پوست‌اندازی غول پتروشیمی خاورمیانه

اختلال در روند حرکت صنعت پتروشیمی در کشورهایی همچون ایران و عربستان که این صنعت از جمله صنایع مادر آنها محسوب می‌شود، موجب می‌شود که دیگر صنایع و در نهایت چرخه اقتصادی این‌گونه کشورها با مشکلات و چالش‌هایی روبه‌رو شده و به بیانی صنایع مرتبط با این صنعت در مسیر و اهداف تعیین شده خود با مشکل رو‌به‌رو شوند.

طی سال‌های گذشته کاهش بهای نفت در سال ۲۰۱۴ و همچنین هزینه‌های هنگفت دولت عربستان موجب شد در یک دوره صنعت پتروشیمی این کشور دچار ضعف و رکود شود و از این رو با پایین آمدن درآمدهای نفتی صنایعی همچون صنعت ساخت و ساز که هم از مواد نهایی زنجیره تامین این صنعت تامین می‌شد و هم از طریق منابع درآمدی که از صنعت پتروشیمی به آنها تزریق می‌شد، برخی از پروژه‌های خود را نیمه‌کاره گذاشتند و در نهایت استنباط شد که در کنار باقی عوامل،‌ ضعف این صنعت کلیدی موجب رکود در صنعت و اقتصاد این کشور شده است.

از این رو ریاض تصمیم گرفت که وارد میدان شده به سرمایه‌گذاری در این صنعت بپردازد و موتور محرک این صنعت را به حرکت در آورد. از این رو سابیک و آرامکو دو قطب اصلی عربستان با بهره‌گیری از دانش،‌ فناوری و تکنولوژی اروپایی و شریک شدن با آن شرکت‌ها و با تعریف پروژه‌هایی در جهت تولید محصولات نهایی با تکنولوژی بالا که سطح رقابت‌پذیری و ارز‌آوری بیشتری را دارند در جهت پیشرفت گام برداشتند.

با توجه به آمارها و گزارش‌های منتشر شده در اواخر ماه ژانویه، با ورود تکنولوژی‌ها و فناوری‌های مدرن در سال ۲۰۱۷ شرکت پتروشیمی سابیک عربستان مقداری رشد را تجربه کرده است. این در حالی است که این رشد در چهار ماه دوم روندی صعودی را به خود گرفت و رفته رفته مقدار آن در حال افزایش است.

گزارش‌ها حاکی از آن است که این روند در اوایل سال ۲۰۱۸ ادامه داشته و رونق به بخش شیمیایی و پلیمری‌ صنعت پتروشیمی عربستان ورود پیدا کرده است و به بیانی دیگر پیوندی میان صنعت پتروشیمی عربستان و صنعت پتروشیمی کشورهای اروپایی به وجود آمده است که این پیوند می‌تواند به منزله شروع یک حرکت رو به رشد در صنایع این کشور تلقی و موجب شود صنعت پتروشیمی این کشور و صنایعی همچون صنعت فولاد شرایط بهتری را در سال جدید تجربه کنند و این امر به منزله موتور محرکه صنایع این کشور تلقی می‌شود.

طبق آمارهای منتشر شده سود خالص شرکت سابیک عربستان در ۳ ماهه آخر سال۲۰۱۷، با افتی ۶/ ۱۸ درصدی به نسبت مشابه سال گذشته همراه بوده است و رقم آن به ۹۸۰ میلیارد دلار آمریکا رسیده است. این در حالی است که نگرانی‌ها حاکی از آن بود که این رکود در ۳ ماهه سال جاری مقدار ۳/ ۳۶ درصد را ثبت کند و این پیش‌بینی ناشی از آسیب‌هایی بود که در سایر شرکت‌های این کشور در جریان بود.علاوه بر این موضوع کاهش بهای نفت در سال ۲۰۱۴ موجب شد درآمدهای نفتی در آن سال با کاهش همراه باشد و این امر موجب شد صنعت ساخت و ساز این کشور هم با مشکل رو‌به‌رو شود و ساخت و سازها هم در این کشور با روندی لاک‌پشتی به کار خود ادامه دهند.

این در شرایطی است که در اوایل سال ۲۰۱۶ برنامه‌های متنوعی برای بازگشت رونق در نظر گرفته شد و در یک کنفرانس مطبوعاتی افزایش بودجه ریاض در سال ۲۰۱۸ و تاثیرات آن بر صنایع مادر از جمله پتروشیمی و فولاد اعلام شد. این تصمیمات موجب شد تا تغییرات در طول سال گذشته روند آشکاری را به خود بگیرد و شاهد دومین رشد در ۳ ماهه سوم سال ۲۰۱۷ باشیم.

در این رابطه روزنامه اماراتی البیان در گزارشی از همکاری قوی شرکت‌های پتروشیمی اروپایی با شرکت‌های عربستان خبر داد و با اشاره به رشد اروپایی‌ها در این صنعت و با توجه به ثبات کشورهای عربی به خصوص عربستان در به دست آوردن سهم بازارهای چینی به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین کلیدهای راهگشای اقتصاد ریاض چشم‌انداز مثبتی را برای رشد صنایع عربستان به خصوص صنعت پتروشیمی متصور شد.

یکی از پروژه‌های جدیدی که سابیک عربستان طی ۲ سال گذشته استارت آن را زده است سرمایه‌گذاری ۳-۴ میلیارد دلاری روی پروژه‌های تبدیل زغال سنگ به محصولات شیمیایی (CTC) است. این در حالی است که سال گذشته نیز یک نقطه عطف درخصوص برنامه‌های سابیک عربستان در همکاری با نفت شیل آمریکا وجود داشته است.

به‌گونه‌ای که سابیک برنامه بلند‌مدت و استراتژی توسعه شرکت و همکاری نفت شیل آمریکا را در دستور کار خود قرار داده است و این برنامه از دیگر پروژه‌های سابیک عربستان است.

علاوه بر این در این راستا سرمایه‌گذاری مشترکی (‌JV) میان سابیک عربستان و اکسون موبیل در ماه مه ‌به امضا رسید که بر اساس این توافق ۸/ ۱ میلیون تن به ظرفیت تولید در واحدهای بخار‌شکن با محوریت شکست اتان و تولید مشتقات آن تا آخر سال اضافه خواهد شد و تصمیم نهایی برای محقق شدن این پروژه تا آخر سال جاری میلادی عملی خواهد شد.

سومین پروژه عربستان در صنعت پتروشیمی کشورش تولید بر اساس فرآیند (OTC) آرامکو عربستان است که طی سال‌های گذشته حرکتی نداشت، در ماه نوامبر گامی بزرگ و رو به جلو در این زمینه برداشته شده است. علاوه بر این یک تفاهم‌نامه مبنی بر سرمایه‌گذاری ۲۰ میلیارد دلاری در جهت پیشبرد این طرح به امضا رسیده است.البیان همچنین به برنامه‌های چند میلیارد دلاری برای توسعه کودهای شیمیایی و گسترش مواد غذایی و کشاورزی اشاره کرده است.

علاوه بر این، این روزنامه عربی از ارزش سرمایه‌گذاری ۴/ ۲ میلیارد دلاری این شرکت که هنوز موارد آن افشا نشده خبر می‌دهد و اظهار می‌کند این توافق‌ها میان سهامداران اصلی و طرف‌های معامله منعقد شده است.تحلیل‌ها حاکی از آن است که در کنار تنوع محصولات، ‌استراتژی سابیک عربستان به سمت تولید محصولات نهایی با تکنولوژی‌های بالاست به همین دلیل سرمایه‌گذاری و توجه به زنجیره ارزش را در دستور کار خود قرار داده است و در این راستا سرمایه‌گذاری می‌کند و سعی بر آن دارد مجوز فناوری پروسه تولید مواد شیمیایی و تامین‌کننده کاتالیزورها را دریافت کند و تولید محصولات نهایی را با فناوری پیشرفته گسترش دهد.

در این راستا آرامکو با الگو‌برداری از یک شرکت پلاستیک آلمانی، حرکت مشابهی را انجام داد و سعی خود را بر آن گذاشت که تهدید از بین رفتن شرکت‌های پایین‌دست پلاستیکی را خنثی کند و سال ۲۰۱۵ با هشدار در این خصوص دولت را مجبور به همراهی با خود کرد و در نهایت توانست شرایط بهتری را برای شرکت‌های پایین دست پلاستیکی فراهم آورد.