چرخه فقر ادامه دارد

کافی است در خیابان سر بچرخانید و صندوق‌های آشنای زرد و آبی کمیته امداد را ببینید. سر هر کوچه و خیابانی حداقل یک صندوق وجود دارد تا پذیرای مهر شهروندان به هم‌نوعان نیازمند خود باشد.

یکی از راه‌هایی که کمیته امداد برای پذیرش کمک‌های نقدی مردم پیش‌بینی کرده، همین صندوق‌هاست. سالانه مبالغ زیادی به این صندوق‌ها ریخته می‌شود تا مرهمی باشد هرچند اندک برای زخم‌های نیازمندان. این روز‌ها روش‌های نوینی برای پرداخت صدقات در نظر گرفته شده از جمله صندوق‌های کوچک خانگی و روش‌های پرداخت الکترونیکی.

شاید این سوال پیش آمده باشد که این هزینه‌ها در کجا صرف می‌شود و با وجود مبالغ بالایی که تنها از طریق پرداخت صدقه جمع می‌شود، چرا هر روز شاهد بالا رفتن آمار فقر و حاشیه‌نشینی هستیم؟ صندوق‌های صدقات فقط یک بخش از درآمد‌ها و منابع مالی کمیته امداد و کمیته امداد نیز یکی از سازمان‌های مربوط به کمک به نیازمندان و فقرا در میان سازمان‌های بزرگ دولتی و حاکمیتی و خیل خیریه‌های مردم‌نهاد است.

بر همین اساس طبق خبرهایی که ظرف دو، سه سال گذشته روی خروجی خبرگزاری‌ها قرار گرفته، میزان جمع‌آوری صدقات در سال ۹۵ بیش از ۲۹۰ میلیارد تومان بوده که این رقم شامل ۲۷۰ میلیارد تومان از صندوق صدقات، ۱۱ میلیارد تومان روش‌های نوین پرداخت و بیش از شش میلیارد از کمک‌های مردمی جمع‌آوری شده است.

همچنین میزان جمع‌آوری صدقات در سال ۹۴ را ۴۱ میلیارد و ۶۹۹ میلیون تومان اعلام کرده که ۱۴ میلیارد آن از استان تهران و مابقی از محل صندوق‌های کوچک و بزرگ جمع شده است.

این رقم نشان می‌دهد میزان پول‌های جمع‌آوری‌شده از صندوق صدقات در سال ۹۵ حدود پنج برابر بیشتر از سال ۹۴ بوده است. همچنین به گفته معاون مشارکت‌های مردمی کمیته امداد امام خمینی (ره)، در شش ماه ابتدایی امسال تاکنون ۱۵۳ میلیارد تومان در قالب صدقات مردمی از سراسر کشور در اختیار کمیته امداد امام خمینی (ره) قرار گرفته است. محمدعلی ذوالفقاری در این زمینه عنوان کرده: از این میزان ۸۹ میلیارد تومان از صندوق‌های کوچک خانگی، ۵۲ میلیارد از صندوق‌های بزرگ موجود در خیابان‌ها و ۱۲ میلیارد و ۸۹۵ ملیون تومان از روش‌های نوین پرداخت حاصل شده است.

معاون توسعه مشارکت‌های مردمی استان تهران در تازه‌ترین خبر در خصوص میزان مبلغ جمع‌آوری‌شده از صندوق صدقات در تهران گزارشی از صدقه پرداختی مردم نیکوکار این استان در شش‌ماهه نخست سال ۹۶ ارائه کرده و گفته: یکی از عوامل افزایش مشارکت عمومی که منجر به ریشه‌کنی فقر و توانمندسازی بیشتر خانوارهای تحت حمایت و نیازمندان می‌شود، اعتمادسازی است.

محمد‌هادی سیف با بیان اینکه ۶۷۰ هزار صندوق صدقه بزرگ، متوسط و کوچک در سطح استان نصب و توزیع شده است، گفت: مردم استان تهران در شش‌ماهه نخست سال‌جاری ۲۰ میلیارد تومان صدقه پرداخت کردند که ۱۳ درصد کل صدقه پرداختی در کشور است.

با توجه به اینکه در نگاه اول این مبلغ شاید زیاد و قابل توجه باشد، اما برخی کارشناسان معتقدند این مبلغ کفاف پوشش همه نیازمندان را نمی‌دهد. مهدی تقوی، اقتصاددان و استاد دانشگاه در این‌باره به «جهان‌صنعت» می‌گوید: طبق اساسنامه‌ای که کمیته امداد و سازمان بهزیستی دارند، مبلغ نهایی از جمع‌آوری صدقات صرف پوشش‌دهی خانواده‌های نیازمند که از حداقل‌ها برای زنده ماندن محروم هستند از جمله تامین مسکن، هزینه‌های درمانی، اشتغال، تحصیل، خرید جهیزیه و کمک به ازدواج جوانان خانواده‌هایی با سرپرست بیکار یا بدسرپرست می‌شود.

با این اوصاف، اما همچنان نظرات متفاوتی در‌خصوص پول‌های جمع‌آوری‌شده توسط کمیته امداد از کمک‌های مردمی عنوان می‌شود. برخی‌ها معتقدند این‌ها پول‌های ناچیزی است و برخی‌ها همچنان این پرسش را مطرح می‌کنند که با همه بودجه‌های کمیته امداد و انواع کمک‌های مالی مردمی چرا سال به سال به تعداد حاشیه‌نشینان فقیر در کشور اضافه شود؟

مگر این سازمان هر از چندی اعلام نمی‌کند تعدادی از مددجویان دیگر نیاز به کمک ندارند و با پرداخت مبلغی وام برای خوداشتغالی، از این سازمان جدا می‌شوند؟ حتی اگر نقش این نهاد را صرفا حمایتی بدانیم و نه کمک به حل فقر، چرا تغییری در چرخه فقر در کشور حاصل نمی‌شود و همچنان نیازمندان به بدیهی‌ترین امور زندگی افزایش می‌یابد؟ شاید پاسخ به این پرسش بسیاری از ابهامات مالی شکل‌گرفته در ذهن مخاطبان از پول‌های کمیته امداد را برطرف کند.

انتقادی غیرواقع‌بینانه
دولت تصمیم گرفته تا تمام توان خویش را برای رفع فقر مطلق از جامعه بسیج کند. این در حالی است که نهادهای متعددی برای حمایت از اقشار آسیب‌پذیر در کشور وجود دارند بنابراین انتظار آن است که با وجود نهادهای حمایتی، فرآیند رفع فقر مطلق با سرعت بیشتری در کشور انجام شود.

البته سپردن مسوولیت رفع فقر از جامعه به چند نهاد حمایتی چندان با معیارهای اقتصادی منطبق نیست چراکه ارشدترین نهادهای حمایتی کشور یعنی کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی در واقع کارگزاران دولت محسوب می‌شوند و اگر کمیته امداد امام خمینی (ره) درآمدی از محل دریافت صدقات و نذورات دارد و در جشن‌های مهربانی و... نیز هدایا و کمک‌هایی دریافت می‌کند، اما برخلاف تصور مردم، درآمد یادشده چندان معتنابه و چشمگیر نیست.

برخی شهروندان می‌گویند مجموع این درآمد‌ها به چند صد میلیارد تومان بالغ می‌شود و با این درآمد هنگفت چرا کمیته امداد نتوانسته به فقر مطلق پایان دهد. این سوال پاسخ ساده‌ای دارد؛ نخست آنکه این چند صد میلیارد تومان به کل کشور و کل جمعیت فقیر مطلق ایران که گفته می‌شود به ۱۲ میلیون نفر بالغ می‌شوند را دربرمی‌گیرد.

حتی اگر هزار میلیارد تومان کل درآمدهای مردمی کمیته امداد باشد و اگر قرار باشد این کمیته متولی امور فقرا باشد، با این درآمد روزانه فقط حدود ۲۳۰ تومان به هر فقیر می‌رسد که حتی برای خرید یک نان در روز هم کفایت نمی‌کند. نکته دیگر آن است که قانون وظیفه‌ای برای زدودن فقر از جامعه، برای کمیته امداد، سازمان بهزیستی و سایر نهادهای حمایتی تعیین نکرده است.

از این بابت این‌گونه سازمان‌ها تعهدی قانونی در این‌باره ندارند. علاوه بر این سازوکار و ابزار لازم برای پایان دادن به فقر مطلق در ایران فقط در دست دولت است چراکه مدیریت کلان کشور است که می‌تواند فقر را درمان و فقیر را توانمند کند. با این حساب انتقاد از سازمان بهزیستی، کمیته امداد و امام خمینی (ره) و به طور کلی نهادهای حمایتی فعال در کشور به خاطر آنکه این مجموعه‌ها نتوانسته‌اند به فقر مطلق پایان دهند، واقع‌بینانه و پذیرفتنی نیست.

منبع: روزنامه جهان صنعت