خرم: ترامپ برای نظر جهان ارزش قایل نیست

سید علی خرم کارشناس مسائل بین المللی در گفت و گو با خبرآنلاین به ارزیابی جلسه شورای امنیت در مورد ناآرامی های ایران پرداخته است.

نیکی هیلی آخرین ترفند خود را با برگزاری جلسه شورای امنیت در مورد اعتراضات داخلی ایران بکار برد تا اجماعی جهانی را در شورای امنیت سازمان ملل جایی که بیش از این شش قطعنامه در مورد مسائل هسته ای ایران بر علیه آن صادر شده بود ایجاد کند. همین شورای امنیت پس از شکل گیری برجام، قطعنامه دیگری را برای تعلیق قعطنامه های فلج کننده علیه ایران صادر کرد.

برنامه جامع مشترک بین ایران و کشورهای پنج بعلاوه یک تا به اکنون توانسته است امنیت ایران را در مقابل دشمنی های ترامپ تضمین کند. ترامپ و تیم او مخصوصا نیکی هیلی تلاش بسیاری کرده اند این تضمین را از کار بیندازند. جلسه شورای امنیت در مورد ایران آخرین آن بود. پرسش این است که اهداف امریکا از تشکیل این جلسه چه بود و با چه روندی پیش رفت؟ در این باره با سید علی خرم کارشناس مسائل بین المللی گفت و گو کرده ایم که از نظر می گذرانید.

ارزیابی شما از جلسه شورای امنیت سازمان ملل در مورد ایران چگونه است؟ به نظرتان ترامپ بهانه برای لغو برجام را پیدا کرده است؟
بحث شورای امنیت، آن چیزی که ترامپ سعی کرد از آن بتواند بهره بگیرد، این بود که می‌خواست محملی درست کند برای به چالش‌کشیدن ایران روی توافق هسته‌ای، چون معبرهای دیگر بسته بود، سعی کرد که از این معبر استفاده کند.

این معبر هم خوشبختانه به او جواب نداد و اقبالی به او نشان نداد، حتی یک بیانیه مشترک هم نتوانستند صادر کنند در حالی که امریکایی ها به دنبال صدور یک قطعنامه علیه ایران بودند. بنابراین قطعنامه صادر نشد، اگر قطعنامه صادر می‌شد، در آن به علت این‌که نیکی هیلی داشت استدلال می‌کرد که موضوع را به امنیت و صلح بین‌المللی مربوط کند که بتواند در قطعنامه بندی را بگنجاند که تحریم‌هایی را علیه ایران ایجاد کند، چون نتوانست قطعنامه را صادر کند، چنین تحریمی را هم نتوانست در آن درج کند و حتی نتوانست یک بیانیه مشترک از همه بگیرد. بیشتر اعضای شورای امنیت در سخنرانی‌های خود متفاوت با آنچه نیکی هیلی می اندیشید، صحبت کردند و به نوعی نفع ایران را گرفتند و از مرتبط نبودن چنین موضوعی به وظایف شورای امنیت سخن گفتند.

همانطوری که رئیس جمهور ایران هم گفت به رسمیت شناختن اعتراضات مردمی جزو قانون اساسی ما است ، درنتیجه درخواست اعضا هم این بود که همین روند ادامه پیدا کند، یعنی طبق قانون اساسی، اعتراضات مردمی به رسمیت شناخته شود و همین کفایت می‌کند. فرانسه، روسیه و چین حتی اعتراض کردند به نیکی هیلی که چرا این موضوع را در شورای امنیت مطرح کرده ای در حالی هیچ ربطی به صلح و امنیت بین المللی ندارد.

این سوال مهمی است که آیا ناآرامی‌ها در ایران و یا هر کشور دیگری موضوعیت دارد که در شورای امنیت مطرح شود؟
در شورای امنیت در صورتی که موضوع یک کشوری به مرز مشخصی برسد می تواند قابل طرح باشد. اینکه این نقض حقوق بشر دو تا خاصیت داشته باشد. اولا مکرر، ثانیا سیستماتیک باشد و بتواند این در حالت وجدان جامعه بشری را متاثر کند؛ همه این شروط باید باشد. در این صورت گفته می‌شود یک چنین وضعیت حقوق بشری در آن کشور طوری است که صلح و امنیت بین‌المللی را به خطر می‌اندازد.

اما هیچ کدام از این خواص در مورد این اعتراضات مردمی در ایران نبوده است. به عبارتی نه مکرر، نه یک سیستماتیک بوده و نه این‌که وجدان جامعه بشری را بخواهد متاثر کند، زیرا که در تمام کشورهای جهان اعتراضات مردمی وجود دارد و همه هم آن را به رسمیت می‌شناسند و در خود آمریکا شما می‌بینید که اعتراضات مردمی می‌شود، حتی ماشین آتش می‌زنند، شیشه خرد می‌کنند و از این قبیل کارها؛ در همه کشورهای اروپایی هم هست. پس این چیزی نبود که فقط در ایران اتفاق افتاده باشد که بخواهد ایران را شامل حال این جلسه کند.

به نظرتان چه آینده ای برای برجام متصور است ترامپ چه رفتاری را در سررسید ژانویه خواهد داشت؟
دو تا تحلیل وجود دارد. یک تحلیل این است که با توجه به اینکه ترامپ در این موضوع به نتیجه ای رسید و شکست خورد، قبلا هم روی قضیه یمن و اصابت موشک آن به عربستان که تلاش شد به ایران نسبت داده شود، شکست خورد از این احتمال دارد دوباره پرونده را به کنگره بفرستد ، بلکه در آن‌جا تندروهای جمهوری‌خواه بتوانند علیه ایران یک قطعنامه حقوق بشری یا یک قانون تحریمی صادر کنند، یک تحلیل دیگر این است که ترامپ مثلا سعی می‌کند عقب‌نشینی کند، آرام برخورد کند و روش تند را پی نگیرد.

رویکرد دیگر این است که چون روشهای قبلی جواب نداد، برعکس، الان حالت انتقام‌گیری دارد و سعی می‌کند در 17 ژانویه لغو تحریم‌ها را تمدید نکند و اگر تمدید نکند، یعنی این‌که آمریکا به‌شخصه درصدد نقض برجام برآمده و از این نظر مورد شماتت و سرزنش کل جامعه جهانی قرار می‌گیرد، اما چون ترامپ آدم معقولی نیست، آدم کارکرده، باتجربه و کاردانی نیست، برایش مهم نیست. تا الان هم دیدید که برای جامعه جهانی و نظرات جامعه جهانی ارزشی قائل نبوده که این هم جزئی از آن می تواند باشد. به همین خاطر این تحلیل دوم گفته می‌شود کمی خطرناک است.

به نظرتان اگر کنگره موضوع ناآرامی‌های ایران را مستمسک قرار دهد و یک قانون تحریمی را صادر کنند، با آن می‌توانند روی برجام هم تاثیر بگذارند؟
نه، نمی‌توانند. می‌توانند بیایند و بر اساس این یک تحریم جدیدی را که خصوصیات حقوق بشری داشته باشد، شکل دهند. برای مثال مسئله ای را به این شکل تعریف کنند که چه کسانی در قضیه سرکوب مردم شرکت داشتند و بعد بیایند آن‌ها را مورد تحریم قرار دهند. این یک؛ دوم هم این‌که بعید است که این‌ها بخواهند در کنگره بعد از این شکستی که در شورای امنیت خوردند، دوباره این چنین قضیه ای را پیش ببرند.

اما می توانند بروند شورای حقوق بشر. شورای حقوق بشر چون اختصاصا در مورد حقوق بشر است، جای شنیدن این حرف‌ها وجود دارد. متاسفانه چون خانم اسماء جهانگیر که گزارشگر حقوق بشر ایران است، آن هم از ایران گزیده شده و ناراحت است و آن هم می‌تواند یک گزارش منفی دیگری بدهد که حاصلش این بشود که در شورای حقوق بشر قطعنامه ای بر علیه ایران تصویب شود. این می‌تواند صورت بگیرد و آمریکا و به احتمال زیاد کانادا و یک تعدادی از این کشورها پشت این موضوع را بگیرند که به قطعنامه محکومیت ایران بینجامد. این را شاید بیشتر راه دستشان است که بخواهند انجام دهند، تا این‌که بیایند در کنگره یک قانونی به خاطر اعتراضات مردمی علیه ایران به تصویب رسانند.


عملکرد ایران برای دور کردن این روند از خود را چگونه می بینید؟ ایران می تواند از این فضای علیه خود بکاهد؟
باید توجه داشت که در این اعتراضات مردمی آن حد از برخوردها که در چنین مجمعی مطرح میشود صورت نگرفته است. اما به هر حال ایران برای آرام کردن چنین جوی علیه خود باید تلاش کند این اعتراضات آرام شود و برای مثال بیایند و به نوعی روند اعتراضات مسالمت آمیز مردمی را مهیا کنند. به هر حال راههایی هست که بتوان تریبون هایی را در اختیار معترضین قرار داد تا حرف بزنند و سخن خود را به گوش دیگران برسانند.

اگر چنین روشهایی پیش گرفته شود تا اعتراضات شکل خشونت آمیز به خود نگیرد و به فضایی آرام تبدیل شود یا در مطبوعات و رسانه ها جایگاهی برای اعتراضات مطرح شود تا آنهایی که از کار بیکار شده‌اند، آنهایی که حقوقشان را نگرفته‌اند، آنهایی که مال‌باخته‌اند و... بیایند، برای این‌ها یک مجرایی درست کنند که حرف‌هایشان را بزنند. این آب روی آتش است؛ یعنی اگر یک چنین چیزی ایجاد شود، دیگر حتی در شورای حقوق بشر هم چیزی علیه ایران تصویب نخواهد شد.