چرا مریخ این همه طرفدار دارد؟

پنجم آذر امسال، مریخ دوباره در صدر خبر‌ها قرار خواهد گرفت. مریخ نشین «این سایت» (Insight) که دو روز پیش عازم این سیاره شده، بعد از هفت ماه سفر، پایش به خاک سیاره سرخ باز خواهد شد؛ البته باز هم بی سرنشین. فعلا سازمان‌های فضایی هیچ برنامه بلند پروازانه سرنشین داری، زودتر از دو دهه دیگر برای سفر به مریخ در سر ندارند.

البته که «ایلان ماسک»، مالک شرکت فضایی اسپیس ایکس که در حال حاضر معتبر‌ترین شرکت خصوصی فضایی خدمات دهنده به ناسا به شمار می‌آید، در سرش رویا‌هایی بسیار نزدیک‌تر را می‌پروراند؛ شاید از دید و برنامه او، کمتر از یک دهه دیگر زمینی‌ها بتوانند این سیاره را به تسخیر خود در آورند، اما هر چقدر هم ایلان ماسک اعتبار داشته باشد این بیشتر به رویا نزدیک است.

چرا مریخ خواهان دارد؟
در دهه‌های اخیر ماموریت‌های مریخی پرطمطراق‌ترین ماموریت‌های فضایی بودند. از طرفی ماه دیگر مقصد دهان پرکنی برای سازمان‌های فضایی نیست و از طرف دیگر توجیه این سازمان‌ها برای جذب بودجه عمومی کشور‌ها و اجرایی کردن ماموریت‌های مریخی بسیار آسان‌تر از هر هدف دیگری است.

اینگونه است که بعد از ماموریت‌های ناکام شوروی سابق، ناسا توانست ابزار و ادوات خود را راهی این سیاره کند. پس از آن سازمان فضایی اروپا به فکر افتاد و چندین سال است که هندی‌ها هم با مدار گردشان چشم از مریخ بر نداشته اند.

بدین ترتیب است که چندین مدارگرد مریخی (ماهواره‌هایی که به دور مریخ می‌گردند) شامل «مدار گرد شناسایی مریخ»، «ادیسه مریخ ۲۰۰۱» و «میون» متعلق به ناسا و «مارس اکسپرس» و «اگزومارس» متعلق به سازمان فضایی اروپا و «ام اوام» (مانگالیان) متعلق به سازمان فضایی هند به گرد این سیاره در حال گردشند؛ درست مانند ماهواره‌های زمینی، اما روی خاک مریخ اوضاع فرق می‌کند؛ دهه ۷۰ میلادی، مریخ نشین‌های «وایکینگ ۱ و ۲» ناسا نخستین فضاپیما‌های بی سرنشینی بودند که بر خاک این سیاره با موفقیت فرود آمدند.

۲۰ سال بعد از آن، مریخ نشین «پث فایندر» و مریخ نورد «سوجورنر» (باز هم متعلق به ناسا) بودند که سطح مریخ را بوسه زدند. با این حال روز‌های بد ناساهم از راه رسید و تعدد شکست‌ها برای رسیدن مجدد به خاک مریخ، ناسا را مجاب به تصمیم تاز‌های کرد.

فیروز نادری، از مهندسان خوشنام ناسا، حوالی سال ۲۰۰۰ مامور می‌شود که ظرف مدت سه سال، مدیریت تیمی را برعهده گیرد که وظیفه شان طراحی دو مریخ نورد چابک بود؛ مریخ نورد‌هایی که بتوانند ۹۰ روز کامل روی این سیاره دوام بیاورند. هر دو مریخ نورد «آپورتونیتی» (فرصت) و «اسپیریت» (روح) در سال ۲۰۰۳ پرتاب و راهی مریخ شدند و ۹ ماه بعد به این سیاره رسیدند. موفقیت این دو مریخ نورد ورای تصور بود.

مریخ نورد اسپیریت به جای سه ماه، هفت سال تمام کار کرد و مریخ نورد آپورتونیتی همچنان بعد ۱۵ سال زنده است و فعال! اینگونه بود که امید به کاوش‌های جدید در مریخ زنده شد و پس از آن ماموریت‌های مریخ نشین فونیکس» (با عمر حدودی شش ماه) و مریخ نورد «کیوراسیتی» (کنجکاوی) هم هر دو با موفقیت به مقصد سیاره سرخ انجام شد. حال قرار است به صف این دست ساخته‌های بشری سفیر جدیدی اضافه شود.

«این سایت» به دنبال چیست؟
حوالی ساعت ۱۵ و ۴۰ دقیقه، پانزدهم اردیبهشت، فضاپیمای مریخ نشین این سایت» ناسا زمین را به مقصد سیاره سرخ ترک کرد.

این فضاپیما قرار است برخلاف فضاپیما‌های بی سرنشین پیشین این بار نه از عوارض سطحی این سیاره، بلکه از آنچه در درون مریخ می‌گذرد، اطلاعات به دست آورد. این فضاپیما قرار نیست مانند مریخ نورد‌ها به این سو و آن سوی مریخ برود، ولی به جای آن با الگو گرفتن از پروژه مریخ نشین فونیکس که یک بار با موفقیت انجام شده، ضمن کاهش هزینه‌ها به دنبال اطلاع از درون مریخ است؛ اینکه ضخامت هسته، گوشته (جبه) و پوسته این سیاره به چه میزان است و دما در دل این سیاره چقدر متفاوت از دمای سطحی آن است.

همچنین قرار است با کمک سامانه‌های ارتباطی به صورت دقیق حرکات و گردش و چرخش مریخ را زیر نظر بگیرد. از جمله ابزار‌های مورد توجه در این مریخ نشین، لرزه نگاری است که قرار است راز‌های صفحه‌های تکتونیکی مریخ را برملا کند.

آیا مریخ هم زلزله دارد؟ مریخ لرزه‌ها چند ریشترند؟ برخورد شهاب سنگ‌ها با خاک مریخ چقدر این سیاره را می‌لرزاند؟ از شش ماه بعد که این مریخ نشین کارش را آغاز می‌کند (در صورت موفقیت در فرود)، کمی بیش از یک سال مریخی و دقیقا ۷۲۸ روز زمینی می‌توان انتظار خبر‌های تازه از مریخ داشت.

منبع: روزنامه هفت صبح