چالش جدید برای افغانستان

فرادید | پس از چندین روز درگیری خشونت‌بار، جنگجویان طالبان دست آخر سه‌شنبه از شهر قندوز در شمال افغانستان عقب‌‌نشینی کردندو این اولین منطقۀ شهری‌ای بود که طالبان پس از 14 سال موفق به تصرف آن شده بودند.

به گزارش فرادید به نقل از فارن پالیسی، اما یکی از مسئولان ارشد سازمان ملل که این هفته از افغانستان بازگشته است، روز سه‌شنبه هشدار داد که بدون افزایش کمکهای مالی، وضعیت انسانی در قندوز و سایر نقاط افغانستان از کنترل خارج خواهد شد.
جان گینج، رییس عملیات دفتر هماهنگی امور بشری در سازمان ملل، به فارن پالیسی گفته است که افزایش شدید خشونتهای طالبان، کارهای بشردوستانه در افغانستان را روز به روز دشوارتر می‌کند و از طرف دیگر، اقتصاد ضعیف این کشور، به مهاجرت انبوه افغانهای تحصیل کرده به اروپا دامن زده و خطر فرار مغزه را در این کشور به وجود آورده است.

گینج، تنها یک روز پس از حملۀ هوایی آمریکا به بیمارستان پزشکان بدون مرز در قندوز در سوم اکتبر، وارد افغانستان شد. در این حمله 22 نفر کشته و دهها نفر زخمی شدند. طالبان در اواخر سپتامبر موفق به تصرف قندوز شد و دولت افغانستان را واداشت تا به سرعت برای بازپس‌گیری این شهر، نیروهایش را به آنجا گسیل دارد. نیروهای افغان با حمایت جنگنده‌ها و نیروهای عملیات ویژۀ آمریکا سعی در بازپس‌گیری قندوز داشتند و یکی از هواپیماهای آمریکایی که در این پاتک مشارکت داشت به اشتباه بیمارستان را هدف قرار داد.

این حملۀ مرگبار، و پذیرش اشتباه از سوی پنتاگون، باعث شده تا توجه عموم به افغانستان جلب شود. تحولات افغانستان ماهها بود که زیر سایۀ درگیری‌های دیگر در منطقه، نظیر جنگ علیه داعش در عراق و سوریه قرار گرفته بود. اما گینج هشدار می‌دهد که نگرانی جهانی نسبت به افغانستان، ممکن است دوباره به سرعت فروکش کند و این بدان معناست که بحران انسانی‌ای که این کشور با آن مواجه است و زندگی 7.4 میلیون افغان را تحت تاثیر قرار داده، ممکن است مورد غفلت قرار گیرد.

او می‌گوید: "پهنای باند توجه مقدار مشخصی است و با وجود چندین درگیری‌ای که در اقصی نقاط جهان شاهد هستیم، در حال حاضر رقابت سنگینی برای جلب توجه جریان دارد."

افغانستان در سال 2010، بیش از 500 میلیون کمک بین‌المللی دریافت کرد. در سال 2015، این کشور تنها کمی بیش از 200 میلیون دلار کمک دریافت کرده است.

شرایط وخیم اردوگاه‌هایی که میزبان آوارگان جنگی در داخل افغانستان هستند در کنار پیشرفت اندک اقتصاد این کشور، افغانهای ناامید را واداشته تا خطر سفر پرمشقت به اروپا را به جان بخرند. تقریباً 17 درصد از پناهجویانی که خود را به اروپا می‌رسانند، کسانی هستند که بی‌ثباتی و دشواری اقتصادی در افغانستان گریخته‌اند. آنها پس از سوری‌ها در ردۀ دوم پناهجویان از نظر تعداد قرار دارند و بسیاریشان مدارک تحصیلات عالیه دارند. این موضوع به نگرانی در کابل دامن زده است که افغانستان به خاطر ترک کشور از سوی تحصیلکرده‌ترین شهروندانش، در آینده قادر به بازسازی نخواهد بود.

گینج می‌گوید: "دولت بسیار از این موضوع که این افراد اکثراً تحصیلکردگان هستند نگران است، چرا که این به معنای فرار مغزها از افغانستان بوده و باعث ظرفیت اقتصادی این کشور خواهد شد."

به دلیل این امر، دولت مرکزی در کابل حالا تصمیم گرفته است که دو چالش جدی را در اولویت قرار دهد: باثبات‌سازی وضعیت امنیتی کشور و اطمینان از اینکه شهروندان بیشتری بتوانند راهی برای گذران زندگی داشته باشند و تحصیل کنند.

گینج می‌گوید که با وجود خوش‌بینی اولیه از سوی صندوق بین‌المللی پول که رشد اقتصادی امسال این کشور را 16 درصد برآورد کرده بود، خشونت دامنه‌دار و عدم حمایت بین‌المللی باعث خواهد شد تا رشد واقعی اقتصاد این کشور بسیار کمتر از این حرفها باشد. او می‌گوید: "به جای رشد 16 درصدی، واقع بینانه تر این است که منتظر رشد 1.6 درصدی باشیم."

بخش بزرگی از برنامه‌ریزی اقتصادی افغانستان که از سوی دولت افغانستان و کمک‌کنندگان بین‌المللی صورت می‌گیرد، بر استفادۀ بهتر از معادن معدنی غنی و سایر منابع طبیعی این کشور متمرکز است. این قبیل پروژه‌ها برای تکمیل به سالها سرمایه‌گذاری مستمر و امنیت پایدار نیازمندند. گینج می‌گوید که در عوض باید اولویتها بر پروژه‌های کشاورزی ساده منافعش نصیب اکثریت افغانها می‌شود، متمرکز شوند.

گینج هفتۀ پیش از پاکستان نیز دیدار کرد، و در آنجا شاهد "یکی از معدود اتفاقات مثبت" در زمینۀ بشردوستانه بود. از سال 2008، بیش از پنج میلیون نفر از مردم پاکستان، که بسیاری از طالبان می‌گریختند، مجبور به ترک خانه‌هایشان شدند. امسال بیش 600000 نفر به پیشاور بازگشته‌اند و شروع بازسازی خانه‌هایشان کرده‌اند. دولت پاکستان نیز با کمکی 286 میلیون دلاری به استقبال آنها رفته است. به عقیدۀ گینج این حمایت مالی "حس اعتماد فزاینده‌ای را میان آوارگان ایجاد کرده است، چرا که متوجه شده‌اند که محل زندگیشان واقعاً امنیت دارد و می‌توان به آن بازگشت."

چنین اعتمادی هنوز در افغانستان وجود ندارد. گینج به فارن پالیسی گفت که کمک کنندگان به سازمان ملل به خاطر انبوه بحرانهایی که در جهان نیازمند بودجه هستند، دچار مضیقه هستند.

او می‌گوید: "باید این درک به وجود بیاید که مردم افغانستان نباید هزینۀ بحرانهای دیگر جهان را بپردازند."