نان در معرض تهدید

بررسي لايحه بودجه پيشنهادي دولت نشان مي‌دهد يارانه نان با كاهش ٧٦,٤ درصدي مواجه بوده است. نان در لايحه بودجه سال ٩٦ داراي دو رديف بود. يك رديف متعلق به خريد تضميني گندم و يك رديف مربوط به يارانه نقدي نان بود كه اين دو رديف در بودجه سال آينده به يك رديف تقليل يافته است. بر اساس گمانه‌هاي موجود، كاهش يارانه نان، قيمت عرضه گندم براي توليد نان را تك‌نرخي كرده و بهاي آن را افزايش مي‌دهد.

ابهام در سياست‌هاي دولت در زمينه نان سبب شده که مركز پژوهش‌هاي مجلس شوراي اسلامي هم از دولت توضيح بخواهد و قرار است در كميسيون‌هاي تخصصي هفته پيش‌رو، دولت به ابهامات موجود پاسخ بگويد. با تغيير قيمت آرد عرضه‌شده به نانوايي‌ها، احتمال كاهش اندازه چانه نان، افت كيفيت و دورريز نان بيشتر مي‌شود و به‌اين‌ترتيب، معيشت قشر آسيب‌پذير، بيش از گذشته تحت‌تأثير قرار مي‌‎گيرد.

سياست ايجاد ثبات در قيمت نان از آن دست سياست‌هايي است كه روي كاغذ نوشته شده اما هيچ‌گاه اجرايي نشده است. اگرچه دولت‌هاي مختلف به دنبال ايجاد ثبات در بهاي نان با هدف كمك به اقشار آسيب‌پذير بوده‌اند، اما قيمت نان، هر روز بيشتر از ديروز شده است.

يك روز به بهانه آزادپزي نان دونرخي شده است، روز ديگر چانه نان به‌دليل ثبات قيمت‌ها آب رفته است و در برخي سال‌ها هم نان سوخته و بي‌كيفيت، راندمان نان تحويلي به خانواده‌ها را كم كرده و به‌ اين ترتيب دود تصميمات نپخته بخش دولتي به چشم مردم رفته و به جيب اقشار كم‌درآمد فشار مضاعف وارد شده است.

اين‌بار دولت يك‌باره يارانه نان را تا سقف ٧٦,٤ درصد در لايحه بودجه كاهش داده است و هنوز كسي نمي‌داند تبعات اين تصميم چيست. در لايحه بودجه سال ٩٦، دو رديف اعتبار براي نان در نظر گرفته شده بود؛ يك رديف مربوط به خريد تضميني گندم و يك رديف هم براي يارانه نقدي نان كه اين دو رديف، در مجموع ١٤ هزار ميليارد تومان اعتبار داشت.

اما در لايحه بودجه سال آينده، دولت فقط يك رديف براي نان در نظر گرفته و در اين رديف نيز عدد ٣.٣ هزار ميليارد تومان نقش بسته است كه حكايت از كاهش ٧٦.٤ درصدي يارانه نان دارد. اگرچه دولت از سال ٩١ به دنبال حذف يارانه نقدي نان بود، اما هر بار با مقاومت مجلس، اين يارانه حذف نشده بود.

به نظر مي‌رسد دولت يارانه نقدي نان را در بودجه سال ٩٧ به‌طور‌كامل حذف كرده است. محمد قاسمي، معاون پژوهش‌هاي اقتصادي مركز پژوهش‌هاي مجلس درباره تأثير كاهش يك‌باره يارانه نان بر قيمت آن براي مصرف‌كننده، مي‌گويد: اين موضوع را جزء ابهامات لايحه بودجه مطرح كرديم و قرار است دولت در اين زمینه توضيح دهد.

او ادامه مي‌دهد: اين ابهام درباره يارانه نان وجود دارد كه چرا رديف‌هاي بودجه سال ٩٦، در بودجه سال بعد نيست. دولت بايد در‌اين‌باره توضيح دهد و پيچيدگي بودجه هم به همين دليل است. در جلسه كميسيون‌هاي مجلس كه در هفته جاري برگزار مي‌شود، يكي از موضوعات بحث يارانه نان است كه دولت بايد توضيح دهد كه قرار است چه كاري انجام دهد.

افزايش قيمت فروش گندم در سال بعد
بر اساس مفاد لايحه بودجه سال ٩٧، كل اعتبار در‌نظر گرفته‌شده براي يارانه نان حدود ٣,٣ هزار ميليارد تومان است، در‌‌حالي‌كه محمدرضا مرتضوی، رئيس انجمن آردسازان مي‌گويد: «سال گذشته دولت ١١ هزار ميليارد تومان صرف خريد تضميني گندم كرده است كه پنج هزار ميليارد تومان آن، يارانه خريد تضميني گندم بوده است».

به‌اين‌ترتيب، با تصميم دولت، حتي يارانه خريد تضميني گندم نيز در سال آينده كاهش مي‌يابد كه قطعا دولت را با كسري بودجه در زمينه خريد تضميني گندم مواجه مي‌كند. به گفته مرتضوي، در‌حال‌حاضر دولت، گندم را به دو قيمت ٦٦٥ تومان و ٩٠٠ تومان به نانوايي‌ها عرضه مي‌كند. گندم ٦٦٥ توماني براي آرد خبازي‌هاي دولتي است كه مابه‌تفاوت قيمت تكليفي دولت با قيمت تمام‌شده، از سوی دولت به كشاورزان پرداخت مي‌شود.

او به عنوان طرفدار يكسان‌سازي نرخ گندم، اضافه مي‌كند: اگر در لايحه بودجه، دولت يارانه را تقليل داده است، با ثابت فرض‌كردن نرخ خريد تضميني گندم، بهاي فروش گندم در سال آينده، ٩٠٠ تومان خواهد بود و احتمالا گندم تك‌نرخي مي‌شود. به اعتقاد مرتضوي، تك‌نرخي‌شدن فروش گندم، تورم آنچناني به جامعه تحميل نمي‌كند زيرا در‌حال‌حاضر قيمت نان بالاست. قيمت فروش نان به مردم به ازاي هر كيلو دو هزار و ٨٠٠ تا سه هزار تومان است. اگر دولت گندم را ٩٠٠ تومان هم بفروشد، بر اساس محاسبات متداول، قيمت فروش نان به بيش از دو هزار و ٨٠٠ تا سه هزار تومان نخواهد رسيد.

حركت به سمت يكسان‌سازي نرخ گندم
محمد جواد كرمي، رئيس اتحاديه نان حجيم و نيمه‌حجيم، نيز مانند رئيس انجمن آردسازان بر اين باور است كه سمت‌و‌سوي بودجه سال ٩٧، به سمت يكسان‌سازي نرخ آرد، نان و گندم است. او تأكيد مي‌كند: بايد ديد تفسير دوستان از بودجه چيست. شنيده‌هاي ما حاكي است كه دولت بودجه خريد تضميني گندم و نان را در يك رديف قرار داده و آن را كاهش داده‌ است. منتظر نظر دولت و مجلس هستيم. اما قطعا دولت نظرش اين است كه يكسان‌سازي قيمت گندم و آرد و نان را انجام دهد. در‌حال‌حاضر دولت براي گندمي كه به قيمت ٦٦٥ تومان عرضه مي‌شود، بيش از چهار هزار تومان يارانه مستقيم به مردم مي‌دهد. بنابراين قصد دارد كه اين يارانه را كه به برخي بخش‌ها مي‌رسد، حذف كرده و يكسان‌سازي در نان انجام دهد.

كرمي مي‌گويد: اگر اين اتفاق بيفتد، قيمت نان اصلاح خواهد شد و بهاي آن افزايش پيدا مي‌كند؛ يعني از سال آينده همه گندم را با نرخ ٩٠٠ تومان مي‌خرند و نان نيز به قيمت آزادپز عرضه خواهد شد. او ادامه مي‌دهد: دولت گندم را ١٣٥٠ تومان مي‌خرد و به كشاورز يارانه پرداخت مي‌كند. اين در حالي است كه قيمت جهاني گندم در‌حال‌حاضر٧٥٠ تومان است.

صنف نانوايان بر اين باورند كه دولت بايد قيمت فروش گندم به اين صنف را با قيمت جهاني عرضه كند. اگر قيمت جهاني فروش گندم ٧٥٠ تومان است، بايد گندم به همان قيمت به نانوايان تحويل شود تا رقابت سالم شكل بگيرد، نه اينكه نرخ جهاني گندم ٨٠٠ تومان به ازاي هر كيلو گندم باشد اما دولت نرخ فروش گندم را ٩٠٠ تومان در نظر بگيرد و يارانه را به يارانه‌پزها اختصاص دهد. رئيس اتحاديه نان حجيم و نيمه‌حجيم معتقد است: اگر اين رويه اصلاح نشود، با توجه به كاهش يارانه نان، دولت سال آينده نمي‌‎تواند پرداخت‌هاي خود به كشاورزان را به‌موقع انجام دهد.