سی سال دیگر چیزی از فرهنگ ما باقی نخواهد ماند!

آیا ما واقعا منتظریم آمریکا بیاید موسیقی نواحی و سنتی ما را از تلویزیون‌اش تبلیغ کند؟ اگر امروز کاری نکنیم و تا سی سال دیگر با همین روش پیش برویم؛ دیگر چیزی از این فرهنگ و موسیقی نواحی مختلف ما باقی نخواهد ماند.

طواق سعادتی (پژوهشگر، نوازنده دوتار، خواننده و سرپرست گروه «مقام چلر» ترکمن)، درباره وضعیت این روزهای موسیقی فولک ترکمن در مناطق ترکمن‌نشین گفت: موسیقی ترکمن حالتی کارکردی در میان مردم ترکمن‌ داشته و دارد و همواره در عروسی و مراسم دیگر نیز اجرا شده است؛ البته این استفاده از موسیقی در مناطق ترکمن‌نشین بعد از انقلاب به دلیل مسائلی که از سوی برخی‌ درباره این هنر مطرح می‌شد؛ کمتر شد با این وجود همانطور که در گذشته موسیقی به شکل سینه به سینه و نسل به نسل منتقل شده تا به ما رسیده از ما نیز به همین شکل به نسل بعد دارد انتقال پیدا می‌کند.

این خواننده و نوازنده دوتار ترکمنی افزود: موسیقی با تمام ممانعت‌ها و مشکلاتی که پیش‌روداشته به راهش ادامه می‌دهد چراکه ما ترکمن‌ها بسیار مدیون موسیقی هستیم و آداب و رسوم و فرهنگ ما از طریق همین موسیقی جریان داشته و حفظ شده و حتی در دنیا نیز با همین موسیقی شناخته شده‌ایم. موسیقی در تمام نواحی و مناطق چنین کارکردی دارد یعنی شما از موسیقی فولک آذری‌ها می‌توانید به فرهنگ‌شان، مشاغل‌شان، ارزش‌هایشان، و بسیاری از مولفه‌های فرهنگی‌شان پی ببرید. به همین دلیل موسیقی هیچ‌گاه از بورس نخواهد افتاد و همیشه در دل و جان مردم جای دارد.

وی همچنین عنوان کرد: الان سازهای الکترونیک مانند ارگ جای سازهای آکوستیک را در بسیاری از اجراها گرفته و جوان‌های زیر 20 -25 سال بسیار به این سمت تمایل دارند و با اینکه در منطقه ترکمن‌زبان هستند اما آهنگ‌هایی از موسیقی عربی و ترکی و هر موسیقی دیگری که از ماهواره‌ها می‌بینند را اجرا می‌کنند. در واقع فقط شاد بودن موسیقی برای این نسل جدید کفایت می‌کند. البته در میان کسانی که سن و سال بالاتری دارند به دلیل اینکه به راحتی موسیقی منطقه خودشان را شنیده‌اند تمایل بیشتری به ریشه‌های فرهنگی در موسیقی دارند.

سعادتی افزود: اگر 30 سال دیگر نیز با همین روال پیش برویم و مراکزی برای آموزش جدی موسیقی ترکمن در منطقه خودمان نداشته باشیم بازی را به ماهواره‌ها می‌بازیم. خطر موسیقی نواحی ما را در صورتی بیشتر تهدید می‌کند که در ایران، مسئولان کمتر اجازه شنیده شدن این موسیقی را بدهند.

تا وقتی موسیقی نواحی کشورمان در بین جوان‌ها دیده و شنیده نشود چطور باید انتظار داشته باشیم که به این موسیقی‌ها گرایشی وجود داشته باشد. برای نمونه بگویم در بین ترکمن‌ها خانواده‌هایی که اهل موسیقی ترکمنی هستند بچه‌هایشان نیز با علاقه دوتار و آوازهای ترکمنی را یاد می‌گیرند.

خب ببینید وقتی یک نوجوان و جوان موسیقی منطقه خودش را می‌بیند و می‌شنود به ریشه‌های فرهنگی‌اش علاقمند می‌شود ولی در همان منطقه جوان‌ها و نوجوانانی که موسیقی نواحی خودشان را نمی‌بینند و نمی‌شنوند طبیعتا به چیزهایی که گرایش پیدا می‌کنند که از ماهواره‌ها پخش می‌شود و جای کم‌کاری‌های مسئولان را پرمی‌کند.

طواق سعادتی ضمن انتقاد از صداوسیما در برخورد با موسیقی نواحی و سنتی گفت: باید در رادیو و تلویزیون اجراهای موسیقی سنتی و نواحی را حداقل به‌طور کامل نشان دهند نه اینکه به‌جای تصاویر ما تصویر سوسمار به نمایش بگذارند؛ خب اینها برخوردهایی است که در جوان‌ها هم اثر می‌کند و می‌گویند حتما فرهنگ خودمان چیز بی‌مقداری است که به جایش تصویر سوسمار نشان می‌دهند.

این برخورد باعث می‌شود تا جوان‌ها فکر کنند فرهنگ و موسیقی که از ماهواره پخش می‌شود بهتر و با ارزش‌تر از فرهنگ‌ماست. این بدترین نوع تبلیغ فرهنگ خودمان است. ما باید به درستی فرهنگ خودمان را حد اقل در کشور خودمان برای جوان‌های‌مان تبلیغ کنیم.

این موزیسین و پژوهشگر موسیقی ترکمن در ادامه افزود: هر کشوری به‌طور طبیعی فرهنگ خودش را تبلیغ می‌کند و به اجرا درمی‌آورد؛ مثلا اگر به آمریکا بروید که آنها نمی‌آیند فرهنگ شما را تبلیغ کنند و موسیقی ترکمنی و آواز سنتی برای‌تان پخش کنند.

آیا ما واقعا منتظریم آمریکا بیاید موسیقی نواحی و سنتی ما را از تلویزیون‌اش تبلیغ کند؟ ما هنوز نوازنده‌ها و خواننده‌های خوبی در زمینه موسیقی نواحی داریم که باید امروز به فکر استفاده از آنها در جهت آموزش فرهنگ موسیقایی‌مان باشیم؛ اگر امروز چنین کاری نکنیم و تا سی سال دیگر با همین روش پیش برویم دیگر چیزی از این فرهنگ و موسیقی نواحی مختلف ما باقی نخواهد ماند.

وی همچنین عنوان کرد: وقتی ما به یکی از مناطق کشور خودمان و یا حتی کشورهای دیگر می‌رویم و موسیقی ترکمنی اجرا می‌کنیم اکثرا با تعجب می‌پرسند مگر چنین موسیقی هم وجود داشته و ما نمی‌دانستیم. در کشور همه چیز باید به‌طور مساوی حرکت کند و تقسیم شود. آنقدری که خارجی‌ها روی موسیقی‌شان تبلیغ و سرمایه‌گذاری می‌کنند اگر ما این کار را انجام می‌دادیم الان این ما بودیم که بر دیگران اثر می‌گذاشتیم.

این خواننده گفت: آوازها و موسیقی محلی و سنتی ما روایت رنج و داستان‌های اجداد ماست و از جای دیگری نیامده است. ما از پدران و مادران‌مان آموخته‌ایم. ما خودمان باید قدر داشته‌هایمان را بدانیم. شادی هم بخشی از همین داشته‌های آبا و اجدادی ماست که در موسیقی‌مان هم وجود دارد و من مخالف این هستم که جلوی شادی را بگیریم.

طواق سعادتی درباره گروه موسیقی ترکمنی «مقام چلر» نیز گفت: گروه «مقام چلر» 15 نوازنده و خواننده دارد که البته بنا به محدودیت‌های مالی که وجود دارد در برخی برنامه‌ها با تعداد کمتری به اجرا می‌پردازد. «مقام چلر» به معنای پویندگان مقام‌های ترکمنی است.

موسیقی ترکمن 5 سبک دارد که عبارتند از «ماری»، «آخال»، «دامانه»، «خیوه یولی» و «یومت یوکه». گروه ما کار ذکر خنجر را نیز اجرا می‌کند که البته در سی و سومین جشنواره موسیقی فجر گفته‌اند فقط اجرای موسیقی داشته باشیم به همین دلیل «ذکر خنجر» را اجرا نخواهیم کرد. ما چند آهنگ بی‌کلام نیز اجرا خواهیم کرد. همچنین آوازهایی با استفاده از اشعار مختوم‌قلی اجرا خواهیم کرد که با محوریت مضامین اخلاقی سروده شده‌اند.

وی در ادامه درباره ویژگی‌های خاص موسیقی ترکمنی افزود: چیزهایی که در زندگی ترکمن‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند در موسیقی‌شان نیز تجلی پیدا می‌کند و درباره‌اش قطعات بسیاری ساخته می‌شود. برای مثال زندگی ترکمن‌ها در طول تاریخ همواره به اسب وابسته بوده است و امروزه هم در بندر ترکمن و گنبد کاووس مسابقات اسب‌دوانی برگزار می‌شود و طرفداران بسیاری دارد و از هر مسابقه هزاران نفر دیدن می‌کنند.

در موسیقی ترکمن نیز قطعات بسیاری درباره اسب وجود دارد که ما در جشنواره موسیقی فجر امسال نیز یکی از این قطعات سازی را اجرا خواهیم کرد. قطعات باکلام بسیاری نیز درباره اسب داریم که حال و هوایی حماسی دارند. ما زمانی که به مسابقات اسب‌دوانی دعوت می‌شویم مجموعه کاملی از قطعاتی که درباره اسب ساخته شده‌اند را اجرا می‌کنیم.

سرپرست گروه «مقام چلر» همچنین عنوان کرد: در سی و سومین جشنواره موسیقی فجر شنبه 23 دی از ساعت 21:30 در سالن کنسرت برج آزادی به همراه امین سعادتی (نوازنده دوتار و خواننده)، غفور امانیان (نوازنده دوتار)، رسول سعادتی (نوازنده کمانچه)، همراه پورغاز (نوازنده دوتار) و خود من به عنوان نوازنده دوتار، خواننده و سرپرست گروه «مقام چلر» به اجرای موسیقی ترکمنی خواهیم پرداخت.