسی مطبوعات و پایگاه‌های خبری ایران دارند. تهیه‌کنندگان پژوهش، این نتایج را از بررسی هشت‌هزارو ٣٣٧ مطلب در صفحات سیاسی و بین‌الملل ٩ خبرگزاری، ١٨ روزنامه و چهار سایت پربیننده داخلی در روزهای معین استخراج کرده و آن را در قالب نمودارهای متعدد به نمایش گذاشته‌اند.

بر اساس نتایج به‌دست‌آمده، ٨٥، ٣ درصد مطالب منتشرشده در رسانه‌های مذکور دارای منبع است و اصول حرفه‌ای منبع‌نگاری نیز در ٨١. ٦ درصد اخبار و گزارش‌های بررسی‌شده رعایت شده است. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد در ٣٨. ٧ درصد مطالب روزنامه‌ها، ١٢. ٨ درصد مطالب خبرگزاری‌ها و ٩ درصد مطالب سایت‌های منتخب، اصول منبع‌نگاری رعایت نشده است.

در میان خبرگزاری‌ها، خبرآنلاین از نظر رعایت اصول منبع‌نگاری در جایگاه اول و خبرگزاری‌های مهر و ایلنا در جایگاه آخر قرار گرفته‌اند. در میان روزنامه‌ها، دنیای اقتصاد در جایگاه اول و فرهیختگان در جایگاه آخر نشسته و در میان سایت‌های منتخب نیز، تابناک، اول و انتخاب در رده آخر جای گرفته است.

نتایج این تحقیق نشان می‌دهد بسیاری از رسانه‌های داخلی، استانداردهای حرفه‌ای روزنامه‌نگاری را در اخبار اختصاصی خود رعایت نکرده‌اند، مخصوصا وقتی منبع اخبار و گزارش‌های این رسانه‌ها از منابع ناشناس بوده است. یکی دیگر از نتایج این پژوهش آن است که نشان می‌دهد منبع ٩٣ درصد مطالب روزنامه‌ها و ٩٨ درصد مطالب سایت‌های منتخب، داخلی است.

این رقم درباره اخبار و گزارش‌های دو بخش مهم خبری تلویزیون، ٨٦ درصد است. بر اساس نتایج حاصله، ۸۸. ۷ درصد مطالب خبرگزاری‌های داخلی دارای منبع معتبر است که در میان آنها، خبرگزاری مهر بیشترین و خبرآنلاین کمترین استفاده از منابع کم‌اعتبار را دارند.

در میان رسانه‌های خارجی که اخبار آن‌ها در رسانه‌های داخلی انتشار یافته، خبرگزاری انگلیسی رویترز با ٩، ٥ درصد بیشترین استناد را داشته است. خبرگزاری فرانسه با ٥. ٨ درصد و خبرگزاری روسی اسپوتنیک با ٤. ٥ درصد در جایگاه‌های بعدی قرار دارند. این نسبت در میان خبرگزاری‌های داخلی، رویترز ٩. ٩ درصد، خبرگزاری فرانسه ٦. ٣ درصد و خبرگزاری روسی اسپوتنیک ٥. ٢ درصد است.

در میان روزنامه‌ها نیز اخبار رویترز ٧، ٩ درصد، خبرگزاری فرانسه ٤. ٦ درصد و بی‌بی‌سی ٤. ٢ درصد مطالب آن‌ها را دربر می‌گیرد. در میان پایگاه‌های خبری ایرانی، رویترز با ٩. ٥، خبرگزاری فرانسه با ٤. ٢ و روسیا‌الیوم با ٣. ٣ درصد در صدر هستند.

نتایج این تحقیق همچنین نشان می‌دهد رسانه‌های اروپایی با ٣٣، ٣ درصد جایگاه اول را در میان اخبار ترجمه‌شده رسانه‌های داخلی دارند و ٥٩ درصد مطالب ترجمه‌شده در رسانه‌های داخلی از منابع انگلیسی‌زبان است. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) در میان منابع داخلی مورد استفاده روزنامه‌ها با ٢٨ درصد در جایگاه اول قرار دارد.

فارس با ١٧، ایرنا با ١١ و تسنیم با ١٠ درصد در جایگاه‌های بعدی قرار دارند. در میان سایت‌ها نیز ایسنا با ٣٥. ١ درصد در رده اول است و تسنیم با ١١. ٤، ایرنا با ٩. ٤ و فارس با ٨. ٦ درصد در رده‌های بعدی جای گرفته‌اند.

نتایج این تحقیق نشان می‌دهد مطالب روزنامه «شرق» با ١٧ درصد بیشترین بازتاب را در میان سایت‌های منتخب داشته است.

یکی دیگر از نتایج جالب این تحقیق آن است که نشان می‌دهد رابطه معناداری میان خط مشی سیاسی روزنامه‌ها و استفاده آن‌ها از خبرگزاری‌های کشور وجود دارد به‌طوری‌که روزنامه‌های هر جناح اکثرا از خبرگزاری‌های همفکر خود به عنوان منبع اخبار و گزارش‌هایشان استفاده می‌کنند.

به جز روزنامه خراسان که منبع اول آن ایسناست، منبع اول و دوم مابقی روزنامه‌های اصولگرا، فارس و تسنیم است. در روزنامه‌های اصلاح‌طلب یا طرفدار دولت نیز منبع اول ایسناست. به نظر می‌رسد برخی روزنامه‌ها نظیر رسالت، جمهوری اسلامی و قدس عامدانه از استفاده از خبرگزاری‌های جناح رقیب خودداری کرده‌اند.