کاوه آفاق؛ پول ما را خواهد برد

کاوه آفاق یکی از موزیسین‌های متفاوت موسیقی ایران در سال‌های اخیر است. او ابتدا آثارش را به‌صورت غیر رسمی منتشر کرد و با همان کار‌ها توانست مخاطبان بسیاری را با خود همراه کند.

اواخر سال ۱۳۹۴، اما نخستین آلبوم رسمی‌اش با نام «با گرگ‌ها می‌رقصد» منتشر شد و حدود یکسال بعد هم توانست مجوز برگزاری کنسرت بگیرد و در برج میلاد به دیدار طرفدارانش برود. اگرچه موسیقی هویت اصلی این هنرمند را شکل می‌دهد، ولی واکنش‌های او به مسائل اجتماعی هم قابل تامل است.

این نکته حتی در آثار او هم بازتاب پیدا کرده و شاید او را بتوان یکی از معدود خواننده‌های اجتماعی موسیقی ایران دانست. او هفته گذشته به کنسرت پرحرف و حدیث یک خواننده واکنش نشان داد و بی‌تعارف و صریح نقدهایش را در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرد. آنچه می‌خوانید گفت‌وگو با این آهنگساز، خواننده و ترانه‌سرا به بهانه همان واکنش است.

پول ما را خواهد برد
شما آهنگساز و خواننده‌اید، اما کم کم دارید به چهره‌ای منتقد تبدیل می‌شوید و نامتان بیشتر از آنکه برای مخاطب یادآور موسیقی باشد تداعی‌کننده نقد‌های اجتماعی است. چه چیز‌هایی باعث شده تا از آهنگسازی و خوانندگی به سمت نقد‌های صریح گرایش پیدا کنید؟

خیلی ساده عرض کنم که من همیشه در چارچوب حوزه‌هایی که در آن‌ها تحصیلات و تجربه داشته‌ام حرکت کرده‌ام. من دانش‌آموز و دانش‌آموخته موسیقی، معماری و علوم سیاسی و اجتماعی و فلسفه هنر و... بودم و هستم. قاعدتا کسی که سال‌ها در گود هنری کشور حضور داشته باشد و صاحب اندک معلومات و تجربیاتی هم باشد؛ خود به خود دغدغه‌هایی فراتر از موسیقی او را احاطه می‌کند.

چقدر این مساله به سبک موسیقی‌ای که اجرا می‌کنید و معتقدید متعلق به طبقه متوسط شهری است، ربط دارد؟
این سوال شبیه این است که از کسی بپرسیم اول مرغ بوده یا تخم مرغ. واقعا نمی‌دانم علاقه‌ام به موسیقی راک من را به سوی جامعه کشاند یا علاقه‌ام به جامعه باعث شد در کودکی از ترانه‌های راک خوشم بیاید و کم کم به سمت این شیوه موسیقی سوق پیدا کنم و مسائل اجتماعی جامعه به دغدغه‌ام بدل شود.

شما اخیرا پس از برگزاری اولین کنسرت حمید هیراد در اینستاگرامتان فیلم اجرای یک خواننده خارجی را منتشر کردید و اجرای او را با بخشی از اجرای ترانه‌ای توسط هیراد مقایسه کردید و نوشتید که این خواننده نت‌ها را فالش خوانده است و بعد از آن قضاوت را به مخاطب واگذار کردید.

حتما می‌دانید کنسرت این خواننده با استقبال قابل توجه مردم هم روبه‌رو شده است. به نظر شما چه عواملی در کنار هم قرار گرفته تا ذائقه موسیقایی مردم تا این اندازه تغییر کند؟
من بار‌ها به اندازه مو‌های یک سرِ معمولی (با خنده) عرض کردم که ایراد را گردن مردم نیندازیم. همان‌طور که قاچاقچی و سوداگر مواد و کالا داریم؛ همان‌طور که یک پیمانکار مسکن مهر بی‌کیفیت تحویل مردم می‌دهد، برخی هم خواننده بی‌کیفیت به مردم معرفی می‌کنند و مردم از سر اجبار مجبور به استفاده از آثار آن‌ها می‌شوند.

به مدد اقتصاد بیمار، ما قاچاقچی و سوداگر موسیقی هم در این مملکت داریم. کسی که از مسکن مهر یا یک ساختمان باسمه‌ای در بالای شهر استفاده می‌کند از کیفیت و چگونگی ساخت خبر ندارد. گناهی هم متوجه او نیست. ایراد عمده در جای دیگری است که چنین افرادی بدون نظارت ساخت و ساز می‌کنند و جان مردم را به خطر می‌اندازند.

با این اوصاف سیاست‌گذاران فرهنگی تا چه اندازه در رشد میان‌مایه‌ها در فضای فرهنگی نقش ایفا می‌کنند؟
در هر اندازه‌ای که بخواهند. عموما در ذهن کسی، چون من جهان یعنی عرصه سیاست و سیاستمدار یعنی خدایگان جهانِ مدرن. هرچه او بخواهد می‌شود. به نقل از قرآن که حضرت پروردگار می‌گویند کُن فَیَکون! الان هم در آمریکای آقای ترامپ کنگره بگوید بشود! پس می‌شود!

به نظر من حتی در ایران اگر سیاست‌گذاران یا سیاست‌گزاران (با خنده: با هر دو «ز» بنویسید لطفا) بخواهند همه چیز در حوزه فرهنگ شدنی است. اگر اوضاع خوب است کار سیاستمدار است اگر خوب نیست کار سیاستمدار است.

جالب است این روز‌ها تنها دوران تاریخ ماست که به‌طور ضمنی همه ناراضی‌اند. در فحوای مکالمات که دقیق بنگرید هم برخی حضرات آیات می‌فرمایند اوضاع فرهنگ خوب نیست و دروازه‌های کشور بسیار باز شده است و هم دکتر روحانی ریاست محترم جمهوری می‌فرمایند که اوضاع فرهنگ خوب نیست و دروازه‌های کشور بسیار بسته شده است. اما من هرچه می‌اندیشم متوجه نمی‌شوم باید چه کنیم.

در این شرایط موزیسین‌های حرفه‌ای و منتقدان عرصه موسیقی باید کجا بایستند؟
همین‌جا که من ایستاده‌ام یعنی ناکجاآباد (می خندد). لزومی ندارد جایی بایستند. فقط کافی است بنشینند و نظاره کنند تا سیاست خود کار خویش را پیش برد. جهان جنگ و مبارزه و انتقاد‌های بی‌پرنسیب و اسلوب و غیر علمی و ژست‌های روشنفکرانه و آرمان‌خواهانه گذشت. این را تیتر کنید و بگویید که روزی آفاق گفت: پول ما را خواهد بُرد ... سیاستمدار تعیین می‌کند پول کجا رود و پول تعیین می‌کند ما کجا رویم.

امثال بنده و شما هم تنها کاری که می‌توانیم بکنیم به غیر از حرص و جوش این است که روشنگری کنیم و از تریبون‌هایی که داریم حرف دل مردم را بزنیم تا مردم و موسیقیدانان متعهد کمتر آزار ببینند و جوشِ مملکت نازنین ایران را بخورند.

از این موضوع بگذریم؛ این روز‌ها شاهد آموزش موسیقی توسط شما در فضای مجازی هستیم. کاری که بی‌سابقه است و هرگز خواننده و آهنگسازی مطرح حاضر به انجام آن لااقل در ایران نبوده است. این ایده از کجا به ذهنتان رسید؟
درباره آموزش‌هایی که در صفحه اینستاگرامم به‌صورت رایگان می‌گذارم عرض کنم دلیلش را نمی‌توانم بگویم، اما فقط می‌دانم این نخستین بار نه در ایران بلکه در جهان بوده است که یک آهنگساز و ترانه‌سرا و خواننده موسیقی راک بیاید و فوت و فن‌های آن را رایگان و در فضای مجازی به هنرجویان و مردم عرضه کند.

همین که این ایده فرهنگی نخستین بار در جهان توسط کاوه آفاق که یک ایرانی در حوزه موسیقی راک است صورت گرفته برای من کافی است. هدف دیگری هم که بود وضعیت معیشتی هنرجویان است که به برخی اجازه حضور در کلاس‌های موسیقی گران‌قیمت را نمی‌دهد. البته اهداف بسیار اصلی‌تر چیزی است مابین من و پروردگار که نمی‌توانم عرض کنم.