"سوت بلبلی" و ضرورت ارتقای جایگاه قضا

عباس عبدی | بنده بیش از ٢٥ سال است که به طور مستمر در مطبوعات یا فضای مجازی می‌نویسم، وقفه‌های ناخواسته زیاد نبوده است.

از ابتدایی که نوشتن را به صورت حرفه‌ای آغاز کردم، بیش از هر چیز نسبت به قانون و دستگاه قضایی حساس بوده‌ام و صد‌ها یادداشت درباره حقوق و این دستگاه نوشته‌ام؛ نقدهایی که درباره عملکرد این دستگاه داشتم، همگی معطوف به افزایش قدرت و بهبود جایگاه آن بوده است. زیرا هیچ شهروندی، تاکید می‌کنم هیچ شهروندی از پایین بودن سلامت و اعتبار این دستگاه سود نخواهد برد.

قوه قضاییه از این جهت متفاوت از دو قوه دیگر است. شاید کسی بتواند با هدف تضعیف دولت و کنار زدنش آن را نقد کند، ولی این مساله مطلقا برای دستگاه قضایی صادق نیست.

زیرا فعالان و نویسندگان و سیاستمداران در جایگاهی نیستند که بخواهند یا بتوانند جایگزین آن شوند. نکته دیگر اینکه هیچ‌کس نمی‌تواند دستگاه قضایی را تضعیف کند، مگر عملکرد خودش.

چون دستگاه قضایی برخلاف دولت تابع سلیقه‌ها و برنامه‌ها و سیاست‌های شخصی و مدیران آن نیست، بلکه تابع مطلق قانون است و کوچک‌ترین اقدام آن باید معطوف به مواد قانونی باشد و بالاخره نکته بعدی این است که بهترین شاخص برای سلامت یک جامعه، سنجش سلامت و اعتبار دستگاه قضایی آن است.

با این مقدمه باید تاکید کنم که برخی از رفتارهای مقامات قضایی در سال‌های گذشته کمکی به ارتقای جایگاه این قوه بسیار مهم نکرده است و به طور مشخص باید گفت که مخالفان و منتقدان سیاسی این قوه به هر دلیلی توانسته‌اند که دست‌اندرکاران قضایی را وارد زمین سیاسی خود کنند و ...

هنگامی که چنین شود نتیجه از پیش روشن است
آخرین مورد آن، حضور آقای اژه‌ای، معاون محترم قوه قضاییه در دانشگاه شریف است. بنده تا حدی آقای اژه‌ای را می‌شناسم و از نزدیک هم مواجهه داشته‌ام.

پس از منصوب شدن ایشان به معاونت قوه قضاییه چند باری در گفت‌وگوهای حضوری با دوستانم که نظرم را در این باره می‌پرسیدند، تاکید می‌کردم که در شرایط کنونی مناسب‌ترین فردی است که بتواند تا حدی جایگاه این قوه را ارتقا دهد.

این ادعا را می‌توان در برخی از گفت‌وگوهای رسانه‌ای که در مقام سخنگوی قوه انجام دادند به خوبی دید ولی متاسفانه در چند مورد، به ویژه حضور اخیر در دانشگاه خلاف این انتظار عمل شده است و بنده به عنوان کسی که اعتبار جایگاه دستگاه قضایی را یک ضرورت مهم می‌دانم، برخی از نکات مورد انتقادم را تقدیم خوانندگان می‌کنم.

١ - نخستین مشکل، اصل حضور در چنین مراسمی است. نمی‌دانم ایشان چقدر در چنین فضاهایی حضور داشته‌اند، ولی حداقل خاطره یک بار حضور خود را نقل کردند. تجمعات دانشجویی همین است.

حتی سیاستمداران زرنگ نیز از پس بسیاری از این جلسات برنمی‌آیند. نه به دلیل اینکه دانشجویان زرنگ‌تر هستند، بلکه به این علت که طرفین از دو موقعیت متفاوت در این محیط حضور دارند. مثلا اگر یک دانشجو به سخنران توهین کند، بدترین کار سخنران این است که او هم توهین متقابل کند!

یا اگر وسط حرف سخنران سوت زدند، او هم متقابلا وسط حرف آنان سوت بزند. این جلسات ماهیتا سیاسی است و حتی از نوع هیجانی آن است.

هیچ مقام قضایی به صفت جایگاهی که دارد نباید در چنین جلساتی شرکت کند، زیرا آلوده به موضوعی می‌شود که باید از آن پرهیز کند. مهم‌ترین وجه آن استفاده از ادبیات سیاسی در بیان نظر است که فرد را خواسته یا ناخواسته به جرگه سیاست وارد می‌کند.

٢ - نکته دوم این است که اگر دانشجو به ما پرخاش کند یا وسط حرف ما سوت بزند، ما باید ارزش‌های منطقی را که گمان می‌کنیم درست است منتشر کنیم نه آنکه پیرو ارزش‌های گفتاری او شویم. به نظر بنده یکی از مهم‌ترین نیازهای ما ادبیات حقوقی و سخن گفتن با این ادبیات است.

دو گروه بهتر از هر کس دیگر می‌توانند این ادبیات را رواج دهند. قضات و وکلا. اگر بنده یا هر شخص دیگر به عنوان کنشگر سیاسی، اقتصادی، حقوقی و... جلوی دانشجو قرار می‌گیرد، وظیفه اصلی ما انتشار ادبیات حوزه تخصصی هر کدام از ما است.

دانشجویان نیازمند زبان منطقی و حقوقی هستند در حالی که سوت بلبلی را خودشان بلد هستند. اگر کسی به عنوان یک کارشناس مثلا حقوق در دانشگاه سخن بگوید، مهم نیست که چقدر توانایی سوت زدن دارد، مهم این است که چقدر در حوزه اصلی کارش وارد است و سخنانش مجاب‌کننده است.

به علاوه همانطور که چند سال پیش هم آقای اژه‌ای به درستی بر رعایت خیلی از ویژگی‌ها از سوی قضات تاکید کردند و گفتند:

«در بسیاری از شغل‌ها نیازی نیست که شؤونات خاصی رعایت شود ولی در منصب قضا و قضاوت، قاضی باید شؤونات خاصی را رعایت کند و حتی اگر بعضی از آن‌ها را رعایت نکرد از عدالت که شرط اصلی قضاوت است خارج می‌شود و امکان دارد قضاوت او باطل شود.»

بنابراین باید شؤونات قاضی را رعایت کرد. خیلی از تاییدهای سوت و کفی اینگونه فضا‌ها نباید خوشحال بود همچنان که از اعتراضات اینچنینی آنان نباید دلگیر شد.

٣ - درباره مرتضوی، برادر آقای لاریجانی، غیرعلنی کردن دادگاه دوستان آقای احمدی‌نژاد و پیشنهادهای رشوه برای عدم طرح اسامی و موارد مشابه نیز می‌توان به گونه‌ای نقد کرد و نشان داده شود که از منطق حقوقی و قانع‌کننده‌ای استفاده نشده است و معلوم نیست که چنین اظهاراتی کمکی به حل ابهامات موجود نسبت به عملکرد دستگاه قضایی و موارد مذکور کرده باشد. بهترین راه برای پاسخگویی این دستگاه شرکت در جلساتی با روزنامه‌نگاران حقوقی، وکلا و صاحب‌نظران مرتبط است که به خود اجازه ندهند وسط سخنان ایشان سوت بزنند تا وی نیز متقابلا مجبور نشوند سوت بلبلی بزنند.