پزشکان چقدر در می‌آورند؟

1. علیرضا زالی چند روز پیش اعلام کرد گردش مالی بخش سلامت در ایران سالیانه ۱۴۰ هزار میلیارد تومان است. این آمار را رسانه‌ها از او در کسوت رئیس کنگره بین المللی توسعه روابط اقتصادی حوزه سلامت نقل کردند، اما نکته مهم‌تر این است او تا چند وقت پیش رئیس سازمان نظام پزشکی کشور بود؛ بنابراین می‌توانیم رقمی که او اعلام کرده و شاید در نگاه اول عجیب به نظر برسد را قبول کنیم.

از این رقم ۱۴۰ هزار میلیارد تومانی، ۱۲ هزار میلیارد تومان سهم تجهیزات پزشکی است و ۲۵ هزار میلیارد تومان سهم دارو. این عدد نجومی تقریبا معادل یک سوم بودجه کل کشور است. بیش از سه برابر کل یارانه نقدی کشور (حجم کل یارانه ها، سالانه ۴۲ هزار میلیارد تومان) و ۸ برابر بزرگتر از کل بودجه ۵، ۱۷ هزار میلیارد تومانی شهر تهران است.

2. رقم ۱۴۰ هزار میلیارد تومان در مقایسه با سایر ارقام کلان بودجه ما رقم قابل اعتنایی است. به همین دلیل هم هست که بعضی کارشناسان و نهاد‌های بیمه گر می‌گویند هزینه‌های نظام سلامت در کشور ما سرسام آور است و هرچقدر در آن هزینه کنیم باز هم کسری بودجه دارد. همین الان گفته می‌شود طرح تحول سلامت ۱۶ هزار میلیارد تومان کسری بودجه دارد و مسئولان دنبال راه حلی هستند که در هزینه‌های آن صرفه جویی کنند.

حالا سوال اینجاست آیا تامین تمام این ۱۴۰ هزار میلیارد تومان بر عهده دولت است؟ قطعا نه. دولت اساسا امکان تامین چنین پولی را ندارد. سهم نظام سلامت از بودجه و منابعی مثل هدفمندی یارانه و سهم یک درصدی از مالیات بر ارزش افزوده و ... روی هم مبلغی بالغ بر ۴۰ هزار میلیارد تومان می‌شود. بخش دیگری از آنکه می‌توانیم ۲۰ هزار میلیارد تومان تخمین بزنیم بر عهده بیمه هاست و مابقی هم از جیب خود مردم تامین می‌شود.

3. حالا یک حساب سرانگشتی ساده بکنیم که چطور اینقدر هزینه‌های نظام سلامت در کشور ما بالاست. تصور کنیم اگر هر ایرانی در سال ۱۰ بار به پزشک مراجعه کند و هر بار ۵۰ هزار تومان هزینه درمان او شود؛ بنابراین در مجموع باید هزینه سالانه درمان سرپایی ۸۰ میلیون ایرانی از رقم ۴۰ هزار میلیارد تومان بیشتر نشود. پس چطور ما ۱۴۰ هزار میلیارد تومان هزینه می‌کنیم؟ بقیه این پول کجا می‌رود؟ برای جواب این سوال باید یکبار دیگر به اظهارات اخیر علیرضا زالی استناد کنیم. به گفته او در یک سال ۸۲۰ میلیون خدمت در حوزه سرپایی در کشور انجام شده (یعنی تقریبا به طور میانگین هر نفر ۱۰ بار در سال).

در عین حال ۱۰ میلیون عمل جراحی بزرگ در کشور انجام شده. سرنخ آن فاصله معنادار در همین عمل‌های جراحی بزرگ است. هزینه هتلینگ بیمارستان‌ها و کارانه‌های پزشکان به مراتب بالاتر از کل آن ۸۲۰ میلیون درمان سرپایی مامی‌شود.

4.در چند سال اخیر درباره کارانه‌های پزشکان و حقوق بعضی از آن‌ها بحث زیاد شده که وارد جزئیات آن نمی‌شویم، اما بد نیست اینجا محاسبه کنیم هر پزشک در سال چند عمل جراحی انجام می‌دهد؟ طبق آماری که علیرضا زالی ارائه داده ظرف یک سال ۱۰ میلیون عمل جراحی بزرگ در کشور انجام شده.

چندی پیش ایرج حریرچی تعداد پزشکان متخصص و فوق متخصص کشور را ۴۰ هزار نفر اعلام کرد؛ بنابراین به طور میانگین سهم هر پزشک می‌شود ۲۵۰ عمل جراحی در سال. ما بدون احتساب پنجشنبه و جمعه‌ها در سال ۲۶۴ روز کاری داریم. اگر تعطیلات رسمی را هم کم کنیم به همان عدد ۲۵۰ و حتی کمتر می‌رسیم. یعنی با این آمار هر پزشک متخصص و غیر متخصص ما هر روز باید یک عمل جراحی انجام بدهد.

قطعا انجام این تعداد عمل جراحی توسط یک پزشک با استاندارد‌های جهانی همخوانی ندارد. به خصوص که طبعا بعضی پزشکان در روز چند عمل جراحی انجام میدهند. این مسئله علاوه بر اینکه احتمال خطای پزشکی و بی دقتی را بالا می‌برد، هزینه‌های هنگفتی را هم به عنوان کارانه به نظام سلامت کشور تحمیل می‌کند.

5.حالا با توجه به این آمار‌ها آیا سرانه سلامت در کشور ما در مقایسه با دیگر کشور‌ها بالاست؟ اگر حجم پولی که در نظام سلامت هر کشور خرج می‌شود را به طور خام مقایسه کنیم و سرانه تولید ناخالص داخلی و نرخ برابری ارز را وارد محاسباتمان نکنیم، نه!

مثلا اگر ۱۴۰ هزار میلیارد تومان را به دلار ۴۲۰۰ تومانی تبدیل و تقسیم بر ۸۰ میلیون ایرانی کنیم رقمی کمتر از ۴۲۰ دلار می‌شود، اما طبق آمار‌های سازمان جهانی بهداشت این نرخ برای کشور‌های آمریکا، فرانسه و ژاپن به ترتیب ۹۵۰۰ دلار، ۴۰۰۰ دلار و ۳۷۰۰ دلار است. در عوض سرانه کشور‌های ترکیه و مالزی هم کمتر از ۵۰۰ دلار است و با ما در یک رده قرار می‌گیرند.

البته اینکه سرانه هزینه‌های نظام سلامت در بعضی کشور‌های توسعه یافته بالاست لزوما به معنی اختصاص یافتن بودجه بیشتری توسط دولت آن‌ها نیست. قیمت خدمات درمانی در این کشور‌ها به شدت بالاست و بخش عمده‌ای از هزینه‌ها برعهده خود مردم است، نه دولت و نهاد‌های بیمه گر.

منبع: روزنامه هفت صبح