گفتگو با یک "عاشیق"

«خانه عاشیق‌های ایران» یکی از معدود سازمان‌های مردم‌نهاد است که با هدف پرداختن به موسیقی عاشیق‌ها، بعد از کسب مجوز رسمی از وزارت کشور از مهر ماه سال ٩٤ فعالیتش را با مدیریت عاشیق سلجوق شهبازی شروع کرده و در مدت کمتر از ٢ سال ٥ جشنواره بین‌المللی در تهران و شهرهای ایران برگزار کرده است.

بهمن سال ٩٤ «خانه عاشیق‌های ایران» با حضور جوانشیر آخوندوف، سفیر جمهوری آذربایجان، دکتر حکیمی‌پور، حاجی‌آقا اسماعیل اکبری، الیاس حضرتی و عاشیق شهبازی، مدیرعامل این خانه در سرای محله بهاران در منطقه پنج تهران برگزار شد.

حال بعد از گذشت دو سال یکشنبه ١٩ آذرماه در فرهنگسرای بهاران تهران جشنواره بین‌المللی عاشیق قریب برگزار می‌شود. با بینان‌گذار این خانه به گفت‌وگو نشسته‌ایم.

ایده اولیه تاسیس «خانه عاشیق‌های ایران» از چه زمانی شکل گرفت و چه مراحلی طی شد تا در نهایت این خانه افتتاح شود؟
همیشه در این فکر بودم که چه کارهایی می‌توان انجام داد تا از موسیقی عاشیق‌ها حمایت بیشتری شود. از سال ٩٠ که به عنوان یکی از اعضای هیات‌مدیره کانون نوازندگان ایرانی در خانه موسیقی انتخاب شدم، ایده‌هایی را در جلسات مطرح کردم تا در ادامه شاهد اقدامات مثبتی در این زمینه باشیم، اما متاسفانه، در آن زمان در این مورد هیچ کاری انجام نشد و بودجه‌ای برای این کار در نظر گرفته نشد.

من هم که به عنوان نماینده عاشیق‌ها فعالیت می‌کردم به این نتیجه رسیدم که بهتر است جدا از فعالیت‌هایی که در خانه موسیقی صورت می‌گیرد برای راه‌اندازی «خانه عاشیق‌های ایران» اقدام کنم.

با فعالیت این خانه می‌توانستیم به صورت تخصصی‌تری به این موسیقی بپردازیم و مهم‌تر از آن فعالیت‌هایمان را به صورت تشکیلاتی و مدون انجام دهیم.

از سال ٩٢ تا امروز به صورت جدی مراحل کسب مجوز برای این خانه را از طریق وزارت کشور شروع کردم و خوشبختانه با حمایت دوستان از جمله آقای دکتر روح‌الله نصرتی، دکتر جهانبخش محبی‌نیا، دکتر میرنبی عزیززاده و... در نهایت مجوز فعالیت «خانه عاشیق‌های ایران» صادر شد.

سرانجام در مهرماه ٩٤ افتتاحیه‌ای به بهانه صدور مجوز برگزار کردیم و در آن مهمانان و نوازندگانی از استان‌های ترک زبان کشور و همچنین از کشورهای جمهوری آذربایجان، ترکیه و جمهوری ترکمنستان دعوت کردیم که اجراهایی داشتند.

این خانه در طول یک سال و چند ماهی که از فعالیتش می‌گذرد چه کارهایی انجام داده است؟
از زمان افتتاح این خانه نظراتی از جانب دوستان مطرح شد که بعد از بررسی آن‌ها به این نتیجه رسیدیم با توجه به عنوان این خانه که مربوط به تمام ایران می‌شود و شهر خاصی را در نظر نداشته، شعبه‌هایی را در استان‌های ترک‌زبان دایر کنیم.

از همان زمان برای فعالیت در ٨ استان آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، زنجان و البرز، همدان، قم، تهران و قزوین شعبه این خانه تاسیس شد و شروع به فعالیت هنری کرد.

با توجه به شکل فعالیت این خانه برای برگزاری برنامه‌های مختلف فرهنگی و هنری درخواستی به محضر حجت‌الاسلام حاجی آقا امرودی معاون محترم وقت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران تقدیم کردم و محلی را به عنوان دفتر مرکزی «خانه عاشیق‌های ایران» در منطقه ٥ و در سرای محله بهاران دراختیار ما گذاشتند و در مراسمی رسمی با حضور حاجی علی اکبری و جناب دکتر حکیمی‌پور عضو شورای شهر تهران و سفیر محترم جمهوری آذربایجان و... فعالیت خود را آغاز کرد.

جدا از این فعالیت‌ها قرار است چه برنامه‌هایی در جهت معرفی و گسترش موسیقی عاشیق‌ها در تهران صورت گیرد؟
قرار بود که مسابقه عاشیق‌های جوان ایران را در سال ١٣٩٦ برگزار کنیم که به‌علت نیاز به جشنواره‌های عاشیق علسگر و عاشیق قریب به مسابقه نرسیدیم که من امیدوارم در سال ١٣٩٧ این مسابقه برگزار شود. از همین الان در تلاش هستیم تا این مسابقه را در صورت امکان به صورت بین‌المللی برگزار کنیم.

به این اشاره کردید که یکی از دلایل‌تان برای تاسیس «خانه عاشیق‌های ایران» ضرورت در رسیدگی به مشکلات هنرمندان بود. فکر می‌کنید مهم‌ترین مشکلی که در این زمینه وجود دارد، چیست؟
این تصور وجود دارد که مشکل خاصی پیرامون این موسیقی و ادبیات عاشیق‌ها وجود ندارد، اما اینکه همه‌چیز نادیده گرفته می‌شود، بدترین اتفاقی است که در مورد موسیقی عاشیق‌ها می‌افتد. خود من که در این حوزه فعال هستم اگر مشکلی احساس نمی‌کردم هیچ‌وقت برای راه‌اندازی این خانه اقدامی انجام نمی‌دادم.

متاسفانه از این هنر هیچ حمایتی صورت نگرفته و نمی‌گیرد. منظور من فقط حمایت مالی نیست چرا که حتی پیش از این از موسیقی عاشیق‌ها حمایت معنوی هم صورت نمی‌گرفت و بنابراین این هنر و ادبیات عاشیق‌ها به واسطه این عدم حمایت در حال فراموشی بود.

یکی از راه‌های ماندگاری این نوع موسیقی ضبط و انتشار آثار است. متاسفانه در طول این سال‌ها شاهد نمونه‌های اندکی از آلبوم‌های موسیقی عاشیقی هستیم. قرار نیست خانه عاشیق‌های ایران در این زمینه فعالیتی انجام دهد؟
خودِ عاشیق‌ها این هنر را در طول سالیان متمادی به صورت سینه به سینه حفظ کرده و ادامه داده‌اند، اما اگر این آثار و ادبیات آن‌ها ضبط نشده باقی بماند و منتشر نشود، همه‌چیز در سال‌های بعد از دست خواهد رفت.

ما اساتید مختلفی در طول این سال‌ها داشته‌ایم که داستان‌هایشان از حماسی گرفته تا ادبی و عرفانی منتشر شده است، اما تعداد آن‌ها با توجه به وسعت جغرافیایی و تنوع آثاری که وجود دارد واقعا کم است.

یکی از هدف‌های من در راه‌اندازی این خانه، بر عهده گرفتن بخشی از این حمایت بود تا با دعوت از اساتید و ضبط صدایشان مانع از بین رفتن موسیقی عاشیق‌ها شویم.

مساله دیگری که در این بین مهم است مساله آموزش موسیقی عاشیق‌ها است. در مورد موسیقی عاشیق‌ها هیچ کلاس آموزشی که به صورت رسمی برگزار شود نداریم و نه تن‌ها بخش دولتی، بلکه بخش خصوصی هم از این عاشیق‌ها حمایت نمی‌کند.

با این شرایط هیچ‌وقت نمی‌شود این فرهنگ را حفظ کرد و مهم‌تر از آن، این موسیقی و ادبیات را به نسل‌های آینده انتقال داد. ما می‌توانستیم این ساز، موسیقی و فرهنگ را ثبت جهانی کنیم، اما این اتفاق نیفتاد. فکر می‌کنم اگر مسوولان هم در این زمینه حمایت بیشتری کنند دست کم این فرهنگ برای خود ما و نسل آینده حفظ خواهد شد و به حیاتش ادامه خواهد داد.

من درخواست ثبت ملی شدن ٥ عاشیقِ «حق و دده» را به سازمان میراث فرهنگی داده‌ام و امیدوارم با همت و کمک آن‌ها در میراث فرهنگی خصوصاً با حمایت و پشتکاری که در جناب مهندس بهروز ندایی و جناب دکتر مونسان در میراث فرهنگی می‌بینم امسال نام «دده قربانی»، «عاشیق عباس توفارقانلی»، «عاشیق قریب»، «دده مرندلی‌آللهلی» و «عاشیق اسد آغجاقشلاقلی» به ثبت ملی برسند.

چه توانمندی‌هایی در ادبیات و موسیقی عاشیق‌ها می‌بینید؟
خوشبختانه با توجه به گستردگی مفاهیم در ادبیات عاشیق‌ها این موسیقی محدود به موضوع یا مراسم خاصی نیست. اگر بنا به شرایط و بنا به مناسبت خاصی از عاشیق‌ها برای برگزاری برنامه یا کنسرت دعوت شود مطمئن باشید آن‌ها هم با توجه به فرهنگی که در موسیقی‌شان دارند از آن استقبال می‌کنند.

یک نکته دیگر که واقعا لازم است درباره آن بگویم بیمه سازمان تامین اجتماعی عاشیق‌ها بود که با پیگیری شبانه‌روزی ما و دستور مساعدت علی مرادخانی (معاون هنری وزارت ارشاد) بر طرف شد و از آبان ماه ٩٦ خانه عاشیق‌های ایران به صورت رسمی اعضای نیازمند بیمه خود را به صندوق اعتباری هنر معرفی می‌کند و کارشناسان خانه عاشیق‌های ایران که از خودِ عاشیق‌ها هستند، آن‌ها را به صندوق اعتباری هنر و سپس سازمان تامین اجتماعی معرفی می‌کنند که برای ما افتخار بسیار بزرگی است.