سونامی نوروزی در مقاصد سفر

نوید شکراللهی l روز گذشته قطار تعطیلات نوروزی در حالی به ایستگاه پایانی خود رسید که بنا بر اعلام رئیس سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری از روز ۲۷ اسفند تا پایان روز ۱۱ فروردین ۵۸ میلیون و ۴۳۳ هزار و ۸۱۸ نفر شب اقامت در کشور به ثبت رسیده و در مقایسه با مدت مشابه در نوروز سال گذشته رشد ۲۱ درصدی رقم خورده است. با این حال و با وجود آمار‌های ارائه‌شده، کارشناسان در سودآوری و عواید اقتصادی این سفر‌ها تردید دارند.

به بیان دیگر، کارشناسان معتقدند رشد به‌وجود آمده در تعداد مسافران نوروزی سال ۹۷ بیش از آنکه درآمد و سود نصیب صنعت گردشگری داخلی کشور کند، هزینه‌آفرین بوده است؛ اتفاقی که جدید نیست و با سیستم موجود، همه ساله با شدت‌های مختلف قابل مشاهده است. آن‌ها دلیل اصلی این چالش را نابسامانی تعطیلات در کشور و تجمع ایام تعطیل رسمی در برخی از مقاطع سال می‌دانند و راه‌حل اصلی آن را توزیع تعطیلات در تمام ایام سال عنوان می‌کنند.

ادامه صدرنشینی مقاصد شمالی
اما علی‌اصغر مونسان در حالی تا پایان روز یازدهم فروردین آمار سفر‌های نوروزی را ۵۸ میلیون نفر شب اقامت اعلام کرده است که بنا به ادعای وی این تعداد در مقایسه با مدت مشابه در سال گذشته ۲۱ درصد رشد داشته است. وی همچنین آمار تعداد بازدید از جاذبه‌های گردشگری کشور تا این تاریخ را ۹۰ میلیون و ۲۳۰ هزار و ۳۲۰ بازدید اعلام کرده و بنا بر اظهار وی در این مورد، نسبت به مدت زمان مشابه در سال گذشته، ۳۲ درصد رشد به وقوع پیوسته است. معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری همچنین استان‌های مازندران، گیلان، بوشهر، هرمزگان، خوزستان، فارس و خراسان رضوی را پربازدیدترین استان‌های کشور در ایام تعطیلات نوروز اعلام کرد.

معاون گردشگری اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان مازندران، تعداد نفر شب اقامت مسافران نوروزی در این استان را تا پایان تاریخ ۹ فروردین بیش از ۱۱ میلیون نفر اعلام و به این ترتیب با ثبت رشدی در حدود ۱۵ درصد، این استان بار دیگر عنوان پربازدیدترین استان کشور در ایام نوروز را کسب کرده است. همچنین بنابر اعلام مدیرکل میراث‌فرهنگی استان فارس، بیش از ۲ میلیون و ۹۰۰ هزار گردشگر تا پایان روز نهم فروردین در این استان اقامت داشته‌اند که مجموعه حافظیه با پذیرش ۳۷۸ هزار و ۲۱۵ نفر و مجموعه جهانی تخت‌جمشید با پذیرش ۳۱۷ هزار و ۸۳۸ نفر پربازدیدترین اماکن بوده‌اند.

همچنین به گزارش پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، تا تاریخ ۱۱ فروردین تعداد ۶ میلیون و ۷۸ هزار و ۳۳۱ مسافر در بستر حمل‌ونقل جاده‌ای در سطح کشور تردد کرده‌اند. این تعداد برای حمل‌ونقل ریلی یک میلیون و ۵۷۷ هزار و ۴۳ نفر بوده و ۲ میلیون و ۶۲۲ هزار و ۵۴ مسافر از طریق فرودگاه‌های کشور اعزام و پذیرش شده‌اند. این منبع حجم ورود و خروج گردشگر از طریق حمل و نقل دریایی را نیز ۲ میلیون و ۹۵۷ هزار و ۹۴۲ نفر اعلام کرده است و بنابر این گزارش، شمار مسافران نوروزی تا تاریخ ۱۱ فروردین را می‌توان متجاوز از ۱۳ میلیون نفر دانست.

کیفیت پایین سفر‌ها
هرچند بنا به آمار و ارقام ارائه شده می‌توان انتظار داشت که نسبت به سال‌های گذشته تعداد سفر‌های داخلی در نوروز ۹۷ با رشد همراه بوده باشد، اما آنچه مورد مناقشه قرار دارد، کیفیت سفر گردشگران ایرانی است که بنا به باور کارشناسان ارتقا نیافته و بعضا بدتر از گذشته شده است. به‌رغم برخورداری کشور از جاذبه‌های فراوان و متنوع تاریخی، فرهنگی، طبیعی و اقلیمی، جایگاه کنونی گردشگری کشور تناسبی با این ظرفیت عظیم ندارد که مسبب آن را باید سوءمدیریت‌های حاکم بر مجموع گردشگری در سال‌های اخیر دانست.

سفر بخشی از فرهنگ ایرانیان است و تعداد بالای سفر‌ها نیز موید این نکته است؛ با این وجود این حجم از سفر در حالی رقم می‌خورد که زیرساخت‌های گردشگری کشور متناسب با تقاضای موجود توسعه نیافته و آن‌گونه که باید و شاید، ارزان‌سازی در سفر‌های استاندارد صورت نگرفته است.

یکی از موارد مهم در امر سفر، بحث اقامت است که کشور و خصوصا نقاط پرگردشگر با کمبود‌های جدی زیرساختی در این زمینه مواجه است. بار‌ها گفته شده که تعداد محدود هتل‌ها و اقامتگاه‌های مجاز موجود پاسخگوی حجم انفجاری مسافران در ایام نوروز نیست و بسیاری از گردشگران ناچار هستند که برای اجرای سفر خود در این شرایط از کیفیت آن بکاهند؛ به این ترتیب و به‌منظور اقامت یا در سطح شهر چادر برپا می‌کنند، یا ناچار می‌شوند که به اقامتگاه‌های غیرتخصصی همچون مدارس مراجعه کند.

موضوع اسکان گردشگران نوروزی در مدارس از سال‌ها پیش مطرح بوده و همواره مورد انتقاد کارشناسان گردشگری و فعالان هتلداری و ارائه خدمات اقامتی بوده است. به باور آنان مدارس از امکانات مورد نیاز و متناسب با شأن مسافر برخوردار نیستند و تنها از اهرم قیمت برای جذب گردشگر استفاده می‌کنند؛ عاملی که موجب تحت‌الشعاع قرار گرفتن کیفیت سفر گردشگران و سودآوری بنگاه‌های مجاز ارائه‌دهنده خدمات اقامتی در ایام پرسفر نوروز می‌شود.

این درحالی است که چندی پیش از آغاز تعطیلات نوروزی، رئیس سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در نشست ستاد هماهنگی خدمات سفر کشور تصریح کرده بود که مدارس در نوروز ۹۷ تنها به فرهنگیان و بدنه آموزش و پرورش خدمات اقامتی ارائه خواهد داد و وارد بازار رقابتی با مراکز مجاز ارائه‌دهنده خدمات اقامتی همچون هتل‌ها و مسافرخانه‌ها نخواهد شد.

اما حال بنا بر شواهد موجود به نظر می‌رسد این وعده در نوروز ۹۷ رنگ‌وبوی عملی شدن به خود نگرفت و مسافران نوروزی بیشتر از سال‌های گذشته برای اقامت به مدارس مراجعه کردند. هرچند در سطح کشور آمار دقیقی در این خصوص منتشر نشده، اما استان مازندران به عنوان مقصد اول سفر ایرانیان در نوروز را می‌توان مشتی نمونه خروار دانست که بنا بر اظهار سرپرست ستاد اسکان آموزش و پرورش این استان، مازندران در نوروز ۹۷ با رشد ۳۰۰ درصدی اسکان مسافر در مدارس روبه‌رو بوده است.
آمار رو به رشد، شلوغی و دیگر هیچ!

در عین حال، صاحب‌نظران باور دارند با وجود رشد در تعداد سفر‌های داخلی در ایام نوروز ۹۷، جوامع محلی از این امر منتفع نشده‌اند و صنعت گردشگری داخلی کشور از این رهگذر به دستاورد اقتصادی چندانی نرسیده است. از طرف دیگر، در نوروزی که گذشته آنچه در اقصی نقاط مقاصد گردشگری کشور دیده می‌شد، افزایش ازدحام، ترافیک‌های شهری و جاده‌ای، افزایش نگران‌کننده آلاینده‌ها و تولید زباله، اقامت مردم در چادر‌ها و کمپ‌های غیر استاندارد و مجموعا کاهش محسوس کیفیت سفر بود.

کارشناسان مهم‌ترین ریشه این مشکل را تقویم نابسامان سفر ایرانیان می‌دانند؛ تعطیلات آخر هفته در ایران برخلاف قریب به اتفاق کشور‌های جهان، تنها یک روز است و همین مساله موجب می‌شود به جای توزیع سفر‌ها در طول ایام سال، تقاضای سفر انباشته شود و هنگام تعطیلات بلندمدتی همچون ایام نوروز به صورت انفجاری بروز پیدا کند. این سیاست‌گذاری نادرست موجب شده است با هر تعطیلی، ترافیک‌های عجیب و نامعقولی در جاده‌های کشور شکل بگیرد و مقاصد سنتی سفر ایرانیان همچون استان‌های شمالی حاشیه دریای خزر با ازدحام مسافر روبه‌رو شوند.

همچنین به‌دلیل برخورداری کم‌مقدار گردشگران ایرانی از فرصت سفر کردن، ریسک‌پذیری آنان در بازدید از مقاصد جدید و کمترشناخته‌شده کاهش یافته و بی‌شمار مقاصد پرظرفیت گردشگری کشور مغفول مانده‌اند. از طرف دیگر زیرساخت‌های صنعت گردشگری کشور نیز با محدودیت‌های جدی همراه است که در ایام تعطیلات بلندمدت با مشکلاتی اساسی در پذیرایی و ارائه خدمات سفر به گردشگران دست و پنجه نرم می‌کند.

دوروزه شدن تعطیلات پایان هفته و ساماندهی تعطیلات در تقویم رسمی کشور، به عنوان مطالبه طیف وسیعی از مردم و فعالان صنعت گردشگری نه تنها موجب افزایش میزان بهره‌وری افراد و شاغلان شده، بلکه زمینه‌ساز توزیع زمانی و مکانی سفر گردشگران ایرانی نیز می‌شود؛ اتفاقی که هربار پس از یک چنین تعطیلات بلندمدتی دوباره لزومش یادآوری می‌شود و در صورت تحقق می‌تواند هم دستاورد‌های اقتصادی صنعت گردشگری کشور را افزایش دهد و هم موجب بهبود محسوس کیفیت سفر گردشگران شود.