آربیتراژ در بازار بیت‌کوین

ظهور آربیتراژ زمانی با راه‌اندازی بازارهای آتی بیت‌کوین، به آربیتراژ مکانی که چند سال در بازار جهانی این ارز رمزنهاد وجود داشت، افزوده شد تا امکان سودگیری از تفاوت قیمت،‌ بیش از پیش مورد توجه کارشناسان قرار گیرد. قیمت بیت‌کوین در کارگزاری‌های مختلف بسته به ارزی که معاملات براساس آن انجام می‌شوند، حجم معاملات روزانه و به‌طور کلی شرایط جغرافیایی و مکانی، تفاوت محسوسی داشته که در طول روز‌های اخیر به ۲ هزار دلار رسیده است.

از طرف دیگر، افتتاح معاملات آتی بیت‌کوین ازسوی دو گروه CME و Cboe، ظرف ۱۰ روز گذشته، امکان بهره بردن از آربیتراژ زمانی را نیز مهیا ساخت؛ یک معامله‌گر در طول روزهای گذشته می‌توانست هر بیت‌کوین را با قیمت ۱۸ هزار دلار از بازار نقدی خریداری کند و آن را در بازار آتی بالای ۲۰ هزار دلار به فروش برساند.

آربیتراژ به‌طور عمومی به سود بردن از تفاوت قیمت محسوس در بازارهای مالی و کالایی اطلاق می‌شود. به‌طور کلی دو نوع از آربیتراژ در اقتصاد مطرح هستند که به آربیتراژ مکانی و آربیتراژ زمانی معروف شده‌اند. زمانی که قیمت یک کالا یا سرمایه مالی در بازارها، کارگزاری‌ها یا صرافی‌های مختلف متفاوت باشد، امکان خرید با قیمت کمتر از یک بازار و فروش آن در بازاری که با قیمت‌های بالاتر فعالیت می‌کند، مهیا می‌شود.

استفاده از این تفاوت قیمتی، آربیتراژ مکانی است. در حالت دیگر که قیمت یک کالا در بازار آنی یا نقدی با قیمت آن کالا در بازار آتی فاصله داشته باشد، برخی معامله‌گران اقدام به استفاده از فاصله قیمتی می‌کنند؛ به‌طوری‌که کالای موردنظر را از بازار نقدی ارزان‌تر تهیه کرده، در بازار آتی با سررسید دلخواه به فروش می‌رسانند.

نمونه‌های زیادی از آربیتراژ زمانی در بازارهای مشتقه وجود داشته که هریک دلایل خاصی داشته‌اند. با اینکه تئوری قیمت‌گذاری آربیتراژی، وجود هر دو نوع زمانی و مکانی را در نهایت به ثبات قیمت‌ها منتهی می‌داند؛ اما آیا این نظریه درخصوص ارز‌های رمزنهادی مانند بیت‌کوین نیز تحقق خواهد یافت؟ توجه بسیاری از کارشناسان اقتصادی را به خود معطوف کرده است.

تفاوت قیمت جغرافیایی بیت‌کوین!

کارگزاری‌های بسیاری در سراسر دنیا، معاملات بیت‌کوین را پشتیبانی می‌کنند. برخی از این کارگزاری‌ها معاملات را براساس دلار، یورو، ین یا هر ارز رایج دیگری معتبر می‌دانند و برخی نیز بدون تمرکز بر ارزی خاص، کلیه معاملات را پذیرا هستند. در کنار ازدیاد کارگزاری‌ها و صرافی‌ها، تنوع شیوه‌های نرخ‌گذاری نیز در طول این سال‌ها تبدیل به عاملی شده‌ که تنوع قیمت بیت‌کوین را به‌طور بی‌سابقه‌ای در سراسر دنیا افزایش داده‌ است.

به‌عنوان مثال، هر بیت‌کوین روز گذشته در بازارهای نقدی از قیمت ۱۸ هزار دلار تا ۲۰ هزار دلار معامله می‌شد. در واقع این تفاوت قیمت ۲ هزار دلاری، امکان آربیتراژ مکانی را به‌طور فراگیر مهیا ساخته بود. در چنین شرایطی، یک معامله‌گر می‌توانست از طریق کارگزاری Hitbit، بیت‌کوین را با قیمت ۱۸ هزار دلاری خریداری کند و آن را در بازار Okcoin، با قیمت ۲۰ هزار دلار به فروش برساند و سود زیادی از این آربیتراژ مکانی به جیب بزند.

تفاوت قیمت بیت‌کوین در کارگزاری‌های مختلف به دو مولفه اصلی مربوط می‌شود. اولین مولفه، ارزی است که برای خرید و فروش بیت‌کوین استفاده می‌شود. در حالتی که یک ارز پرنوسان، حجم زیادی از معاملات را تشکیل داده باشد، شناسایی ارزش واقعی آن ارز در بازه کوتاه‌مدت و دیدگاه بازارها نسبت به آینده، کیفیت و بازدهی آن ارز، قیمت‌های متفاوتی از بیت‌کوین را تولید می‌کند.

در واقع، چشم‌انداز نسبت به ارزی که تراکنش‌های بیت‌کوینی را پشتیبانی می‌کند، به‌صورت مستقیم می‌تواند قیمت این ارز رمزنهاد را جابه‌جا کند. دومین مولفه‌ای که تفاوت قیمت‌ها را در کارگزاری‌های مختلف ناشی می‌شود، حجم معاملات روزانه‌ای است که از طریق آن کارگزاری انجام می‌پذیرند.

هرچه یک کارگزاری روز خلوت‌تری داشته باشد، احتمال آنکه قیمت بیت‌کوین در این کارگزاری پایین‌تر از کارگزاری‌های دیگری که سهم بیشتری از بازار دارند ثبت شود، بیشتر است. با این اوصاف، آربیتراژ مکانی چند سالی است که در بازار بیت‌کوین وجود دارد؛ اما آنچه خبرهای مربوط به آربیتراژ را به صحنه اصلی بازارها بازگردانده، به‌وجود آمدن آربیتراژ زمانی پس از استقرار معاملات آتی شرکت Cboe و CME است.

ظهور آربیتراژ زمانی

یکشنبه هفته گذشته، معامله آتی بیت‌کوین برای اولین بار از سوی شرکت Cboe راه‌اندازی شد و بامداد دیروز نیز معامله آتی بیت‌کوین در نسخه «بورس کالای شیکاگو»، به راه افتاد. به‌وجود آمدن بازار آتی بیت‌کوین به‌طور رسمی، با استقبال شدید معامله‌گران مواجه شد، به‌طوری‌که سامانه Cboe، در بدو افتتاح از دسترس‌خارج شد. در حالی که هر بیت‌کوین در بازار نقدی حدود ۱۷ هزار دلار معامله می‌شد، ارزش قراردادهای آتی با سررسید یک تا سه ماهه، بالای ۱۸ هزار دلار ثبت می‌شد.

این تفاوت قیمت بیش از ۱۰۰۰ دلار، سرآغاز گفت‌وگو‌های پیرامون آربیتراژ زمانی در بازار بیت‌کوین را شکل داد. با این شرایط، یک معامله‌گر روز گذشته می‌توانست بیت‌کوین را در بازار نقدی با قیمت ۱۸ هزار دلاری خریداری کرده، آن را با قیمت بیشتر از ۲۰ هزار دلار طی قرارداد آتی با سررسید ژانویه (یک ماه بعد)، به فروش برساند. یکی از مدیران شرکت Cboe، دوشنبه هفته گذشته درخصوص آربیتراژ زمانی در بازار واکنش نشان داده بود.

وی تئوری قیمت‌گذاری آربیتراژی را سبب ایجاد تعادل قیمت در روزهای آتی عنوان کرده بود و وجود تفاوت حداقل ۱۰۰۰ دلاری را موقتی دانسته بود. وجود تفاوت قیمت در بازار نقدی و بازار آتی در حالتی که قیمت آتی بیشتر از قیمت آنی باشد به دو دلیل عمده در سطح بازارها وجود دارد. مهم‌ترین دلیلی که قیمت آتی را بیشتر از قیمت نقدی ثبت می‌کند، وجود تورم در شرایط معمول اقتصادی است.

در واقع ارزش پول به مرور زمان با توجه به رشد احتمالی تورم، کاهش می‌یابد و همین عامل موجب می‌شود در حالت عادی قیمت آتی یک کالا بیشتر از قیمت آنی آن شود. دلیل دومی که به کمتر بودن قیمت‌های نقدی نسبت به قیمت‌های آتی مربوط است، هزینه انبار یا نگهداری کالا است.

به‌عنوان مثال، قیمت نفت در بازار آتی معمولا بیش از قیمت نقدی آن است؛ چراکه هزینه نگهداری نفت به مدت یک یا چند ماه تا سررسید آتی، ضرورت گران‌تر بودن قیمت آتی را نشان می‌دهد. اگر نفت در بازار نقدی ۵۶ دلار و در بازار آتی ۵۹ دلار معامله شود، بالطبع هزینه انبار هر بشکه تا ۳ دلار صرفه اقتصادی نخواهد داشت؛ بنابراین طبیعی است که ارزش آتی نفت بیشتر از ارزش نقدی آن باشد. البته چشم‌انداز افزایشی در بازار یک کالا به‌طور عمومی ارزش آتی آن را بیشتر از ارزش آنی آن ثبت می‌کند که درخصوص بیت‌کوین تا حدودی صادق بوده است؛ اما این تفاوت قیمت نیز تا حدود خاصی طبیعی است.

با بررسی دو دلیل رایج تفاوت ارزش آتی و نقدی در بازار بیت‌کوین، می‌توان نگاه دقیق‌تری به آربیتراژ زمانی انداخت. کاهش ارزش پول‌هایی که با بیت‌کوین مبادله می‌شوند، تا حدی بالاتر بودن قیمت در بازار آتی را توجیه می‌کند؛ اما نه به اندازه تفاوت ۱۰۰۰ دلاری. علاوه‌بر این، بیشترین معاملات بیت‌کوین همچنان براساس دلار آمریکا انجام می‌شود و سهم ارز کشورهایی مانند ونزوئلا که درگیر بحران‌های ارزی هستند، در بازار بسیار اندک است.

دلیل دوم که هزینه نگهداری یا ریسک نگهداری کالا است، نیز تا حدی گران‌تر بودن قیمت‌های آتی را توجیه می‌کند؛ چراکه پروسه پرداخت، انتقال یا فعالیت در شبکه بیت‌کوین چندان ساده نیست و نیاز به دانش نسبی دارد. در طول سال‌های اخیر پرونده‌های زیادی در رابطه با گم‌شدن کلید امنیتی یا اطلاعات دیجیتالی بیت‌کوین‌ها گزارش شده است.

کلید‌های امنیتی که مانند رمز عبور عمل می‌کنند، به همراه اطلاعات منحصر‌به‌فرد هر بیت‌کوین به اندازه‌ای طولانی و پیچیده هستند که کاربران باید این اطلاعات را روی یک فلش یا هارد کوچک ثبت کنند؛ در‌صورتی‌که به هر دلیلی این اطلاعات از دست بروند، شخص دیگر قادر به بازیابی بیت‌کوین خود نخواهد بود و این بیت‌کوین به اصطلاح در شبکه گم می‌شود.

پیچیدگی تراکنش‌های بیت‌کوینی می‌تواند دلیلی بر غلبه قیمت‌های آتی بر قیمت‌های نقدی باشد؛ اما این دلیل نیز برای پوشش تفاوت قیمت بالای ۱۰۰۰ دلاری کافی نیست؛ بنابراین یک معامله‌گر که دانش لازم برای فعالیت در شبکه بیت‌کوین را دارا است، به‌راحتی می‌تواند از آربیتراژ مکانی و زمانی موجود در کارگزاری‌ها و بازارهای نقدی و آتی سودگیری کند.