دو متهم بی‌نظمی بازار نفت

اجرای توافق بزرگان نفتی در ۱۴ ماه اخیر به خوبی نفت مازاد در بازار را کاهش داده و موجب ثبات قیمت‌ها در کانال ۶۰ دلار شده است. در آخرین گزارش‌های اوپک و آژانس بین‎المللی انرژی در سال ۲۰۱۸ نیز پیش‌بینی شده بازار این کالا تا پایان سال جاری میلادی همچنان در مسیر تعادلی قرار داشته باشد.

با این حال در این گزارش‌ها از دو ریسک پیش روی بازار نفت یاد شده است که می‌تواند بازار نفت را از ریل تعادلی خارج کند. اول اینکه اعمال تعرفه بر واردات فلزات از سوی ترامپ، تهدید بزرگی برای تقاضای نفت است؛ چراکه ممکن است این اقدام با واکنش‎های مقابله‌ای از سوی دیگر کشورها مواجه و موجب شروع جنگ تجاری بین اقتصادهای بزرگ جهان شود.

بنابراین اقدام ترامپ ریسک بزرگی برای رشد اقتصاد جهانی و به دنبال آن میزان تقاضای نفت است. متهم دیگری که می‌تواند بازار نفت را نامتعادل کند، ونزوئلا است. تولید نفت این کشور به سرعت در حال کاهش است و پیش‌بینی می‌شود امسال به کمترین سطح طی ۷۰ سال اخیر برسد. اما با توجه به شرایط نامساعد اقتصاد و صنعت نفت ونزوئلا، افت تولید ممکن است شدیدتر از پیش‌بینی‌ها باشد و بازار نفت را با کمبود شدید عرضه مواجه کند که ناپایداری قیمت‌ها را به همراه خواهد داشت.

دو متهم بی‌نظمی بازار نفت
در روزهای اخیر دو سازمان بزرگ بین‌المللی برآورد خود از بازار نفت در سال ۲۰۱۸ را منتشر کردند. اوپک که در راستای حمایت از منافع کشورهای تولیدکننده نفت تاسیس شده است، در این گزارش بالاخره بعد از ماه‌ها اعتراف کرده است امسال رشد عرضه نفت از سوی کشورهای خارج از این سازمان بیشتر از میزان رشد تقاضا خواهد بود. با این حال براساس گزارش این سازمان در مجموع سال ۲۰۱۸ میزان عرضه همچنان کمتر از مقدار تقاضا خواهد بود که به معنای تداوم کاهش سطح موجودی انبارهای نفتی است.

آژانس بین‌المللی انرژی، سازمانی تاسیس شده در حمایت از کشورهای مصرف‌کننده نفت نیز با وجود برخی اختلافات در ارقام میزان عرضه و تقاضا، در نهایت نظری مشابه اوپک دارد و بر این باور است که بازار به سمت تعادل در حرکت است.

اما گزارش هر دو سازمان، دو ریسک بزرگ برای عدم تحقق این برآوردها را مطرح کرده‌اند. آژانس بر این باور است که ریسک کاهش عرضه ونزوئلا می‌تواند بازار را با قاطعیت با کمبود نفت مواجه کند. این سازمان به همراه اوپک همچنین از ریسک سمت تقاضا به دنبال وقوع جنگ تجاری بعد از اعمال تعرفه بر واردات فلزات در آمریکا، هشدار داده‌اند. نکته قابل‌توجه این است که با وجود تشدید تهدید‌های ترامپ و افزایش احتمال خروج آمریکا از برجام، هیچ کدام از این دو سازمان از احتمال افت تولید ایران به عنوان ریسک پیش‌روی بازار نفت یاد نکرده‌اند.

تقاضای نفت در اوج
در سه سال گذشته تقاضا برای نفت به خوبی رشد کرده است. آنطور که گزارش‌های اخیر اوپک و آژانس بین‌ا‌لمللی انرژی نشان می‌دهد، تقاضا امسال نیز رشد بسیار خوبی را تجربه خواهد کرد، به‌طوری‌که امسال شاهد بیشترین رشد تقاضا در تاریخ نفت خواهیم بود.IEA: آژانس بین‌المللی انرژی در گزارش ماه مارس، برآورد خود از رشد تقاضا در سال جاری میلادی را ۱۰۰ هزار بشکه افزیش داده و به ۵/ ۱ میلیون بشکه در روز رسانده است.

این موسسه تقاضا برای نفت از سوی کشورهای OECD را به دلیل بهبود رشد اقتصادی در اروپا، ترکیه، آمریکا و همین‌طور ژاپن ۲۴۰ هزار بشکه در روز افزایش داده است. با این حال آژانس بر این باور است که به دلیل رشد مصرف گاز در پاکستان و عراق، رشد تقاضای کشورهای خارج از OECD کمتر از برآوردهای این سازمان خواهد بود، از این رو IEA پیش‌بینی خود از رشد تقاضای نفت این کشورها را ۱۵۰ هزار بشکه کاهش داده است. OPEC: اوپک نیز میزان رشد تقاضا در سال ۲۰۱۸ را افزایش داده و به ۶/ ۱ میلیون بشکه در روز رسانده است.

براساس گزارش این سازمان نیز رشد اقتصادی کشورهای OECD یکی از عوامل افزایش پیش‌‍‌بینی از رشد تقاضای جهانی نفت بوده است. رشد تقاضای این کشورها ۳۲۰ هزار بشکه در روز برآورد می‌شود، در حالی که تقاضای کشورهای غیرOECDحدود ۲۷/ ۱ میلیون بشکه در روز خواهد بود. با این حال هم آژانس و هم اوپک نسبت به عدم تحقق ارقام اعلامی خود برای رشد تقاضا هشدار داده‌اند.

آنها بر این باورند که تصمیمات اخیر ترامپ در آمریکا می‌تواند تهدیدی برای رشد تقاضای بازار نفت باشد. آژانس می‌گوید تصمیمات اخیر ترامپ مبنی بر اعمال تعرفه واردات بر فولاد، می‌تواند زمینه‌ساز وقوع جنگ تجاری در جهان باشد و رشد تقاضای نفت را تهدید می‌کند. اوپک نیز با اشاره به همین عامل از احتمال افت رشد اقتصاد جهانی و همچنین تقاضا برای نفت سخن گفته است. این سازمان همچنین هشدار می‌دهد که افزایش نرخ بهره در آمریکا می‌تواند به خروج سرمایه‌گذاران از این کشور منجر شود و تقاضا برای نفت را با کاهش مواجه کند.

رشد عرضه، بیش از رشد تقاضا
اما در برآوردها از سمت عرضه، افزایش تولید آمریکا، فصل مشترک گزارش هر دو موسسه بود. IEA: بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، به دلیل رشد قوی تولید در آمریکا، پیش‌بینی می‎‌شود که عرضه نفت از سوی کشورهای غیراوپک امسال ۸/ ۱ میلیون بشکه در روز رشد کند که این مقدار ۷۵۰ هزار بشکه در روز بیشتر از رشد عرضه این کشورها در سال ۲۰۱۷ است.

این سازمان همچنان رشد عرضه آمریکا در سال جاری را ۳/ ۱ میلیون بشکه در روز برآورد می‌کند. کاهش تولید اوپک با افزایش ۲۱۰ هزار بشکه‌ای عرضه نفت آمریکا در فوریه و ژانویه جبران شده است. در واقع در ماه فوریه به دلیل افت تولید نفت در ونزوئلا و امارات متحده عربی، عرضه اوپک در این ماه ۷۰ هزار بشکه کاهش یافته و به ۱/ ۳۲ میلیون بشکه در روز رسیده است. آژانس با برآورد تولید ۰۲/ ۱ میلیون بشکه‌ای لیبی در فوریه اعلام کرده که احتمالا تغییرات عرضه لیبی در سال جاری کاهش یافته و این کشور با ثبات بیشتری در سطوح بالاتر به تولید بپردازد.

آژانس ونزوئلا را بزرگ‌ترین‌ ریسک پیش‎روی عرضه نفت از سوی کشورهای عضو اوپک معرفی می‌کند. بر اساس گزارش این سازمان، عرضه ونزوئلا در ماه فوریه ۶۰ هزار بشکه کاهش یافته است. میزان پایبندی اوپک به توافق در ماه فوریه ۱۴۷ درصد بوده که ونزوئلا در این میزان پایبندی نقش مهمی ایفا کرده است. افت تولید این کشور موجب شده که میزان عرضه اوپک در فوریه ۴۲۰ هزار بشکه کمتر از نقطه هدف باشد، با این حال حتی اگر ونزوئلا را در نظر نگیریم میزان پایبندی دیگر اعضا همچنان حدود ۱۰۰ درصد برآورد شده است.

براساس گزارش آژانس تولید نفت ونزوئلا در سال جاری به ۳۸/ ۱ میلیون بشکه در روز سقوط خواهد کرد که بدون در نظر گرفتن افت مقطعی تولید در سال ۲۰۰۲ و ۲۰۰۳ به دنبال اعتصابات کارگری، این میزان کمترین سطح تولید نفت این کشور در ۷۰ سال اخیر است. آژانس با توجه به روند کاهشی تولید نفت ونزوئلا و شرایط آسیب‌پذیر صنعت نفت این کشور، این احتمال را مطرح کرده که بدون رشد تولید جبرانی از سوی دیگر کشورهای عضو اوپک، کاهش عرضه نفت ونزوئلا در نهایت عاملی برای کمبود قاطع نفت در بازار شود.

OPEC: اوپک تغییر محسوسی در برآورد خود از میزان عرضه اعمال کرده است. این سازمان رشد عرضه نفت از سوی کشورهای غیرعضو را ۲۸۰هزار بشکه افزایش داده و به ۶۶/ ۱ میلیون بشکه رسانده است. این در حالی است که در ماه نوامبر اوپک رشد عرضه کشورهای خارج از این سازمان را ۸۷۰ هزار بشکه در روز برآورد کرده بود، بنابراین در عرض چهار ماه میزان برآورد اوپک از رشد تولید کشورهای غیرعضو حدود دو برابر شده است.

اوپک می‌گوید رشد تولیدات آمریکا به دنبال بهبود قیمت نفت در کنار افزایش تولید کانادا، انگلیس و برزیل از عوامل رشد عرضه غیراوپکی‌ها هستند. این سازمان پیش‌بینی می‌کند عرضه نفت‌خام آمریکا در سال جاری با ۰۴/ ۱ میلیون بشکه رشد روزانه به ۳۶/ ۱۰ میلیون بشکه در روز برسد.

بر اساس آمار منابع ثانویه اوپک، تولید این سازمان در فوریه ۷۷ هزار بشکه کاهش یافته و به ۱۹/ ۳۲ میلیون بشکه در روز رسیده است. ونزوئلا با ۵۲ هزار بشکه بیشترین افت تولید را به خود اختصاص داده و بعد از این کشور، عراق و امارات دیگر کشورهایی هستند که با کاهش تولید مواجه شده‌اند. تولید نفت ونزوئلا در ماه فوریه به ۵۵/ ۱ میلیون بشکه در روز رسیده در حالی که تولید نفت این کشور به‌طور متوسط در سال ۲۰۱۷ حدود ۹۲/ ۱ میلیون بشکه در روز بوده است. آمار‌های رسمی دولت ونزوئلا تولید نفت این کشور در ماه فوریه را ۵۸/ ۱ میلیون بشکه در روز اعلام کرده‌اند.

ذخایر انبارهای نفتی
بر اساس گزارش هر دو موسسه میزان ذخایر انبارهای نفتی در ماه ژانویه افزایش یافته، با این حال این رشد کمتر از مقدار افزایش معمول در این فصل از سال است. از این رو میزان نفت موجود در انبارهای نفتی در مقایسه با متوسط ۵ ساله کاهش یافته است. IEA: بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، موجودی انبارهای نفتی برای اولین بار بعد از ۷ ماه در ژانویه گذشته افزایش یافته و به ۸۷۱/ ۲ میلیارد بشکه رسیده است.

با این حال میزان رشد ذخایر انبارهای نفتی ۱۸ میلیون بشکه بوده که حدود نیمی از مقدار معمول افزایش سطح انبارها در این فصل از سال است. مازاد نفت در ذخایر انبارهای نفتی در این ماه به ۵۳ میلیون بشکه رسیده است. همچنین بر اساس آمار اولیه، ذخایر انبارهای نفتی در ماه فوریه ۸/ ۲۴ میلیون بشکه کاهش یافته است.OPEC: میزان ذخایر انبارهای نفتی ۷/ ۱۳ میلیون بشکه افزایش یافته و به ۸۶۵/ ۲ میلیارد بشکه رسیده که ۲۰۶ میلیون بشکه کمتر از فوریه ۲۰۱۷ بوده است.

اما همچنان حدود ۵۰ میلیون بشکه بالاتر از متوسط ۵ساله است. اوپک نفت موجود در ذخایر نفتی را معادل ۶۰روز تقاضای نفت کشورهای OECD برآورد کرده که این مقدار ۶/ ۰ روز کمتر از متوسط ۵ساله خود است.

تعادل بازار نفت
آژانس بر این باور است که تعادل در بازار نفت به وضوح در حال پیشروی است. چراکه تقاضا و عرضه به همترازی بسیار نزدیک شده‌اند، میزان ذخایر انبارهای نفتی به سطح متوسط ۵ ساله نزدیک و از سویی ساختار بک‌واردیشن(شرایطی که قیمت‌های آتی کمتر از قیمت‌های نقدی است) بر بازار نفت به شکل پایداری حاکم شده است. آژانس بین‌المللی انرژی با فرض ثابت ماندن تولید اوپک در سال جاری، پیش‌بینی کرده در سه ماهه اول مقدار کمی مازاد عرضه وجود داشته باشد، اما در کل سال عرضه نفت کمتر از تقاضا بوده که به کاهش سطح ذخایر نفتی منجر می‌شود.

بر اساس گزارش این سازمان، تقاضا برای نفت اوپک در نیمه دوم ۲۰۱۸ به ۶/ ۳۲ میلیون بشکه در روز خواهد رسید که ۴۸۰ هزار بشکه بیشتر از تولید فعلی این سازمان است. متوسط تقاضا برای نفت این سازمان ۴/ ۳۲ میلیون بشکه در روز برآورد شده است. اوپک اما پیش‌بینی کرده میزان تقاضا برای نفت این سازمان به ۶/ ۳۲ میلیون بشکه در روز برسد که ۲۰۰ هزار بشکه در روز کمتر از پیش‌بینی قبلی این سازمان و ۲۵۰ هزار بشکه کمتر از مقدار سال ۲۰۱۷ است. تقاضا برای نفت اوپک در نیمه دوم سال به ۵/ ۳۳ میلیون بشکه در روز خواهد رسید.

هرچند بر اساس برآورد اوپک رشد عرضه از رشد تقاضا بیشتر خواهد بود و این تهدیدی برای تعادل شکننده بازار نفت محسوب می‌شود که می‌تواند موجب افت قیمت‌ها شود. اما با توجه به مقدار پیش‌بینی شده برای تقاضای نفت این سازمان، در صورتی که اوپک میزان عرضه خود را در سطح ماه فوریه نگه دارد و دیگر پارامترهای بازار نفت نیز تغییر نکند، بازار با ۴۲۰ هزار بشکه کمبود نفت مواجه خواهد شد. این موضوع نشان می‌دهد که کاهش ذخایر انبارهای نفتی بر اساس آمار اوپک نیز به کاهش ادامه خواهند داد.