زنان محیط زیستی

محمد درویش | پنج روز قبل از ایران که در جریان برگزاری جایزه مهرگان -معتبرترین جایزه محیط‌زیستی مردمی کشور- سرآمدان محیط‌زیستی وطن معرفی شدند؛ مشهورترین جایزه محیط‌زیستی دنیا هم برندگان خود را در روز جهانی زمین شناخت؛ جایزه‌ای که امسال بیش از هر زمان دیگری به زنان تعلق گرفته و افزایش نقش برجسته آن‌ها را در دفاع از کره خاکی ثابت می‌کند.

این در حالی است که کنشگران زن ایرانی در مراسم جایزه مهرگان در سال ۹۷، در هیچ یک از سه بخش کتاب، شخصیت و سمن واجد دریافت جایزه و عنوان نخست نشدند. کوشش برای یک سیاره سالم ممکن است گاهی اوقات مانند شکست‌های پی‌درپی به نظر آید، اما جایزه گلدمن امسال شش داستان موفقیت‌آمیز چشمگیر را جشن گرفت که پنج‌تای آن‌ها برعهده زنان بود.

از رأی مخالفت با انرژی هسته‌ای یک دادگاه علیه رئیس‌جمهور سابق آفریقای جنوبی، جی‌کوب زوما و رهبر روسیه، ولادیمیر پوتین گرفته تا کمپین هشدار‌دهنده‌ای به دولت ویتنام برای ترک استحصال انرژی از زغال‌سنگ و روی‌آوردن به انرژی‌های تجدیدپذیر-برندگان جایزه، در روز جهانی زمین- همه کنشگران بومی و مردمی هستند که با منافع پرقدرت درگیر شده‌اند.

در آمریکای لاتین، برنده جایزه، فرانسیا مارکز، آفریقایی‌تبار از کلمبیا و رهبر جامعه مدنی به همراه ۸۰ زن یک راهپیمایی به مسافت ۳۵۰‌مایل از آمازون تا بوگوتا را پیمود تا دولت را به ارسال نیرو‌های نظامی در راه مبارزه با معدن‌کاوان غیرقانونی که رودخانه‌ها را با سیانور و جیوه آلوده می‌کردند، وادار کند.

مانند بسیاری از برندگان سابق این جایزه، او نیز با خطرات فراوانی روبه‌روست. این خطرات را برای کنشگران محیط‌زیستی می‌توان در قتل دو برنده جایزه گلدمن در دو سال گذشته مشاهده کرد. برتا کاسرس، در کمتر از یک سال پس از دریافت جایزه به قتل رسید؛ ۱۰ ماه پس از آن ایزیدرو بالدنگرو لوپز، کنشگر مکزیکی، در کوه‌های Sierra Madre به ضرب گلوله از پای درآمد. اوایل این ماه، یکی از برندگان سال گذشته، رودریگه کاتمبو، یک محیط‌بان در منطقه حفاظت‌شده گوریل‌ها در پارک ملی ویرونگا، شش نفر از همکارانش را در یک قتل عام از دست داد.

مارکز می‌گوید که ناامنی واقعیت زندگی در کمپین اوست. «ما مرتبا از شبه‌نظامیان تهدید به قتل دریافت می‌کنیم. حفاظت از محیط زیست و زمین همیشه به جدال بین آن‌ها که منطقه‌ای را برای زندگی لازم دارند و آن‌ها که می‌خواهند جیب‌هایشان را از پول پر کنند، وجود دارد. این جایزه کوشش‌های جمعی مردمی را که به محیط زیست اهمیت می‌دهند، ارج می‌نهد و همه رهبرانی که برای اهمیت‌دادن به خانه مشترک ما به قتل رسیده‌اند».

یک دانشجوی حقوق ۳۵ ساله و مادر دو فرزند که از ۱۳ سالگی به یک کمپین علیه یک نیروگاه آبی پیوسته، کنشگر محیط زیست و فعال مدنی بوده است.

این نخستین‌بار است که پنج نفر از مجموع شش برنده جایزه گلدمن، زن هستند. از جمله کنشگران مخالف با نیروی هسته‌ای از آفریقای جنوبی، ماکوما لکالا کالا و لیز مک دِید، کنشگران مــدافــع انــرژی‌هــای تجدیدپذیر، نگوی‌تی‌کان از ویتنام مدافع آب‌ها، لی‌آن والترز از ایالات متحده و کنشگر فرانسوی مدافع زیست‌مندان دریایی، کلر نوویان. تنها مرد برنده جایزه از فیلیپین، مانی کالونزو، رهبر کمپین علیه آلودگی سرب است.

خانم مارکز در نظر دارد تابا استفاده از این جایزه، زمینه‌ای برای یک طرح جدید زندگی بر اساس «عشق مادری» در برابر خام‌فروشی یا Extractivism ایجاد کند.

او می‌گوید: «نخستین چیزی که ما باید بیشتر به آن توجه کنیم، این لحظه تاریخی است که در آن قرار داریم: سیاره ما در‌حال تخریب‌شدن است، به همین سادگی و اگر برای پیشگیری کاری انجام ندهیم، ما بخشی از این تخریب خواهیم بود. زمان ما فرا رسیده و باید عمل کنیم، ما در برابر نسل‌های آینده مسئولیم تا با اهمیت‌دادن بیشتر به زندگی و نه به ثروت جمعی دنیای بهتری به جا بگذاریم».