پیشنهاد ظریف برای بحران منطقه

وزیر امور خارجه ایران در پنجاه و چهارمین کنفرانس امنیتی مونیخ در هتل «بایریشر هوف» با تاکید بر ایجاد منطقه قدرتمند، از پیشنهاد مجدد خود برای گفت‌وگو با مقامات عربستان خبر داد. محمدجواد ظریف گفت در صورتی که عربستان سعودی علاقه‌‌مند به گفت‌وگوی جدی باشد، ما معتقدیم بحرانی بین ایران و عربستان وجود ندارد.

سخنان ظریف در شرایطی است که وزیر خارجه عربستان بلافاصله با متهم کردن ایران به دفاع از تروریسم و انجام اقدامات تروریستی در منطقه و دیگر نقاط جهان مدعی شد که ایران درحال صدور انقلاب خود است. اظهاراتی که با همراهی و همصدایی نخست‌وزیر اسرائیل نیز همراه شد.

رئیس دستگاه دیپلماسی ایران روز گذشته در پنجاه و چهارمین کنفرانس امنیتی مونیخ طی اظهاراتی ضمن ابراز خرسندی برای حضور در این نشست و ابراز خرسندی از حضور در آخرین روز از کنفرانس امنیتی مونیخ بعد از سفر رسمی و تاریخی روحانی به هند گفت: «سال گذشته قبل از این اجلاس من پیشنهاد ایران برای ترتیبات امنیتی را در خلیج‌فارس بر پایه گفت‌وگو، اصول مشترک و اقدامات اعتمادساز تکرار کردم.»

وزیر امور خارجه ایران اوایل بهمن و در جریان گفت‌وگو با روزنامه‌نگار مطرح آلمانی پیشنهاد «پیمان عدم تجاوزگری» را به مقامات آل‌سعود داده بود. ظریف پیش‌تر نیز ابتکار مجمع گفت‌وگوهای منطقه‌ای در خلیج‌فارس را به عربستان و دیگر دولت‌های عربی این منطقه پیشنهاد کرده بود که مقامات ریاض به آن واکنشی نشان نداده‌اند.

اگرچه امیر قطر روز شنبه در جریان سخنرانی خود در نشست مونیخ از پیشنهاد یک سازوکار امنیت منطقه‌ای برای حل مشکلات حمایت کرده بود، اما تحرکات عربستان در دو سال اخیر و بعد از قطع روابط با ایران و نزدیک شدن به اسرائیل نشان می‌دهد که مقامات ریاض تمایلی به چنین پیشنهادها و ابتکاراتی از سوی رقبای خود ندارند.

ظریف در ادامه سخنان خود در کنفرانس مونیخ افزود: «برخی از همسایگان ما سال گذشته از فرصت حضور در این نشست (مونیخ) برای اتهام وارد کردن به ایران استفاده کردند و تعدادی از آنها و دیگران نیز امسال چنین کردند.» ظریف خطاب به حاضران در این نشست گفت: «صبح امروز شما مخاطب یک سیرک کارتونی بودید که ارزش پاسخ را ندارد. اجازه دهید به موضوعات خیلی جدی‌تر بپردازیم.»

اشاره محمدجواد ظریف به نمایش بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل در کنفرانس امنیتی مونیخ بود که صبح دیروز [شنبه] به ایراد اتهامات علیه تهران پرداخت. نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی در جریان اظهارات خود بار دیگر در یک نمایش مضحک، قطعه‌ای از یک سلاح را در کنفرانس امنیتی مونیخ نشان داد و مدعی شد که این بقایای پهپاد ایرانی است. نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی مدعی شد که این کشور بزرگ‌ترین تهدید علیه جهان است.

به نوشته روزنامه ‌هاآرتص، نتانیاهو در ادامه گفت: «اگر لازم باشد اسرائیل نه تنها علیه نیروهای نیابتی ایران، بلکه علیه خود این کشور دست به اقدام خواهد زد.» اظهاراتی که با واکنش جان کری وزیر خارجه پیشین آمریکا و کارل بیلدت رئیس شورای روابط خارجی اروپا مواجه شد.

کری در واکنش به ادعاهای نتانیاهو، با دفاع از برجام تاکید کرد که اظهارات نتانیاهو درباره رسیدن ایران به سلاح هسته‌ای و نیز برجام اساسا درست نیست. وزیر امور خارجه دولت اوباما گفت: «من دوست اسرائیل هستم و به‌طور کامل به مسوولیت نخست‌وزیر اسرائیل احترام می‌گذارم اما امروز او به شما گفت که ایران تا ۱۰ سال آینده در مسیر رسیدن به زرادخانه هسته‌ای خواهد بود، این حرف درست نیست؛ این حرف در ارتباط با برجام اساسا درست نیست.» کری گفت: «ما بسیار در برابر همین نخست‌وزیر (نتانیاهو)، ملک عبدالله عربستان و پرزیدنت مبارک (مصر) مقاومت کردیم که به‌طور خصوصی خواستار بمباران ایران بودند. با از بین رفتن برجام دوباره فریادها بلند خواهد شد که باز برگشته‌ایم به همانجا که بودیم و باید ایران را بمباران کنیم.»

همزمان کارل بیلدت نیز با انتقاد شدید از اظهارات نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی علیه ایران گفت: «همان‌طور که انتظار می‌رود نتانیاهو در مسیر جنگ قرار دارد.» بیلدت با انتشار پیام‌هایی در صفحه توییتر خود نوشت: «همان‌طور که انتظار می‌رود نتانیاهو در مسیر جنگ قرار دارد. او توافق هسته‌ای با ایران را با قرارداد ۱۹۳۸ مونیخ مقایسه کرد. او به دنبال صلح نیست.» او در پیامی دیگر نوشت: «ادبیات خصمانه نتانیاهو علیه ایران یادآور این است که چطور او با همان حرارت و استدلال‌ها در حمایت از جنگ علیه عراق قبل از سال ۲۰۰۳ صحبت کرده بود.»

منطقه قوی به‌جای مرد قوی
ظریف در ادامه سخنان خود در کنفرانس امنیتی مونیخ گفت: «خوشحالم که بر خلاف رویکرد برخی‌ها، دبیرکل سازمان ملل به تایید رویکرد آینده‌نگرانه‌ای که سال گذشته در اینجا مطرح کردم نزدیک شده است. امروز این موضوع را بسط می‌دهم و به شما می‌گویم تا زمانی که یک تلاش جمعی برای ایجاد صلح فراگیر و امنیت در منطقه خلیج‌فارس وجود نداشته باشد، ما همچنان تا نسل‌های آینده درگیر ناآرامی خواهیم بود.»

وزیر خارجه ایران ابراز داشت: «قدرت‌های بزرگ و متحدان منطقه‌ای آنها دیگران و به‌خصوص ایران را متهم کرده‌اند. آمریکا و مشتریان منطقه‌ای آن، به پیامدهای طبیعی انتخاب‌های خود دچار شده‌اند، اما از این مجمع و سایر مجامع جهانی برای احیای هیستری علیه سیاست خارجی ایران و مشوش کردن واقعیت استفاده می‌کنند.»

او یادآور شد: «همان‌طور که سال گذشته گفتم منطقه ما نیازمند یک ساختار امنیتی منطقه‌ای جدید است. ما معتقد به ایجاد «یک منطقه قوی» به‌جای «مرد قوی در منطقه» هستیم منطقه‌ای که در آن ملت‌های بزرگ و کوچک حتی آنهایی که رقابت تاریخی دارند، به ایجاد ثبات کمک کنند. برای ساختن یک منطقه قوی باید واقع‌بین باشیم و تفاوت‌ها را بپذیریم.

ما نیازمند حرکت از فرماسیون‌های جمعی ائتلافی به سمت مفاهیم دربرگیرنده مانند «شبکه‌سازی» امنیتی هستیم که یک رویکرد «غیرحاصل جمع صفر» است. توافق هسته‌ای نمونه‌ای چنین تفکر غیرحاصل جمع صفری بود. به رسمیت شناختن تفاوت‌ها و در عین حال شناسایی یک هدف مشترک و حفظ احترام برای منافع همه طرف‌ها هدایتگر مذاکرات دشوار منتهی به توافق هسته‌ای بود.»

تشویق همتایان در خلیج‌فارس
ظریف در ادامه گفت: «ایران پس از این توافق درصدد این بود که همان رویکرد را برای منطقه خلیج‌فارس استفاده کند و پیشنهاد ایجاد «مجمع گفت‌وگوی منطقه‌ای» را مطرح کرد اما گوش شنوایی نیافت هر چند این پیشنهاد هنوز مطرح است و تنها راه خروج است. پارامترهای پیشنهاد ایران برای ساختار امنیتی منطقه‌ای ساده اما موثر هستند که به‌جای تلاش برای نادیده گرفتن تضاد منافع، تفاوت‌ها را به رسمیت می‌شناسد.

ما نیازمند اقدامات اعتمادساز از قبیل دیدارهای مشترک نظامی، اطلاع درباره رزمایش‌های نظامی و شفافیت درباره خریدهای نظامی و کاهش هزینه‌های نظامی هستیم. در زمانی که به‌طور خطرناکی به تشدید مناقشه‌ها که زندگی فرزندان و نوه‌های ما را تحت‌تاثیر قرار خواهد داد نزدیک شده‌ایم، من همتایان خود در منطقه خلیج‌فارس را تشویق می‌کنم تا برای محقق کردن این پیشنهاد به ایران بپیوندند.» او درباره برجام نیز تاکید کرد: «به شما اطمینان می‌دهم که اگر منافع ایران (در برجام) تامین نشود ایران پاسخ خواهد داد و پاسخ ایران جدی خواهد بود که موجب پشیمانی برخی از اقدامات اشتباهشان خواهد شد.

اما ما اولین کسی نخواهیم بود که توافق را نقض خواهد کرد.» ظریف با اشاره به اجرای برجام توسط ایران و پایبندی جمهوری اسلامی به تعهداتش در چارچوب این توافق، خاطرنشان کرد: «به‌رغم تلاش فریبکارانه نتانیاهو برجام حفظ خواهد شد.» پنجاه و چهارمین دوره کنفرانس امنیتی مونیخ ۲۰۱۸ که از جمعه گذشته ۲۷ بهمن ماه (۱۶ فوریه)برگزار شد، به صحنه دفاع اروپا و روسیه از برجام برابر آمریکا تبدیل شد و «ارنست مونیز» وزیر انرژی دولت باراک اوباما در حضور «جان سولیوان» معاون وزارت خارجه دولت دونالد ترامپ با دفاع از برجام گفت: «نقصی در برجام وجود ندارد که بخواهید اصلاحش کنید.»

آغاز گفت‌وگوهای منطقه‌ای با ایران
همزمان با این تحولات، نشریه وال‌استریت‌ژورنال ادعا کرد مقاماتی از اروپا با معاون وزیر خارجه ایران در حاشیه کنفرانس امنیتی مونیخ دیدار و گفت‌وگویی درباره فعالیت‌های منطقه‌ای ایران انجام دادند. نشریه وال‌استریت‌ژورنال مدعی شد، دیپلمات‌های ارشدی از اتحادیه اروپا، ایتالیا، آلمان، بریتانیا و فرانسه با «عباس عراقچی» معاون وزیر خارجه ایران دیدار کردند. وال‌استریت‌ژورنال ادعا می‌کند در این دیدار گفت‌وگوهایی درباره آنچه «دخالت ایران در یمن» خوانده شده، مطرح شده است. مقامات اروپایی ابراز امیدواری کردند بتوانند این گفت‌وگوها را به موضوع سوریه نیز بکشانند.