اثرات خواب همراه "رویا" در تقویت حافظه

دکتر محمدتقی جغتایی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، اختلالات خواب را از جمله چالش‌های مهم خواند و افزود: بسیاری از مردم در ایران و سایر کشور‌ها با این چالش درگیر هستند از این رو محققان حوزه عصب شناسی مطالعاتی را در این زمینه آغاز کردند تا بتوانند راهکار‌هایی را رفع اختلالات خواب ارائه دهند.

جغتایی رفع اختلالات خواب را یکی از اولویت‌های ستاد توسعه فناوری‌های علوم شناختی عنوان کرد و یادآور شد: بر این اساس چندین پروژه در این حوزه مورد حمایت قرار گرفته است و دستاورد‌های آن به تدریج در حال انتشار است تا مورد استفاده محققان قرار گیرد.

به گفته وی، دانشگاه‌های "فردوسی مشهد"، "علوم پزشکی مشهد"، "دانشگاه علوم پزشکی شیراز" و "خواجه نصیرالدین طوسی" از جمله مراکز علمی هستند که اجرای پروژه‌های اختلالات خواب را در دستور کار دارند.

جغتایی به عوارض اختلالات خواب اشاره کرد و یادآور شد: خواب از جمله نیاز‌های بدن است و در این زمان ارگان‌های بدن به ویژه مغز فرصتی برای استراحت و پردازش دارند.

وی با رد این نظریه که در زمان خواب مغز فعالیت ندارد، توضیح داد: در زمان خواب مغز فعال است به گونه‌ای که در این زمان ضمن آنکه مغز انرژی از دست رفته خود را دریافت می‌کند، مواردی که در روز وارد شده آن شده را نیز پالایش خواهد کرد.

مشاور عالی ستاد توسعه فناور علوم شناختی در امور آموزش مراحل خواب را شامل دو مرحله "رم" (REM) و "نان رم" (non-REM) عنوان کرد و ادامه داد: در مرحله Non-rapid eye movement sleep یا non-REM مرحله‌ای است که در آن مغز فعالیت زیادی ندارد، ولی در مرحله REM یا Rapid eye movement sleep مرحله‌ای است که مغز فعال و همراه با رویا است.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران اضافه کرد: در مرحله non-REM مغز اطلاعات را پالایش می‌کند و موارد اضافه را به دور می‌اندازد این امر موجب می‌شود موضوعاتی که در روز کسب کرده است را تثبیت کند و در حافظه نگهدارد از این رو است که تاکید می‌شود خواب برای سلامت و یادگیری فرد مهم است.

وی با اشاره به نتایج به دست آمده از مطالعات انجام شده، خاطر نشان کرد: یافته‌های کسب شده از این مطالعات نشان می‌دهد افرادی که قبل از خواب مطالعه می‌کنند و خواب آن‌ها همراه با رویا (مرحله رم) باشد، توانایی‌های حافظه‌ای آن‌ها بیشتر خواهد شد و در مقابل اختلالات خواب منجر به افزایش اضطراب می‌شود ضمن آنکه قوای ذهنی و حافظه‌ای فرد نیز کاهش می‌یابد.

جغتایی با بیان اینکه اختلالات خواب در هورمون‌ها نیز اثرگذار است، یادآور شد: اختلالات سیستم عصبی ناشی از بی خوابی منجر به بروز اختلالات کارکرد‌های قلب و دستگاه گوارش خواهد شد. از این رو فرد باید خواب کافی و لازم داشته باشد به این معنی که هم خواب REM و non-REM داشته باشد.

به گفته وی بر اساس نتایج به دست آمده از تحقیقاتی در صورتی که افراد خواب همراه با رویا نداشته باشند، علاوه بر بروز اظطراب، توانایی‌های حافظه و آستانه یاددگیری آن‌ها کاهش می‌یابد. این امر حتی در زمانی که فرد خواب عمیق بدون رویا داشته باشد نیز صادق است.

ابزار‌های درمان الزایمر آری یا خیر؟
جغتایی با اشاره به شیوع آلزایمر در جوامع بشری با تاکید بر اینکه در صورتی که فرد در دوران میانسالی ۳ اقدام مهم را اجرایی کند از بروز آلزایمر جلوگیری خواهد کرد، گفت: "تغذیه مناسب حاوی آنتی اکسیدان"، چون میوه‌جات و سبزیجات و ویتامین‌ها و ریز مغذی‌ها، "فعالیت بدنی" و "فعالیت‌های خلاقانه" مانند حل کردن جدول از جمله اقداماتی است که می‌تواند از بروز آلزایمر در دوران سالمندی را به حداقل می‌رساند.

وی در خصوص اثرات این ۳ اقدام در بروز آلزایمر توضیح داد: اگر در حالتی که فرد دارای تغذیه مناسب باشد، فعالیت بدنی که هوازی باشد انجام شود و همچنین کار‌های خلاقانه انجام شود، مجموع این عوامل موجب تولید فاکتور‌های رشد در مغز می‌شود.

به گفته این محقق فاکتور‌های رشد علاوه بر حفظ مغز از آسیب‌ها، منجر به افزایش توانایی‌های مغز و قوای ذهنی خواهد شد.

مشاور عالی ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی در عین حال به ارائه ابزار‌هایی برای تقویت حافظه در دنیا اشاره کرد و ادامه داد: در دنیا تست‌ها و ابزار‌های طراحی شده است که هم در دوران سالمندی و هم میانسالی موجب ارتقاء توانایی‌های ذهنی خواهد شد که به آن‌ها ابزار‌ها و تست‌های "شناختی" می‌گویند.

وی با بیان اینکه این ابزار‌ها هم به صورت قلم و کاغذی است و هم IT Base طراحی و عرضه شده است، ادامه داد: در صورتی که این ابزار‌ها در ایران از سوی مراکز علمی بومی سازی شوند می‌تواند اثرات مثبتی داشته باشند، ولی اگر تبلیغات این ابزار‌ها با بنیه علمی همراه نباشند، کمکی به درمان آلزایمر در کشور نخواهد کرد.

جغتایی تاکید کرد: ابزار‌های شناختی برای رفع مشکلات آلزایمر خوب است مشروط بر آنکه استاندارد‌های لازم را از مراکز دانشگاهی دریافت کنند.