استارت تربیت نویسنده از مدارس

نزدیک یک ماه مانده به عید نوروز، وزارت آموزش و پرورش عیدی خود را به دانش‌آموزان و البته اولیای آن‌ها داد. به گفته معاون آموزش ابتدایی آموزش و پرورش برای نوروز سال ۹۷ داستان خوانی، داستان‌گویی و داستان‌نویسی توسط دانش آموزان ابتدایی جایگزین پیک نوروزی می‌شود.

این خبر علاوه‌بر اینکه نقطه پایانی بر چند دهه کلنجار رفتن کودکان با پرسش‌ها و سرگرمی‌هایی که گاه در حد سردرگمی در قالب پیک نوروزی محسوب می‌شود، می‌تواند نوید‌بخش گسترش مطالعه آزاد و مفرح و افزایش خلاقیت بین دانش‌آموزان باشد.

استارت تربیت نویسنده در مدارس کشور
در طرح جایگزین، دانش‌آموزان می‌توانند در ایام تعطیلات یک کتاب بخوانند و آن را خلاصه نویسی کنند. می‌توانند روایتگر یک داستان یا خاطره‌ای باشند که آن را با صدای خود ضبط کرده‌اند یا از خود فیلم بگیرند. همچنین در شکل دیگر، دانش‌آموزان می‌توانند داستانی بنویسند که هر کدام از این اشکال می‌تواند برای نظام آموزشی ما که سال‌هاست از این نظر دچار رفتاری محافظه‌کارانه و منفعلانه است جهشی جسورانه و رو به جلو به‌شمار رود.

به گزارش خبرگزاری مهر، رضوان حکیم‌زاده، معاون آموزش ابتدایی در نشستی که این هفته برگزار شد درباره طرح جایگزین توضیح داده است: «ما قرار است امسال هفت و نیم میلیون داستانگو و داستان‌نویس داشته باشیم که در آن خلاقیت، مهارت‌های دیداری و شنیداری و خواندن در دانش‌آموزان تقویت می‌شود.»

وی با اعتراف به ناموفق بودن پیک نوروزی در سال‌های گذشته، هدف پیک‌ها را فاصله نیفتادن مباحث آموزش در زمان تعطیلات عنوان کرد که در عمل نشان داده شده در زمینه تعمیق و تثبیت یادگیری نقشی نداشتند و تنها خانواده و دانش‌آموز را دچار درگیری ذهنی می‌کردند.

همان‌طور که در دستورالعمل قبل از آن هم که انتخاب فعالیت مناسب برای دانش آموزان در عید نوروز بر عهده معلمان بود، با توجه به اینکه آن‌ها فرصت کافی برای انتخاب فعالیت مناسب نداشتند، در نهایت رونویسی و نوشتن تکالیف جایگزین می‌شد که البته کارآمد نبود. با توجه به تجارب گذشته این‌بار آموزش و پرورش تصمیم گرفته است دامنه خلاقیت را گسترش دهد و خوشبختانه حتی در انتخاب داستان و کتاب‌ها، کودکان و خانواده‌ها را آزاد گذاشته است.

حکیم‌زاده دراین‌باره گفته است: «در مرحله اول حق انتخاب آزاد است و در بازار نشر نیز خوشبختانه کتاب‌ها برای گروه‌های سنی مختلف وجود دارد و مشخص شده است. خانواده و مدرسه شرکای اصلی ما هستند که باید به ما کمک کنند.»

بیم‌ها و امید‌ها
با اینکه شنیدن خبرجایگزینی داستان‌خوانی و داستان‌نویسی به‌جای پیک نوروزی، همه به‌ویژه نویسندگان کودک و فعالان فرهنگی را خوشحال کرده، تبدیل این طرح به طرح‌ها و برنامه‌های فرمایشی و خالی از خلاقیت از نگرانی‌های مهم این گروه محسوب می‌شود که لازم است به آن‌ها توجه شود.

به‌عنوان مثال حمیدرضا شاه آبادی، نویسنده و مدیر انتشارات مدرسه با تایید مثبت بودن این طرح، نگرانی خود را از اجرای آن در این دانسته که مبادا بحث خلاصه‌نویسی کتاب‌ها باز تبدیل به یک عمل طاقت فرسا و تکلیفی برای دانش‌آموزان شود و در این‌باره اظهار کرده است: «اگر این امر خلاصه نویسی به بچه‌ها تحمیل شود ممکن است بچه‌ها همان برخوردی که با کتاب‌های درسی دارند با کتاب‌های داستان داشته باشند و لذت خواندن ضایع شود.

امیدوارم معلمان و کسانی که دست‌اندرکار اجرای این طرح هستند، دانش‌آموزان را در شرایطی قرار ندهند که هدف بچه‌ها نوشتن انشا و خلاصه داستان باشد؛ چون هدف اصلی طرح هم از بین می‌رود.

باید بچه‌ها را آزاد گذاشت تا به هر شکلی درباره کتاب‌ها بنویسند و اگر احساس کردند نمی‌خواهند چیزی بنویسند اجباری در آن نباشد.

اگر غیر از این باشد جلوی کتابخوان شدن بچه‌ها در آینده گرفته می‌شود.» هرگاه پای نهادی دولتی برای طرحی به وسعت میلیونی به میان کشیده می‌شود نگرانی از رانت و رانت‌خواری به میان می‌آید.

همان‌طور که در این طرح نیز برخی نویسندگان و ناشران بر این نکته اشاره کرده‌اند. فریده خلعتبری، نویسنده و ناشر آثار داستانی کودک و نوجوان عنوان می‌کند: «ما به اندازه کافی کتاب خوب و فوق‌العاده برای کودک داریم که حتی در خارج از کشور جایزه می‌گیرند که نیاز نباشد رانت ایجاد کنیم.

تاکیدم این است در این طرح باید بر کتاب‌های تالیفی تاکید شود و کتاب‌های ترجمه ورود نکند. به نظرم اگر واقعا پدر و مادر‌ها و حتی مدارس در انتخاب کتاب‌ها آزاد گذاشته شوند یک تنوع و تکثری ایجاد می‌شود که جلوی هر نوع رانتی گرفته می‌شود، اما اگر قرار باشد یک کارگروه یک لیست بدهد شاید دوباره شاهد این باشیم که مثل همیشه چند انتشارات محدود که همه می‌دانیم و حمایت می‌شوند منتفع شوند. اما اگر همان‌طور که تا الان مطرح شده واقعا خانواده‌ها آزاد باشند جای نگرانی نیست.»

علاوه‌بر همه تاثیر‌های فرهنگی مفیدی که فعالان فرهنگی بر آن تاکید کرده‌اند و در دراز مدت جامعه ثمراتش را درک خواهد کرد به نظر می‌رسد در کوتاه‌مدت نیز ایجاد چنین طرحی منجر به رونق بازار کتاب در روز‌های پایان سال خواهد بود و همین رونق اقتصادی صنعت نشر، به صورت مضاعف موجب تقویت و گسترش فرهنگ مطالعه در کشور خواهد شد؛ هرچند در این میان نباید از مناطق محروم که دسترسی به کتاب برایشان دشوار است یا خانواده‌های بی‌بضاعتی که خرید کتاب در شب عید برایشان حکم قوزبالاقوز را دارد، غافل شد.

البته در این زمینه هم گویا آموزش و پرورش طرح‌هایی دارد که از آن جمله می‌توان به تشویق خیرین برای تهیه کتاب برای مناطق محروم و استفاده از امکانات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برای امانت دادن کتاب به دانش‌آموزان اشاره کرد که در صورت اجرای صحیح تا حد زیادی در برطرف کردن این نگرانی‌ها موثر خواهد بود.