آتش‌بس یک ماهه در سوریه

پس از چند روز نفس‌گیر در شورای امنیت سازمان ملل، سرانجام قطعنامه شماره ۲۴۰۱ پیشنهادی سوئد و کویت با موافقت روسیه به تصویب رسید و قرار شد آتش‌بس یک ماهه در سوریه برقرار شود. با این حال، همزمان با این تصویب، باز حملاتی به غوطه انجام گرفت.

«چاندریکا نارایان»، گزارشگر سی‌ان‌ان، در گزارش مورخ ۲۵ فوریه ۲۰۱۸، می‌نویسد: «سی‌ان‌ان نمی‌تواند همزمانی و البته زمان این حمله را تایید کند.» او می‌نویسد پس از تصویب این قطعنامه بشار جعفری، نماینده دائم سوریه در سازمان ملل، تاکید کرد گروه‌های تروریستی را همچنان تعقیب می‌کنیم و دولت سوریه حق پاسخ به آنها را برای خود محفوظ می‌داند.

جعفری افزود: «ما دارای حق حاکمیت هستیم و به مبارزه با تروریست‌ها در هر نقطه‌ای از خاک سوریه ادامه می‌دهیم.» این آتش‌بس اجازه انتقال کمک‌های امدادی را داده و امکان تخلیه و انتقال زخمی‌ها در برخی مناطق به‌شدت بحرانی از جمله غوطه شرقی را می‌دهد.

گزارشگر سی‌ان‌ان به نقل از دیپلمات‌ها می‌نویسد: «رای‌گیری شورای امنیت به مکانی برای زورآزمایی میان نمایندگان آمریکا و روسیه تبدیل شده بود.»

به گفته دیپلمات‌ها، آمریکا خواهان «شروع سریع آتش‌بس» و «دسترسی‌های بشردوستانه بی‌قید و شرط» بود اما روس‌ها در نهایت عقب‌نشینی کرده و «زبان آمریکایی قطعنامه» را پذیرفتند. آمریکایی‌ها بر این باورند که روسیه «وقت‌کشی» می‌کند تا برنامه‌هایش را در سوریه عملیاتی کرده و آمریکا و متحدانش را در موضع دفاعی قرار دهد. گزارشگر سی‌ان‌ان می‌افزاید تا کنون بیش از ۵۲۰ کشته و بیش از ۲۵۰۰ زخمی در بمباران غوطه گزارش شده است.

با این حال، نماینده سوریه در سازمان ملل نیز افزود: «تصمیم جدید برای آتش‌بس باید در تمامی مناطق سوریه از جمله عفرین، مناطق تحت اشغال نیروهای آمریکایی و نیز جولان اشغالی اجرا شود.» گزارش الجزیره نیز حاکی است که آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، با استقبال از آتش‌بس ۳۰ روزه در سوریه ابراز امیدواری کرد که این قطعنامه به‌ویژه بخش مربوط به کمک‌های انسانی به جنگ‌زدگان در سوریه و خروج بیماران و زخمی‌ها از مناطق درگیری و کاهش مشکلات مردم این کشور فورا اجرا شود.

گفته شده گروه «فیلق الرحمن» یکی از بزرگ‌ترین گروه‌های مخالف سوری «پایبندی کامل» خود را به آتش‌بس ابراز کرد. سخنگوی این گروه- که گویی می‌خواست پاسخ بشار جعفری را بدهد- تاکید کرد: «ما به آتش‌بس جامع و کمک به ورود کاروان‌های امدادرسانی به غوطه شرقی به شکل کامل پایبند هستیم اما حق دفاع از خود و پاسخ به هرگونه حمله‌ای را برای خود محفوظ می‌دانیم.»

گروه «جیش‌الاسلام» وابسته به مخالفان مسلح در غوطه شرقی نیز در بیانیه‌ای با استقبال از قطعنامه اخیر شورای امنیت آمادگی خود را برای اجرای فوری این قطعنامه اعلام کرده و متعهد به حمایت از کاروان‌های امدادی هنگام ورود به شهرها و شهرک‌های غوطه شرقی شد اما حق پاسخ به هرگونه نقض آتش‌بس از سوی نیروهای دولت سوریه را برای خود محفوظ دانست.

آیا بحران سوریه قابل کنترل است؟
اکنون سوالی که نزد بسیاری مطرح است این است که آیا اساسا می‌توان نقطه پایانی برای بحران ۷ ساله سوریه متصور شد؟ شاید نتوان هیچ کلامی را برای شدت بحران در سوریه و مناطقی از این کشور یافت. شاید عباراتی مانند «دلهره‌آور»، «دهشتناک» و ... نتواند عمق فاجعه را روشن کند. برخی بحران سوریه را «کریه‌ترین جنگ در جهان» نامیده‌اند.

«نیک پاتون والش»، تحلیلگر سی‌ان‌ان، در تحلیل ۲۴ فوریه ۲۰۱۸ خود نوشت: «ضروری است که سازمان ملل بازی با کلمات را متوقف و کاری کند و واژه‌ای دراندازد تا عمق بحران را بتواند توصیف کند.» او می‌نویسد: «چنین نیست که قتل عام مرزهای زبانی را در نوردد اما اینکه در بیانیه سازمان ملل «واژه‌ای یافت نمی‌شود...» آمده به دو چیز عجیب‌تر اشاره دارد: اول، پس از ۷ سال تقبیح خشونت به شدیدترین عبارات ممکن، سازمان ملل به این نتیجه رسیده است که سخن نگفتن در مورد چیزی تنها راهی است که می‌تواند توجهات را جلب کند. دوم، زشت‌ترین نتیجه‌گیری این است که سازمان ملل پذیرفته که نقشی در سوریه ندارد بلکه این بازی قدرت از سوی قدرت‌های بزرگ است که تحولات سوریه را رقم می‌زند.»

درحالی‌که صلحبانان و دیپلمات‌ها باید ساز و کاری برای مناطق عاری از خشونت داشته باشند اما اکنون گویی یک «فضای خالی بزرگ» دیده می‌شود که سازمان ملل در آن فقط دیده‌بان است. این تحلیلگر بر این باور است که ناکارآمدی سازمان ملل موجب شده آمریکا حضورش در سوریه دائمی شود. او معتقد است سازمان ملل در بیانیه‌هایش هم ضعیف است.

«پانون والش» بر این باور است که «حقیقت مستتر در بیانیه‌های سازمان ملل این است که آنها به‌خوبی فهمیده‌اند تا زمانی که غرب آمادگی کنار زدن جت‌های روسی از آسمان سوریه را نداشته باشد و پرواز ممنوع برقرار نکند، دستانش بسته است.» او می‌افزاید روسیه بازی خود را می‌داند. این کشور سخن از آتس‌بس به میان می‌آورد اما همزمان اهداف نظامی خود را هم دنبال می‌کند و دست به محاصره هم می‌زند. آنچه والش می‌گوید قلب واقعیت است چراکه این استراتژی از سوی کشورهای دیگر درگیر هم استفاده می‌شود.

این تحلیلگر در پاسخ به این سوال که آیا اساسا می‌توان نقطه پایانی برای بحران ۷ ساله سوریه متصور شد، می‌نویسد: «دنیای غرب تنها زمانی واکنش جدی نشان خواهد داد که آزمون سوریه به جایی برسد که شبه‌نظامیان سوری شهرهای ما را تهدید کنند. این توهم که رسوایی و خشم ما ممکن است قتل عام را کندتر سازد دادن امید و پیام غلط به اهالی غوطه است. بهترین تلاش این است که به کمک‌رسانی اقدام کند.»

او می‌افزاید ما قادر به کاری نیستیم و معلوم نیست شاخه زیتون در چه زمانی و به دست چه کسی داده می‌شود. غرب فعلا در مرحله «تردید» است و تا زمانی که منافعش اقتضا نکند «به جد وارد سوریه نخواهد شد.»