انکار کودکان در شهر

کودکانمان کودکی نمی‌کنند! چرا که این شهر برای آن‌ها نیست. چه از زمانی که در شکم مادرشان هستند و به‌راحتی نمی‌توانند از هر مکانی عبور کنند و چه وقتی که به سن کالسکه سواری و دوچرخه‌سواری می‌رسند.

به بیان دیگر آن‌ها در پیاده روها، برج سازی‌ها و معابر تنگ و باریک گیر افتاده و ناخواسته مجبورند که در خانه «نشستنکی» بازی کنند. در واقع باید بگوییم امنیت کودکان از شهر‌ها رخت بر بسته است، چرا که کودک ستیزی در فضای شهری موج می‌زند و حضور کودکانمان انکار می‌شود.

همگی‌مان می‌دانیم که شهر برای کودکان ناامن است، حتی اگر از تجاوز، زباله گردی، دستفروشی و سرقت طلای کودکان و خرید و فروش آن‌ها بگذریم، معماری شهری هم جای سوال دارد. از شهربازی‌هایی که کودکان را به کام مرگ کشانده تا پل‌های عابر پیاده و گذرگاه‌هایی که امنیت کودکان را ربوده اند. در واقع قرار است که شهر دوستدار کودکان باشد، اما گویا در موارد بسیاری در حد شعار باقی مانده است.

بهتر است کمی حوادث قطع شیلنگ روغن هیدرولیک دستگاه ماشین هوایی در شاهین شهر اصفهان و ترکیدن یک سرسره بادی در تهرانپارس را در سال ۸۹ به یاد آوریم. همچنین حادثه پارک شهر تهران در سال ۸۱ که خانواده شش دختر دانش آموز را داغدار کرد یا مرگ دردناک پسرک فوتبالیست در سال ۹۴ که تیر دروازه زمین فوتبال شهرداری روی سرش واژگون و موجب مرگش شد. این در حالی است که سال ۹۵ هم پر حادثه بود.

از قطعه قطعه شدن دخترکی پنج‌ساله با پمپ آبنمای آبشار در پارک کوهسار شهرک رضویه گرفته تا فوت نوجوان ١٣‌ساله در پارک الغدیر و حادثه چرخ و فلک شهربازی بزاجان. با وجود این، تاکنون کودکانی نیز در گودال آب و فاضلاب دلیجان، اهواز و نجف آباد سقوط کرده‌اند. این در حالی است که دی سال گذشته فاطمه ذوالقدر، عضو مجمع نمایندگان استان تهران نسبت به ۲۰۰ گود مرگبار رها شده در پایتخت هشدار داد.

با یک حساب سرانگشتی می‌توانید تصور کنید که چه حوادثی در کمین کودکان تهرانی است. تمامی این موارد ناامنی کودکان در سطح کشور را به چشم می‌آورد که کشته شدگان و مصدومانی را به‌دنبال داشته و دارد. کودکانی که زیر تیغ بی مسئولیتی‌ها به جای آنکه در شهرشان مشغول بازی‌های کودکانه باشند یا در حفره‌ها و گودال‌ها افتاده‌اند یا از وسایل بازی سقوط کرده‌اند. این وصف حال ضعف مدیریت شهری است که هنوز هم تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله‌ها دارد.

با این حال برخی بر این باورند که تهران برای کودکان امن است و برای صحت ادعای خود گریزی به مهدکودک‌های شبانه روزی، اتاق‌های مادر و کودک در ایستگاه‌های مترو و بوستان دوستدار کودک می‌زنند. گرچه اقداماتی در این راستا انجام شده یاکار‌هایی در دست اقدام است، ولی آیا با صراحت می‌توانیم مدعی شویم که امنیت کودکان در سراسر کشور و حتی پایتخت تضمین شده است؟ سوالی که پاسخ شفافی را در دل خود جای داده است.

شهر بدون رنگ
در تاریخ ۲۰ اردیبهشت سال ۸۸ طرح «شهر دوستدار کودک» توسط شورای شهر تهران به تصویب رسید. بر‌اساس این مصوبه شهرداری تهران موظف شد که شهر تهران را به شهری دوستدار کودک تبدیل کند. با وجود این، اگر از فضای پر مخاطره شهربازی‌ها آن هم با طعم مرگ بگذریم.

باید گفت که ساخت المان‌های شهری در سطح شهر چه می‌گویند یا وضعیت مجسمه‌هایی که در میادین شهر نصب شده اند، چگونه است؟ آیا از استاندارد‌های لازم برخوردارند؟ اغلب این مجسمه‌ها یا از مفاهیم دوران کودکی به دورند یا اگر هم درخور سنین کودکان باشند، به حدی نصب آن‌ها قابل تامل است که از دایره دید کودکان خارج می‌شوند.

کودکانی که باید ارتقای خلاقیت بصری خود را از سطح شهر وام بگیرند، اما چه شهری! شهری که معمولا عاری از رنگ است و میانگین قدی کودکان را در نظر نگرفته است، چرا که وقتی کودکان می‌خواهند نظاره‌گر شهر خود باشند، بی شک گردن درد می‌گیرند و نمی‌توانند با محیط اطراف خود به خوبی ارتباط برقرار کنند. به عبارت دیگر باید بگوییم که کودکان حلقه مفقوده مدیریت شهری هستند که نیاز است مورد توجه قرار گیرند.

گام اول طرح ایمن‌سازی
رئیس کمیته اجتماعی شورای شهر تهران در جلسه عصر چهل و ششمین جلسه شورای شهر تهران پیشنهاد طرح مرمت پیاده‌راه‌ها و همسطح‌سازی دریچه با شماره طبقه‌بندی ۲۱۴۰۲ به مبلغ ۰۰۰/۴۶۹/۸۰‌هزار ریال را داد که این پیشنهاد با اصلاح مبلغ به چهار‌میلیارد تومان به تصویب رسید.

همچنین الهام فخاری عنوان کرد که شماره طبقه‌بندی ۲۰۴۱۴ برای طرح نصب چراغ‌های راهنمایی و رانندگی وجود دارد که پیشنهاد می‌کنم پنج‌درصد از بودجه طرح نصب چراغ‌های راهنمایی و رانندگی به طرح نصب «چراغ هوشمند و علائم هشداردهنده» برای استفاده دانش‌آموزان با مبلغ ۰۰۰/۴۸۰/۳ ریال اختصاص یابد که با رأی اعضای شورا افزودن این ردیف هم مصوب شد.

اسفند سال گذشته رئیس کمیته اجتماعی شورای شهر تهران درباره این طرح گفت: ما طرح جدید را در راستای ایمن‌سازی معابر و گذرگاه‌های همسطح و چراغ‌های راهنمایی رانندگی هوشمند دادیم تا در حوزه تجهیزات شهری فضای امن‌تری برای کودکان و دانش‌آموزان فراهم کنیم.

این طرح با تاکید بر اینکه بیشتر در مکان‌هایی طرح پیاده شود که مسیر رفت‌وآمد دانش‌آموزان است اجرایی می‌شود. همچنین ردیف بودجه برای مناسب‌سازی پیاده‌راه‌ها و خیابان‌ها با توجه به شرایط کودکان در نظر گرفته شده است. الهام فخاری ادامه داد: شهرمان باید دوستدار کودک، سالمند، ناتوانان جسمی و حرکتی و... باشد. در حال حاضر ما گام بودجه‌ای را برداشته‌ایم و برنامه بعدی ما اقدام و نظارت بر اجراست که در آن مرحله همه به هم باید کمک کنیم مطابق مدل مناسب و منطبق بر شهرسازی برای کودک عمل کنیم.

امکان تحقق شهر دوستدار کودک مهیاست، اما سخت است با این همه مردم کار‌های سخت را شدنی می‌کنند. به گزارش مهر، او با بیان اینکه همه می‌دانیم شهر به این‌گونه که هست مناسب کودکان نیست، اظهار کرد: شاید چنین طرحی کوچک به‌نظر برسد، اما گامی برای محقق کردن حق شهر برای همه است.

کلانشهر‌ها مناسب کودکان نیستند
«یونیسف شهر دوستدار کودک را شهری تعریف کرده که در آن کودکان در تصمیمات تاثیرگذار باشند، نظرات خود را بیان کنند، امکانات مناسب خود را در دسترس داشته باشند، به‌راحتی و با امنیت بالا به‌تن‌هایی در شهر خود قدم بزنند و در امور فرهنگی و اجتماعی فعال باشند.

باید دید که شهر‌های ما چقدر با این تعاریف همخوانی دارند؛ پاسخ مشخص است. در تهران به‌علت نبود امنیت عینی و ذهنی در کنار نبود امکانات یک کودک ۱۰‌ساله در بیشتر محلات شهر امکان فعالیت مستقل و تفریح و کنش اجتماعی را ندارد.» این‌ها را علی اعطا، رئیس کمیته معماری و طرح‌های شهری به «آرمان» می‌گوید. او بیان می‌کند: به‌طور کلی و در یک نگاه عمومی کلانشهر‌های ما مناسب کودکان نیستند و علت آن پرداخت سطحی به موضوع شهر دوستدار کودک است. در جوامع مدرن به‌علت مشغله فراوان والدین امکان همراهی دائمی کودکان خود در شهر را ندارند. از طرفی شهر‌های ما مخاطرات اجتماعی و کالبدی متعددی برای آن‌ها ایجاد می‌کند.

عضو کمیته پیگیری و نظارت تحقق شهر دوستدار کودک با ذکر مثالی می‌افزاید: یک کودک برای رسیدن به همبازی خود یا شرکت در یک واقعه اجتماعی توانایی مواجه شدن با خطرات را ندارد. در نتیجه ترجیح می‌دهد در خانه بماند و نتیجه آن منفعل شدن کودکان و مشکلات بسیار زیادی در آینده جامعه است. در برخی شهر‌های اروپایی اقدامات موثری در این زمینه انجام شده است. او اظهار می‌کند: در برخی شهر‌ها در هر محله تعدادی خیابان برای ساعات مشخصی در هفته بسته شده و صرفا به بازی و فعالیت کودکان اختصاص می‌یابند.

اقداماتی از این دست در کنار احداث امکانات کالبدی- فضایی مورد نیاز کودکان منجر به تحقق یک شهر دوستدار کودک می‌شود. اعطا با بیان اینکه تهران نقاط قوتی برای تبدیل شدن به یک شهر دوستدار کودک را دارد، اضافه می‌کند: برخی محلات شرقی تهران همانند نارمک و هفت‌حوض به‌علت وجود فضا‌های نیمه‌عمومی محلی پتانسیل مناسبی برای تبدیل شدن به محله دوستدار کودک را دارا هستند.

همچنین حس تعلقی که در اکثر محلات وجود دارد می‌تواند در این مسیر راهگشا باشد و به‌عنوان یک نقطه قوت تلفی شود. او خاطرنشان می‌کند:در سال ۸۶ دولت جمهوری اسلامی ایران به صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف) در رابطه با اجرای برنامه شهر دوستدار کودک تعهد داده است و بر همین اساس، شهرداری تهران به‌عنوان دبیرخانه پروژه شهر دوستدار کودک در شهر‌های خاورمیانه و شمال آفریقا، قبول مسئولیت کرده است.

او یادآور می‌شود: بر‌اساس مصوبه شورای شهر در سال ۸۸ نیز، شهرداری تهران ملزم شده برای تحقق این پروژه، اقداماتی در رابطه با ارتقای شرایط زیست‌محیطی عمومی و اقداماتی در حوزه‌های مختلف فضا‌های عمومی، حمل‌و‌نقل و ترافیک، فرهنگی و اجتماعی، بهداشتی، شهرسازی و معماری و ... انجام دهد.

اعطا می‌گوید: در دوره پنجم هم، کمیته پیگیری و نظارت شهر دوستدار کودک تشکیل شده است که به‌زودی جلسات آن آغاز خواهد شد که سه نفر از اعضای شورا، به‌همراه برخی از مسئولان شهرداری و نیز نمایندگان سازمان‌های مرتبط در آن عضویت دارند.

منبع: آرمان