بورس‌۹۶ به روایت سکاندار

بورس تهران در حالی تنها پنج روز کاری تا پایان سال ۹۶ دارد که در این سال رکورد‌شکنی‌های متعددی را به ثبت رساند. رکورد‌هایی که شاخص سهام را به مرز کانال ۱۰۰ هزار واحدی نیز نزدیک کرد. همچنین در این سال بازار سهام از نظر حجم و ارزش، ورود ابزار‌های جدید مالی و افزایش سهم در تامین مالی طرح‌های اقتصادی دوره‌ای جدید در بازار سرمایه کشور را آغاز کرد.

همزمان با روند رو به رشد بازار سرمایه، ابهامات و سوالاتی نیز درباره عملکرد و شرایط بورس و شاخص‌های این بازار وجود داشت که لازم بود درباره آن‌ها شفاف‌سازی شود. مواردی مانند دستکاری شاخص کل از سوی سازمان بورس با هدف رکوردزنی و سستی این سازمان در مقابله با تخلفات رخ داده در این بازار از جمله این مسائل هستند. «ایرنا» گفت‌وگوی مفصلی در رابطه با این موضوعات با رئیس سازمان بورس انجام داده است که در ادامه خلاصه‌ای از آن را با هم می‌خوانیم.

بورس‌۹۶ به روایت سکاندار

رکوردزنی تامین مالی از کانال بازار سرمایه
رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در مورد وضعیت بازار سرمایه و نقش آن در تامین مالی بخش دولتی گفت: بازار سرمایه، امسال رکورد‌های خوبی داشت. ارزش معاملات چهار بورس کشور تاکنون از ۲۱۰ هزار میلیارد تومان عبور کرده است و پیش‌بینی می‌شود تا پایان امسال با رشد ۱۰ درصدی به ۲۲۰ هزار میلیارد تومان نیز برسد.

سال گذشته، ارزش معاملات بازار سرمایه مبلغ ۱۹۵ هزار میلیارد تومان و سال ۹۴ مبلغ ۱۲۰ هزار میلیارد تومان بوده است. میزان تامین مالی در سال ۱۳۹۴ چندان زیاد نبود، اما در سال‌های ۹۵ و ۹۶ حجم تامین مالی رشد خوبی داشته است.

در بخش دولتی، ۲۸ تا ۳۰ هزار میلیارد تومان و برای بخش خصوصی نیز ۷ تا ۱۰ هزار میلیارد تومان اوراق منتشر شد. با لحاظ کردن اوراقی که تا پایان امسال منتشر خواهد شد، میانگین اوراق منتشر‌شده به ۳۰ تا ۳۵ هزار میلیارد تومان خواهد رسید. دبیر شورای‌عالی بورس در مورد عوامل رشد عمومی قیمت سهام در ما‌های اخیر گفت: یکی از مهم‌ترین عوامل رشد شاخص کل، سیاست‌های اقتصادی دولت برای کاهش نرخ تامین مالی و سود بانکی بوده است.

سیاست درستی که دولت برای کاهش نرخ سود بانکی و نیز کاهش نرخ سود اوراق در بازار سرمایه در پیش گرفت، باعث کاهش هزینه تامین مالی برای بنگاه‌های اقتصادی شد. بر این اساس، اوراقی که خارج از بورس بودند وارد بازار سرمایه شدند و میزان سود آن‌ها به ۱۶ و ۱۷ درصد کاهش یافت. اجرای این سیاست‌ها باعث شد که سرمایه‌گذاری در سهام، نسبت به سایر بازار‌ها جذابیت بیشتری داشته باشد. عامل دیگر، بهبود سودآوری شرکت‌های بورسی بود؛ رشد سودآوری شرکت‌ها در گام نخست به دلیل تسهیلاتی بود که دولت به بنگاه‌ها واگذار کرد.

به‌طوری که حدود ۱۶‌هزار میلیارد تومان به بنگاه‌های اقتصادی تسهیلات داده شده است و در کنار آن تلاش شد تقاضا برای کالا‌های ایرانی تقویت شود. عامل دیگر رشد سودآوری شرکت‌های بورسی، افزایش قیمت کامودیتی‌ها (مواد پایه و معدنی) در بازار‌های جهانی بود که از جمله آن‌ها می‌توان به نفت خام، فلزات و مواد پتروشیمی اشاره کرد. علت دیگر رشد شاخص بورس در ماه‌های اخیر، تقویت نرخ ارز بود که به شرکت‌هایی که صادرات‌محور بودند، کمک کرد.

اقدامات سیاست‌گذار بورسی
شاپور محمدی افزود: برخی اقدامات را نیز شورای عالی بورس انجام داد که امیدوار‌کننده بود که از جمله آن‌ها می‌توان به کاهش کارمزد معاملات اشاره کرد که در بلند‌مدت، تاثیر مثبت خود را نشان خواهد داد. عامل دیگری که تاثیر مثبت خود را به مرور در بازار سرمایه بر جای می‌گذارد، اصلاح نظام توقف و بازگشایی نمادهاست. اکنون میزان توقف نماد‌ها بسیار کمتر از گذشته شده است که در آینده، تاثیر مثبت آن، بیشتر نیز خواهد شد. در مجموع، این اقدامات منجر به کاهش هزینه‌های تامین مالی به ویژه برای بخش تولید شد و حجم معاملات را رونق داد.

وی تشریح کرد: در سال جاری اعلام شد که صندوق‌ها نباید پرداخت رقم خاصی از سود را تضمین بدهند؛ صندوق‌ها اجازه ندارند پرداخت سود‌هایی را در پیش بگیرند که علیه رونق سهام باشد. میانگین سود صندوق‌ها ۱۸ درصد است و اعلام سود ۲۴ درصدی تخلف است. در گذشته مشکلی که وجود داشت این بود که شعب بانک‌ها، واحد‌های سرمایه‌گذاری صندوق‌ها (یونیت) را صادر می‌کردند که باعث ایجاد ناهماهنگی و نبود نظارت درست می‌شد.

اکنون با توقف عرضه این یونیت‌ها در بانک‌ها، این مشکل تا حد زیادی رفع شده است. برای رفع این مشکلات، با تصمیم بانک مرکزی و سازمان بورس اعلام شد که در شعب بانک‌ها، نباید یونیت صندوق صادر شود و این اقدام، تنها باید از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری انجام شود.

محمدی به اثرگذاری نرخ سود بانکی در وضعیت معاملات سهام اشاره کرد و افزود:رشد عوامل خارجی مثل روند صعود قیمت‌های جهانی مهم‌ترین عامل بوده است. با این حال نباید کاهش نرخ سود بانکی را نادیده گرفت، زیرا کاهش سود بانکی، هزینه تامین مالی را کاهش داد. عامل خارجی مانند رشد قیمت کامودیتی‌ها به دلیل اینکه به‌طور مستقیم با سودآوری شرکت‌های بورسی کشور ارتباط دارد، پر‌رنگ‌تر دیده می‌شود.

سخنگوی سازمان بورس و اوراق بهادار در مورد نرخ سود ۲۰ درصدی گواهی سپرده که اخیرا برای مقابله با تقاضای سفته‌بازی منتشر شدند، گفت:اجرای این طرح به مدت دو هفته بود و بر همین اساس تاثیر کوتاه‌مدتی داشت، اما در دو هفته اجرای این طرح، تعدیل‌هایی در بازار سهام رخ داد و حتی برخی صندوق‌ها نیز به دلیل ابطال واحد‌های سرمایه‌گذاری سرمایه‌گذاران با کاهش منابع مالی مواجه شدند.

دستکاری شاخص تفکر نادرستی است
رئیس سازمان بورس در پاسخ به این سوال که منتقدان بار‌ها سازمان بورس را متهم به دخالت در مسیر حرکت شاخص بورس کرده‌اند، گفت: دستکاری شاخص، تفکری نادرست است؛ همه سهم‌هایی که در ماه‌های اخیر رشد کردند و به تبع آن، شاخص کل نیز صعودی شد به دلیل روند قیمت‌های جهانی و نرخ دلار بوده است. در واقع این شرکت‌ها درآمد ارزی‌شان بیشتر از مصارفشان بوده است.

همچنین، شرکت‌هایی که رشد داشته‌اند، دارای صورت‌های مالی سودآوری بوده‌اند. کاهش هزینه تامین مالی نیز یکی دیگر از محرک‌های رشد سهام بوده است. دستکاری شاخص کل کار نادرستی است و سازمان بورس هیچ‌گاه به سراغ آن نخواهد رفت، اگر مواردی نیز باشد که افرادی در بیرون از سازمان بورس توافق کرده باشند که بر وضعیت بازار بورس اثر گذاشته باشد، بلافاصله سازمان بورس پیگیری کرده است.

سازمان بورس از پیشنهاد‌های فعالان بازار برای بهبود وضعیت عملکرد و جلوگیری از حرکت‌هایی که امکان دارد بر شاخص اثر بگذارد استقبال می‌کند. وی به صحبت‌هایی پیرامون دستکاری قیمت‌ها با هدف ثبت رکورد‌های جدید (رسیدن شاخص به سطح ۱۰۰ هزار واحد) در سالگرد ۵۰ سالگی تاسیس بازار سرمایه اشاره کرد و گفت: اگر واقعا تصمیم گرفته می‌شد که شاخص از مرز ۱۰۰ هزار واحد عبور کند، این کار انجام می‌شد، اما در عمل مشاهده شد که این اتفاق نیفتاد. شاخص گاهی رشد می‌کند، گاهی تعدیل می‌شود و همه این‌ها باید بر اساس محرک‌های بازار تعیین شود.

اقدامات سازمان در مورد شفافیت
رئیس سازمان بورس به تشریح اقدامات سازمان بورس بر‌ای شفاف کردن بازار سرمایه پرداخت و گفت: از جمله مهم‌ترین اقدامات سازمان بورس تاکید بر انتشار و افشای گزارش‌های ماهانه تولید و فروش شرکت‌هاست. اگرچه، انتشار ماهانه گزارش از سوی شرکت‌ها، سخت است، اما انتشار آن‌ها قطعا بر شفاف شدن بازار تاثیر‌گذار است. گزارش‌های تولید و فروش ماهانه بر خلاف صورت‌های مالی، یکسری اطلاعات تاریخی نیست؛ انتشار اطلاعات ماهانه توسط شرکت‌ها، اعلام یک اطلاعات واقعی است که به‌طور مستمر انجام می‌شود.

از این رو شرکت‌ها نمی‌توانند در ماه دوازدهم به یکباره اقدام به تغییر اعداد اعلامی تولید و فروش کنند. با تصمیم سازمان بورس برای انتشار گزارش‌های ماهانه تولید و فروش، حجم گسترده‌ای از اطلاعات شرکت‌ها افشا شده و در اختیار فعالان بازار سرمایه قرار گرفته است. همچنین انتشار اطلاعاتی که ممکن است برای سهامدار مهم باشد در ساز‌و‌کار جدید توقف نماد‌ها مورد توجه قرار گرفته است.

بر این اساس، با هدف شفاف‌سازی و بیان توضیحات شرکت‌ها، کنفرانس خبری برگزار می‌شود. حتی درج «مثلث احتیاط» در کنار نماد شرکت‌ها نیز تا اندازه‌ای در افزایش شفافیت بازار مفید بوده‌اند. در ابتدا سوال می‌شد که درج «مثلث احتیاط» چه کمکی می‌تواند به شفاف شدن بازار کند، اما اکنون بررسی‌ها نشان می‌دهد که با این اقدام، تعداد گزارش‌هایی که از سوی شرکت‌ها اعلام می‌شود افزایش پیدا کرده است، زیرا هیچ شرکتی تمایل ندارد که علامت احتیاط را در کنار نام خود داشته باشد.

وی گفت: از جمله اقدامات بورس برای افزایش شفافیت فضای اقتصادی کشور، پیگیری دریافت گزارش‌های مالی نهاد‌های عمومی و غیر‌دولتی است.

محمدی افزود: مطابق ماده ۶ اصل اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی، شرکت‌هایی که خارج از بورس نیستند، اما جزو نهاد‌های عمومی و غیر‌دولتی محسوب می‌شوند، نیز باید اطلاعات مالی خود را از طریق سازمان بورس افشا کنند که در این راستا سازمان بورس امسال گزارش‌های ۲۳۰ شرکت را با کمک مجلس و تاکید وزارت اقتصاد و معاون اول دریافت کرده است.

تاکنون تنها از یک یا ۲ شهرداری، گزارش مالی دریافت شده است، اما امید است که در سال آینده با کمک وزارت کشور از شهرداری‌ها نیز اطلاعات مالی بیشتری دریافت شود. با وجود معضلاتی که وجود دارد وضعیت افشا و انتشار گزارش شرکت‌ها نسبت به بورس‌های بسیاری از کشور‌های همسایه از جمله بورس استانبول بهتر است.

پیشگیری اصل مهم در پرونده تخلفات
سخنگوی سازمان بورس در مورد جریمه نهاد‌های متخلف مالی گفت: نهاد مالی متخلف را می‌توان تا ۲۵۰ میلیون تومان جریمه کرد؛ همچنین افراد را نیز می‌توان جداگانه جریمه کرد. سیاست سازمان بورس در همه بخش‌ها جلوگیری از تخلف است، اما همزمان وظیفه نظارت و برخورد با متخلفان را نیز انجام می‌دهد. علاوه بر نظارت‌های سیستمی و آنلاین، به‌صورت حضوری نیز بر فعالیت‌های نهاد‌های مالی و صندوق‌ها نظارت می‌شود.

دبیر شورایعالی بورس تشریح کرد: برخورد با تخلفات به سه دسته تقسیم می‌شود. اول برخورد‌های انضباطی مانند تایید صلاحیت و رد صلاحیت، دوم برخورد‌هایی که سازمان بورس اقدام به جریمه کردن می‌کند و سوم برخورد‌هایی که طبق آن دادگاه‌ها و مراجع قضایی ورود پیدا می‌کنند. سازمان بورس به پرونده‌های تخلف با سرعت و دقت رسیدگی می‌کند و پرونده‌های زیادی مورد بررسی قرار گرفته که به جریمه برخی مدیران نیز منجر شده است، اما نکته مهم برای ما، پیشگیری از وقوع این تخلفات است.

در موارد بسیاری، مدیران متخلف به میزان ۱۰۰ میلیون تومان (سقف جریمه) محکوم شده‌اند. همچنین شماری از مدیران عامل و اعضای هیات‌مدیره شرکت‌ها نیز سلب صلاحیت شده‌اند. در شماری از دعاوی نیز با شکایت سازمان بورس، پرونده تخلف‌ها در محاکم قضایی رسیدگی شده یا در حال رسیدگی است که در برخی موارد به محکومیت حبس منجر شده است. جریمه‌هایی که سازمان بورس تعیین می‌کند قطعی است و قابل اعتراض نیست و باید به حساب دولت واریز شود. مجموع جریمه‌های پرداخت شده امسال حدود ۲ میلیارد تومان است و رقم جریمه‌هایی که تاکنون و در سال‌های اخیر واریز شده به ۱۰ میلیارد تومان می‌رسد.

چرخش اطلاعات با فضای مجازی
یکی از موارد عمده تخلفات در بازار سرمایه مربوط به کانال‌های تلگرامی بورسی است که اقدام به سوء‌استفاده و سیگنال‌فروشی می‌کنند، حتی برخی کانال‌ها از نام شما سوء‌استفاده می‌کنند و به اسم شاپور محمدی و رئیس سازمان بورس در حال فعالیت هستند.

رئیس سازمان بورس در پاسخ به این سوال که چه اقداماتی برای برخورد و ساماندهی فعالیت آن‌ها شده است، افزود: همه اخبار به من منتقل می‌شود و همه خبر‌ها رصد می‌شوند، اما فعالیتی از سوی من در کانال‌های تلگرامی انجام نمی‌شود. با کانال‌های تلگرامی که تخلف کرده و اقدام به سیگنال‌فروشی می‌کنند یا به اسم اشخاص فعالیت می‌کنند برخورد می‌شود.

در مقطعی، سازمان بورس برای ۲۰ کانال و سایت اینترنتی طرح دعوی کرده است که منجر به تعطیلی و بسته شدن آن‌ها شد. به اعتقاد من وجود فضای مجازی و کانال‌های تخصصی بورسی برای فعالیت بازار سرمایه مفید است و به شفاف شدن بازار کمک می‌کنند و باعث ارائه تحلیل‌های درست می‌شود، اما ممکن است که در این میان برخی به مسیر اشتباه بروند که باید آن را موضوعی جداگانه دانست.

کانال‌های تلگرامی مفید هستند و به شفاف شدن و سلامت کشور و اقتصاد کمک می‌کنند. اگر در این میان، عده‌ای محدود اقدام به سوء استفاده از این فضا کنند، باید با آن مقابله کرد. همچنین سایر دستگاه‌ها نیز فعالیت آن‌ها را رصد می‌کنند. در مواردی که افرادی سیگنال فروشی کرده و قیمت‌های کاذب ارائه می‌کنند وظیفه سازمان بورس است که رسیدگی کند. پیش از این ۲۰ کانال و سایت اینترنتی و به تازگی نیز ۶ کانال مورد پیگرد قرار گرفتند.

یک قاعده کلی تعریف و اعلام شده است که اگر افرادی اقدام به فریب مردم کنند علیه آن‌ها طرح دعوای می‌شود. اگر در هر جایی این چنین تخلفی در حال وقوع باشد و قابلیت پیگرد قانونی وجود داشته باشد، ورود می‌شود. اکنون پیگیری تعدادی دیگر از این کانال‌ها نیز در دست اقدام است. رئیس سازمان بورس به نقش فضای مجازی و تلگرام در بهبود وضعیت بازار سرمایه اشاره کرد و گفت: نباید نقش مثبت فضای مجازی و کانال‌های تلگرامی را منکر شد. فعالیت آن‌ها بسیار مفید بوده است و به رشد بازار سرمایه کمک کرده است.