فشار روی شانه‌های مردم

این شاید بازنشدنی‌ترین گره فوتبال ایران باشد. سال‌ها است که در مورد پرداخت حق‌پخش تلویزیونی مسابقات فوتبال از سوی صداوسیما به فدراسیون فوتبال بحث می‌شود، اما این بحث‌ها یکسره بی‌نتیجه بوده است. اولین بار سال ۱۳۷۳ فدراسیون به‌دلیل عدم دریافت مبلغی تحت عنوان حق‌پخش تلویزیونی ورود دوربین به استادیوم آزادی را ممنوع کرد و هنوز هم بعد از ۲۳ سال، همین اهرم برای اعمال فشار در دست فدراسیون است.

طی دو دهه گذشته در مقطعی چند ساله از مدیریت عزت‌الله ضرغامی بر جام‌جم امکان وصول مبلغی اندک بابت حق‌پخش تلویزیونی مسابقات فراهم شد، اما مدیران جدید صداوسیما پس از مدتی همان آب باریکه را هم قطع کردند تا درگیری‌ها دوباره از سر گرفته شود. این اواخر ماجرای حق‌پخش بسیار جدی‌تر شده است. فدراسیون فوتبال عقیده دارد توانسته مصوبه مجلس شورای اسلامی را هم به منظور ملزم کردن صداوسیما به پرداخت این وجه دریافت کند، اما تلویزیون زیر بار این ماجرا نمی‌رود.

همزمان با این فعل‌وانفعالات رئیس فیفا هم به ایران سفر کرد و در فرصت کوتاه موجود، مسوولان فدراسیون با او در مورد این مساله به بحث نشستند. اینکه در این ملاقات چه چیزهایی گفته و شنیده شده چندان روشن نیست، اما مدیران فوتبال از قول اینفانتینو نقل می‌کنند که گفته در کل دنیا فقط در ایران مبلغی بابت حق‌پخش مسابقات فوتبال دریافت نمی‌شود!

به هر حال تمام این مسائل باعث ایجاد موجی جدید برای دریافت حق فوتبال از تلویزیون شده؛ به‌طوری که اخیرا فدراسیون فوتبال تا حوالی پایان سال به سازمان صداوسیما فرصت داده تا تکلیف این داستان را روشن کند. فدراسیون می‌گوید تلویزیون در این مدت فقط زمان خریده و هیچ نشانه‌ای از تلاش عملی این مجموعه برای پرداخت حق‌پخش مشاهده نمی‌شود.

مسوولان فدراسیون فوتبال در یکی از آخرین گام‌ها به وزیر ورزش هم نامه نوشته‌اند و او را در جریان جزئیات گذاشته‌اند. گویا تصمیم فدراسیون این است که اگر مشکلات حل نشد، از ابتدای سال آینده یا حداکثر فصل بعد مسابقات لیگ برتر اجازه ورود دوربین به استادیوم‌ها را ندهند. این ترفند البته سه سال پیش آزموده شد و دو هفته از مسابقات لیگ چهاردهم و یک دور از بازی‌های جام‌حذفی روی آنتن نرفت، اما نتیجه موثری به‌دست نیامد.

در آن زمان مسوولان فدراسیون فوتبال آلترناتیوی برای صداوسیما نداشتند و تنها گزینه فروختن مسابقات به شبکه‌های ورزشی کشورهای خارجی مطرح بود، اما حالا پشت فدراسیون به تلویزیون‌های اینترنتی گرم است؛ رسانه‌هایی که اخیرا با اخذ مجوزهای لازم شروع به فعالیت کرده‌اند و در این مدت بسیاری از مسابقات فوتبال را هم پوشش داده‌اند. حالا فدراسیون می‌خواهد اگر صداوسیما کوتاه نیامد، حق‌پخش مسابقاتش را به این شبکه‌های اینترنتی بفروشد، اما به نظر می‌رسد در این زمینه هم مشکلات و موانعی وجود دارد.

از سرعت اینترنت تا هزینه برای بیننده
جایگزینی تلویزیون‌های اینترنتی با صداوسیما برای پخش زنده مسابقات فوتبال حقیقتا پروسه ساده‌ای نیست و گیر و گرفت‌های زیادی دارد. در اولین گام باید به زیرساخت‌های این مساله از جمله پوشش و سرعت اینترنت توجه کرد. وقتی شبکه سه یک مسابقه فوتبال را به‌طور زنده پخش می‌کند، مردم ایران در تمام نقاط کشور امکان تماشای آن را پیدا می‌کنند، اما آیا پوشش اینترنت هم همین جامعیت را دارد؟ و غیر از آن آیا سرعت اینترنت در ایران برای تماشای آنلاین و همزمان یک مسابقه ۹۰ دقیقه‌ای از سوی میلیون‌ها نفر، کفاف خواهد داد؟ نکته دیگر اینجاست که عدم پخش تلویزیونی مسابقات فوتبال، طرف قرارداد تبلیغات محیطی را هم آزرده خواهد کرد. طبعا صاحبان کالا و خدمات به فوتبال آگهی می‌دهند که نشان تجاری‌شان از «تلویزیون» پخش شود.

به این ترتیب متقاعد کردن آنها برای اینکه تبلیغات‌شان به‌جای تلویزیون از اینترنت پخش شود، ساده نخواهد بود و ممکن است راضی به پرداخت هزینه قبلی نشوند. به این ترتیب تغییر بستر پخش مسابقات، می‌تواند به دیگر منبع درآمد فدراسیون یعنی تبلیغات محیطی هم لطمه بزند. دردسر بزرگتر اما راضی کردن مردم به پرداخت هزینه برای تماشای مسابقات است.

به هر حال مردمی که تا دیروز به راحتی می‌توانستند مسابقات را به شکل رایگان از طریق گیرنده‌های تلویزیونی تماشا کنند، احتمالا به این راحتی زیر بار پرداخت هزینه اشتراک تلویزیون‌های اینترنتی نخواهند رفت. البته تلویزیون‌های اینترنتی تا به حال رایگان سرویس داده‌اند، اما طبعا با توجه به هزینه‌های کلان و میلیاردی آنها، به زودی شاهد اخذ وجه اشتراک از مخاطبان این رسانه‌ها خواهیم بود. آیا واقعا همه مردمی که الان مسابقات را از تلویزیون می‌بینند، حاضر خواهند شد فردا بابت این کار پول بدهند؟

چه باید کرد؟
تماشای فوتبال یکی از معدود دلخوشی‌های مردم سراسر ایران است و هر اتفاقی که رخ می‌دهد، این دلخوشی نباید از آنها سلب یا محدود شود. غیر از این، همه می‌دانند که تلویزیون با پخش مسابقات فوتبال علاوه بر تامین رضایت عمومی بینندگانش، درآمدهای جانبی بسیار زیادی هم کسب می‌کند. به این ترتیب اینجا هم صداوسیما مثل همه جای دنیای باید حق فوتبال را بدهد.

نکته سوم هم این است که فعلا آلترناتیو جدی و کارآمد برای تلویزیون در زمینه پخش مسابقات وجود ندارد. با لحاظ کردن همه این نکات در کنار هم، به نظر می‌رسد هنوز بهترین راه، ادامه رایزنی از طریق سطوح بالای قدرت و البته پرهیز از رفتارهای احساسی و مخرب است. هنوز فراموش نکرده‌ایم که سه سال پیش پخش نشدن دو هفته از مسابقات، فدراسیون فوتبال را ملزم به پرداخت خسارتی کلان از جیب باشگاه‌ها به مجری تبلیغات محیطی کرد.