دو جبهه متفاوت در بورس تهران

زهرا رحیمی | بورس تهران این روزها شاهد سیطره فضای احتیاطی در معاملات سهام است. این فضای احتیاطی دیروز تحت تاثیر برخی تحولات در سطح اقتصاد جهانی موجب افزایش فشار فروش شد. در این شرایط شاخص کل ۵۷۳ واحد افت کرد و پایین‌تر از نیمه کانال ۹۷ هزار واحدی ایستاد.

وضع تعرفه بر واردات فولاد و آلومینیوم توسط دونالد ترامپ معاملات بازارهای سهام دنیا را متزلزل کرد. این موضوع در پایان هفته گذشته با وجود توقف رشد شاخص دلار بر معاملات کالاها در بازار‌های جهانی فشار وارد کرد و ریزش قابل توجه قیمت‌ سهام کالایی بورس تهران در جریان معاملات دیروز را به دنبال آورد. در این فضای منفی البته می‌شد بهبود تقاضا را در سهام کوچک‌تر بازار مشاهده کرد. روندی که البته با توجه به کاهش انتظارات سهامداران از کسب سود در بازار سهام و همچنین ریسک‌های سیستماتیک موجود چندان پایدار به نظر نمی‌رسد.

فضای بورس تهران در هفته‌های اخیر با نوعی احتیاط و نگرانی از سوی سهامداران رصد می‌شود. نااطمینانی نسبت به شرایط اقتصادی در سطح جهانی و همچنین انتشار گواهی سپرده با نرخ سود ۲۰ درصدی توسط بانک مرکزی به منظور کنترل نوسان ارز، مهم‌ترین‌ عواملی بودند که خوش‌بینی نسبت به رونق بورس در کوتاه‌مدت را محدود کرده بود.

در این فضا سهامداران دست به عصا در معاملات حضور داشتند و نوسانات شاخص سهام نیز محدود بود.دیروز اما فعالان تالار شیشه‌ای در واکنش به ریزش قیمت فلزات پایه در بازارهای جهانی در سمت عرضه سهام حاضر و موجب ریزش قابل توجه شاخص کل شدند. همانطور که در گزارش‌های پیشین «دنیای اقتصاد» گفته شد، در فضای تردید و احتیاط واکنش‌ها نسبت به اخبار منفی شدید‌تر است.

در این راستا دیروز سهامداران تحت تاثیر سیگنال‌های منفی از بازارهای جهانی در سمت عرضه سهام مربوطه حاضر شدند. انتشار گزارشی ناامید‌کننده از بخش تولید چین در کنار افزایش نگرانی در مورد بروز جنگ تجاری بین ترامپ و شرکای بزرگ آمریکا و همچنین افزایش موجودی انبار در بازار فلزات لندن عوامل فشار بر قیمت کالاها در بازارهای جهانی به شمار می‌روند.

تلاطم در عرصه اقتصاد جهانی
پنج شنبه هفته گذشته، دونالد ترامپ تعرفه ۲۵ درصدی بر واردات فولاد و ۱۰ درصدی بر واردات آلومینیوم را وضع کرد. هر چند این موضوع موجب افت شاخص دلار شد اما بازارهای جهانی همچنان در روند نزولی حرکت کردند چرا که نگرانی‌ها از احتمال بروز جنگ تجاری بسیاری از بورس‌های دنیا را متزلزل کرده بود. به‌طور مثال به دنبال این خبر سهام شرکت‌های فولادی در آسیا روند نزولی پیش گرفتند.

این موضوع علاوه بر فشار بر بازارهای جهانی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین‌ عوامل اثر‌گذار بر معاملات سهام کشور (با توجه به ارزش بازار بالای ۵۰ درصدی نمادهای کالایی) تردید‌ها در بورس تهران را افزایش داد. هر چند همچنان ابعاد اثرگذاری این ماجرا چندان روشن نیست اما به نظر می‌رسد یک جنگ تجاری بین آمریکا و شرکای بزرگ این کشور همچون چین، کانادا و اتحادیه اروپا آغاز شده است.

در این باره رئیس صندوق بین‌المللی پول کشورهای دیگر را به آرامش دعوت کرد و از آنها خواست تا سیاست‌های جبرانی را پیش نگیرند چرا که این موضوع به زیان هر دو طرف تمام خواهد شد. علاوه بر این تحلیل‌های زیادی وجود دارد که این موضوع را هم به ضرر اقتصاد دنیا و هم به ضرر آمریکا عنوان می‌کند با این حال گویا دونالد ترامپ از این موضوع (آغاز احتمالی جنگ تجاری بین آمریکا و شرکای اقتصادی آن) چندان هم ناخشنود نیست.

به هر ترتیب این موضوع با فشار بر بازارهای سهام دنیا و به تبع آن افت قیمت کالاها در بازارهای جهانی، منجر به فشار فروش در سهام کالایی بورس تهران شد. تا جایی که عمده گروه‌های مرتبط به این بازارها در قعر جدول بازدهی صنایع دیروز قرار گرفتند.

اقبال به گروه‌های کوچک
با این حال در شرایطی که شاخص کل افت چشمگیر ۶/ ۰ درصدی را ثبت کرد، شاخص هم‌و‌زن با رشد ۴۳ واحدی (معادل ۲۵/ ۰ درصد) مواجه شد. امری که نشان می‌دهد در حالی که نمادهای بزرگ بازار با ریزش قیمت مواجه بوده‌اند، توجه به سمت شرکت‌های کوچک‌تر جلب شده است.

اما دلیل سوق نقدینگی به نمادهای کوچک‌تر چیست؟ به نظر می‌رسد در شرایطی که گروه‌های کالایی با شرایط نا‌اطمینانی مواجه هستند، نقدینگی راه نمادهای کوچک را در پیش گرفته است. این موضوع در مقاطع مختلفی در بورس تهران تجربه شده است.

به عبارتی در زمان‌هایی که احتیاط بر معاملات سهام سایه می‌افکند و نااطمینانی در بورس تهران سیطره می‌یابد، جریان‌های سفته بازی فعال می‌شود. در این شرایط نمادهای کوچک به واسطه یک خبر یا شایعه بدون تحلیل خاصی مقصد این جریان‌های سفته بازانه می‌شوند. جریان ورود پول به این نمادها ادامه می‌یابد تا زمانی که فشار فروش قیمت سهام را در مسیر نزولی سوق دهد.

روندی که در شرایط کنونی به هیچ وجه بعید به نظر نمی‌رسد. چرا که ریسک‌های سیستماتیک پیرامون بازار بالاست و انتظار بورس‌بازان از کسب سود از معاملات سهام نیز کاهش یافته است. از این رو این احتمال وجود دارد که سهامداران این نمادها تحت تاثیر کوچک‌ترین موضوعی با حضور در صف فروش به قیمت سهام این نمادها فشار وارد کنند. پایان این داستان نیز برای بورس تهران تازگی ندارد. موج سفته بازی به منظور کسب سود در کوتاه مدت یک جایی تمام می‌شود و برخی سهامداران را با زیان چشمگیر مواجه می‌کنند.

جولان نقدینگی در گروه خودرو و سیمان
گروه‌های خودرویی‌ و سیمانی‌ در جریان معاملات دیروز دو نمونه از گروه‌های کوچک‌تر بازار بودند که با رشد تقاضای سهام به واسطه اخبار و شایعات در مدار صعودی حرکت کردند. خودرویی‌ها روز شنبه هفته گذشته شاهد ورود نقدینگی سهامداران بودند. نوسازی خودروهای سنگین استارت ورود نقدینگی به این نمادها را زد. این امر موجب شد خودرویی‌ها با وجود تمام مشکلات بنیادی در صدر بازار قرار گیرند.

در ادامه اما این روند نتوانست ادامه پیدا کند تا اینکه چهارشنبه هفته گذشته و دیروز بازهم سهام خودرویی با تقاضای نسبی معامله‌گران همراه شد. گروه سیمان نیز دیگر گروهی بود که دیروز با اقبال سهامداران مواجه شد. به نظر می‌رسد خبری پیرامون رایزنی‌های موفقیت‌آمیز در راستای آسان‌تر شدن شرایط صادرات سیمان به عراق زمینه بهبود تقاضا در این صنعت بوده است.

خبری که البته جزئیات بیشتری به همراه نداشت و معلوم نیست موفقیت در رایزنی دقیقا به چه معنایی است. این موضوع تاکید می‌کند، در شرایطی که نمادهای بزرگ بازار ریزش‌های قابل‌توجه قیمت را تجربه می‌کنند، نقدینگی به بهانه‌های مختلف و مبهم راه سهام کوچک‌تر را در پی می‌گیرند. نمونه این موضوع را می‌توان در اقبال سهامداران به گروه سیمانی به وضوح مشاهده کرد. در پایان داد‌وستدهای دیروز شاخص صنعت سیمان و خودرو با رشد به ترتیب ۹/ ۱ و ۸/ ۱ درصدی مواجه شدند و در صدر صنایع با بیشترین بازدهی روزانه قرار گرفتند.

ریزش دسته‌جمعی کالایی‌ها
نمادهای فلزی - معدنی دیروز بیشترین تاثیر را بر افت شاخص کل داشتند. سیگنال‌های جهانی نقش زیادی در افت قیمت این نمادها داشتند. همانطور که اشاره شد رشد شاخص دلار در کنار وضع تعرفه بر فولاد و آلومینیوم توسط دونالد ترامپ، بر قیمت فلزات پایه در بازارهای جهانی فشار وارد کرد.

بر همین اساس مس در پایان معاملات هفته به ۶هزار و ۹۱۴ دلار در هرتن رسید. روی نیز در سطح ۳۳۶۶ دلاری قرار گرفت (در هرتن). سرب نیز در سطح ۲هزار و ۴۵۰ دلاری در نوسان بود.در همین راستا و با توجه به ریزش قیمت مس در هفته گذشته، نماد معاملاتی ملی مس ایران با کاهش محسوس قیمت مواجه شد و در فهرست نمادهای اثر‌گذار بر افت شاخص کل قرار گرفت.

هر‌چند نمی‌توان از گزارش کمتر از انتظار بهمن‌ماه این شرکت نیز در افت قیمت این نماد صرفنظر کرد. در این میان البته حمایت سهامداران حقوقی دامنه نوسان نماد «فملی» را محدود کرد. دیگر تولید‌کننده مس بورس یعنی «فباهنر» نیز در مسیر افت قیمت حرکت کرد و در پایان معاملات با افت قابل توجه ۸/ ۳ درصدی مواجه شد. تولید‌کننده‌های روی فعال در بورس نیز با افت محسوس قیمت مواجه شدند.

تولید‌کننده‌های فولاد فعال در بورس تهران نیز افت قیمت قابل‌توجهی را به نمایش گذاشتند. به نظر می‌رسد محدودیت‌های آمریکا در واردات فولاد قیمت این سهم را در میان‌مدت تحت‌فشار قرار دهد، با این حال نحوه و میزان اثرگذاری این خبر همچنان مبهم به نظر می‌رسد.

بر این اساس دیروز تمامی نمادهای فولادی در مسیر نزولی حرکت کردند. «فولاد» با افت ۲۴/ ۲ درصدی قیمت در صدر نمادهای با بیشترین تاثیر کاهنده در محاسبه شاخص کل قرار داشت. در این میان نمادهای سنگ آهنی نیز به‌تبع افت قیمت نمادهای فولادی و همچنین ریزش نسبی قیمت سنگ آهن پس از رشد‌های اخیر این محصول در مسیر نزولی قرار گرفت. «کگل» و«کچاد» نیز در صدر نمادهای با بیشترین تاثیر منفی در محاسبه نماگر اصلی بازار قرار داشتند. در مجموع شاخص گروه فلزات اساسی در پایان معاملات دیروز بیش از ۴/ ۱ درصد افت کرد.

شاخص گروه استخراج کانه‌های فلزی (معدنی) نیز با افت ۹/ ۱ درصدی شاخص دومین صنعت زیان‌ده بازار دیروز بود.در این میان سهام زیر‌مجموعه گروه فرآورده‌های نفتی نیز از افت قیمت‌ها مصون نبودند. افت قیمت نفت با رشد شاخص دلار و همچنین انتشار صورت‌های مالی سه پالایشگاه تهران، بندرعباس و تبریز که نشان می‌دهد کرک‌اسپرد (حاشیه سود) برای محصولات پالایشی این شرکت‌ها در فصل پاییز نسبت به نیمه نخست سال کاهش یافته است، انتظار از سودآوری این شرکت‌ها را کاهش داده است.

این امر سبب شد عمده نمادهای پالایشی (به‌جز «شنفت») در مسیر نزولی حرکت کنند. در پایان معاملات دیروز شاخص گروه فرآورده‌های نفتی بیش از ۷/ ۱ درصد افت کرد و پس از گروه استخراج کانه‌های فلزی (معدنی) و زغال‌سنگ بیشترین زیان را به سهامداران خود تحمیل کرد.