گرانی شیشه به نفع جامعه است!

درحالی‌که سرهنگ محمد بخشنده، رئیس‌پلیس مبارزه با مواد مخدر تهران بزرگ، از سه‌برابرشدن قیمت مخدر شیشه پس از افزایش نرخ دلار و دیگر ارز‌ها خبر داده، معاون ستاد مبارزه با مواد مخدر نیز از دوبرابرشدن کشت تریاک در افغانستان خبر می‌دهد. در این میان، سعید صفاتیان، رئیس کارگروه کاهش تقاضای اعتیاد مجمع تشخیص مصلحت نظام، اثر این دو اتفاق را در مجموع مثبت می‌داند.

از زمان بالارفتن قیمت دلار، قیمت بسیاری از کالا‌ها تحت‌تأثیر قرار گرفته است. نگاه‌های نگران روی مانیتور‌های صرافی‌ها و مردمی که در این سال‌ها با ریال زندگی می‌کردند، درحالی‌که می‌دانستند دلار آمریکا نیز روی زندگی آن‌ها تأثیری شگرف دارد، اما فکرش را هم نمی‌کردند تأثیر دلار بتواند قیمت شیشه را که با یک فرمول ساده، حتی در خانه هم قابل تولید است، تحت‌الشعاع قرار دهد.

از همان روز‌هایی که رئیس‌پلیس مواد مخدر از افزایش قیمت شیشه خبر داد، بعضی از مسئولان ستاد مبارزه با مواد مخدر ساز مخالف زدند. آن‌ها با رد این موضوع، افزایش قیمت این ماده مخدر را تحت‌تأثیر شاخص‌های متعددی می‌دانند که افزایش قیمت دلار تنها یکی از آنهاست.

تریاک ارزان شد، شیشه گران
سرهنگ محمد بخشنده، رئیس‌پلیس مبارزه با مواد مخدر تهران بزرگ، با اشاره به افزایش قیمت مخدر شیشه هم‌زمان با نوسانات بازار ارز، گفته بود: در‌حال‌حاضر مخدر «شیشه» به ازای هر کیلو ۹۰ تا صد میلیون تومان به فروش می‌رسد که قبلا قیمت این ماده، کیلویی ۳۰ میلیون تومان بود.

این در حالی است که برخی دیگر از مسئولان ستاد مبارزه با مواد مخدر می‌گویند: افزایش قیمت شیشه به شاخص‌های متعددی مانند جمع‌آوری معتادان متجاهر و دستگیری موادفروشان، کشف و انهدام لابراتور‌های ساخت شیشه و اعمال محدودیت در مرز‌های غربی و رفت‌وآمد کولبران وابسته است و تنها از قیمت ارز تأثیر نمی‌گیرد.

در این میان، قیمت تریاک کاهش پیدا کرده بود. این خبر را اسدالله هادی‌نژاد، معاون مقابله با عرضه و امور بین‌الملل ستاد مبارزه با مواد مخدر، به ایسنا داده و گفته بود: درحال‌حاضر قیمت «تریاک» در بیشتر مرز‌های افغانستان کیلویی
۳۸۰ هزار تومان است.

او در ادامه گفت: قیمت تریاک در مرز افغانستان متفاوت از قیمت آن در خاک ایران و منطقه سیستان‌و‌بلوچستان است. هادی‌نژاد با بیان اینکه قیمتی که از سوی ستاد مبارزه با مواد مخدر اعلام می‌شود، میانگین قیمت کشوری مواد مخدر است و هنوز نرخ دقیق آن اعلام نشده، افزود: قیمت ۳۸۰ هزارتومانی هر کیلو تریاک در مزرعه‌های افغانستان نسبت به سال قبل ۵۰ درصد کاهش داشته است. سال گذشته روند تولید تریاک در افغانستان دو برابر و حدود ۹ هزار تن بود.

اگرچه برآورد ما از میزان تولید تریاک در افغانستان بیشتر است؛ اما همین میزان افزایش تولید نیز باعث کاهش قیمت تریاک شده است. قیمت تریاک در کشورمان نیز نزدیک به سه تا چهار درصد کاهش داشته است. میانگین قیمت تریاک در ایران باید با توجه به روند افغانستان و تولیدش، با کاهش ۵۰ درصدی روبه‌رو می‌شد.

این در حالی است که با وجود افزایش نرخ ارز، قیمت تریاک در همان رِنج سابق بوده و حتی بین سه تا چهار درصد کاهش داشته است.

بالارفتن قیمت شیشه را کارشناسان مواد مخدر از چند نظر بررسی کرده بودند و بیان کردند این افزایش قیمت ممکن است باعث بالارفتن میزان ناخالصی در شیشه و همچنین گرایش مصرف معتادان به مخدر‌های پرخطرتر بشود. زمانی که قدرت خرید افراد کاهش پیدا می‌کند، به اشکال گوناگونی واکنش نشان می‌دهند.

بر اساس اینکه افراد مصرف‌کننده چه ماده‌ای با چه میزان هستند و چه مقدار بنیه اقتصادی دارند، ممکن است یا سراغ ترک ماده مخدر مصرفی بروند و برای مثال از مواد درمانی نگهدارنده استفاده کنند یا اگر تمکن مالی بالاتری دارند، تغییری در نوع مصرف خود ایجاد نکنند. همچنین ناخالصی‌ها در مواد مخدر به نظر این کارشناسان ممکن است خطرآفرین‌تر از خود مصرف شیشه باشد و باعث مسمومیت‌های جبران‌ناپذیری شود.

افزایش ۲ برابری تولید تریاک در افغانستان
روز گذشته سردار اسدالله هادی‌نژاد، معاون ستاد مبارزه با مواد مخدر، با اشاره به اینکه افغانستان در‌حال‌حاضر سالانه حدود ۹ هزار تن مواد مخدر تولید می‌کند، عنوان کرد: رابطان نیروی انتظامی ایران در افغانستان میزان تولید مواد مخدر در این کشور را بیشتر از ۹ هزار تن ارزیابی می‌کنند، در‌حالی‌که این مقدار بر اساس آمار‌های جهانی اعلام شده است.

او در ادامه افزود: حدود سال ۲۰۱۴ و بعد از خروج نیرو‌های طالبان از کشور افغانستان، میزان تولید مواد مخدر در این کشور به شش‌هزارو ۴۰۰ تن افزایش یافته و تولید مخدر در این کشور حدود ۳۲ برابر شد. او با اشاره به اینکه در سال ۱۳۸۴ دستگاه‌های مختلف ایرانی اعم از وزارت اطلاعات و نیروی انتظامی، حدود ۳۳۶ تن مواد مخدر را در مرز‌های کشور کشف و ضبط کرده‌اند، تصریح کرد: کشف مواد مخدر از سوی دستگاه‌های ایرانی به صورت سالانه در مرز‌های کشور افزایش یافته است؛ به‌طوری‌که در سال ۸۵ و ۸۶ میزان کشف مواد مخدر در مرز‌ها به ترتیب ۴۲۴ و ۶۱۲ تن بوده است.

گل و تریاک از شیشه بهتر است
سعید صفاتیان، رئیس کارگروه کاهش تقاضای اعتیاد مجمع تشخیص مصلحت نظام، در گفت‌وگو با «شرق» و در پاسخ به این پرسش که بالارفتن قیمت شیشه چه میزان خطرآفرین است و چه تغییراتی در الگوی مصرف مواد مخدر دارد، می‌گوید: «باید به این مسئله از دید کلان نگاه کرد.

پیش از این نیز با افزایش قیمت دلار، قیمت شیشه افزایش پیدا کرده بود و ما باید آن دوران را به عنوان سرمشق بدانیم. شاید دلیل افزایش قیمت شیشه بالارفتن قیمت مواد اولیه در تولید شیشه باشد. حالا باید دید این قیمت مواد پایه در داخل کشور است یا در خارج کشور. چون فرض کنید شیشه‌ای که در افغانستان تولید می‌شود، قیمت برابری با داخل ایران ندارد. این نکته را باید در نظر داشت.

در هر صورت افزایش قیمت دلار روی قیمت مواد مخدر تأثیر می‌گذارد و این مسئله نیازمند یک تحقیق کارشناسی است تا مشخص شود این ماجرا چقدر می‌تواند به ضرر ما باشد یا بی‌ضرر محسوب می‌شود. در‌حال‌حاضر خوشبختانه مواد مخدری مثل تریاک به عنوان مخدر بی‌ضرر که بالاترین مواد مصرفی کشور است، به‌صورت محسوس و جدی افزایش قیمت پیدا نکرده است. تنها چیزی که قیمتش زیاد شده شیشه است».

او با طرح یک سؤال اضافه کرد: «حالا سؤال اینجاست، اگر جوان‌هایی به سمت مصرف شیشه که جزء خطرناک‌ترین مواد مخدر صنعتی است، گرایش پیدا کنند، خطرناک‌تر است یا تریاک؟ از نظر من اگر به سمت مصرف شیشه بروند، خطرناک‌تر است؛ یعنی اگر ما بتوانیم در حوزه مقابله با عرضه قیمت شیشه بالا ببریم، در حوزه مبارزه با مواد مخدر می‌شود گفت: موفق عمل کردیم.

چون حداقل تحقیقات نشان می‌دهد که ۲۵ درصد مردم ما به مصرف مواد مخدر تمایل دارند. ما باید این حقیقت را بپذیریم و از طرفی در نظر داشته باشیم که ممکن است مبارزات پیشگیرانه روی این بخش مردم تأثیر نداشته باشد». صفاتیان تصریح کرد: «سؤال بخشی از مردم این است که حالا که می‌خواهند مواد مخدر مصرف کنند، تریاک بهتر است یا شیشه؟ طبیعتا تریاک بهتر است، پس از نظر من بالارفتن قیمت دلار و گران‌شدن شیشه در این جهت به ما نوعی کمک کرده است تا به یکی از بند‌های سیاست کلان نظام برسیم که می‌گوید از تغییر الگوی مصرف مواد کم‌خطر به سوی پرخطر جلوگیری کنیم.

چون از نظر کارشناسان شیشه بسیار ماده پرخطری است، وقتی ما در حوزه مبارزه به یک موضوع به صورت کلان نگاه می‌کنیم، همه اتفاق نظر داریم که در حوزه مبارزه باید کاری کنیم که موادی مثل شیشه قیمتشان بالا بماند، اما موادی مثل تریاک در جامعه‌ای که مصرف‌کننده و تقاضا دارد، ثابت بماند. اما اگر تحقیقات به ما می‌گفت: در جامعه ما فقط دو درصد مردم تمایل به مصرف مواد دارند، در چنین شرایطی باید کاری کنیم که هم قیمت تریاک و هم قیمت شیشه بالا برود».

رئیس کارگروه کاهش تقاضای اعتیاد مجمع تشخیص مصلحت نظام در ادامه گفت: «نکته بعدی این است که وقتی قیمت مخدر بالا می‌رود، بحث ناخالصی پیش می‌آید؛ ناخالصی در شیشه و تریاک. سؤال این است که ناخالصی‌ها چقدر در موادی مثل شیشه می‌تواند خطرناک باشد؟ به نظر من آن‌قدر خطرناک نیست.

این ناخالصی به مرور زمان چه می‌کند؟ ناخالصی‌ها در حوزه مواد مخدر، خصوصا در شیشه، خیلی خطرناک نیست. وقتی ناخالصی بالا می‌رود و شخص با پنج‌هزارتومنی که پول شیشه می‌داد، دیگر رضایت نداشته باشد، دو حالت اتفاق می‌افتد؛ یا مصرف خود را در شیشه بالاتر می‌برد که رضایت قبل را احساس کند یا اینکه از شیشه زده می‌شود و سراغ مواد مخدر دیگری می‌رود. سؤالی که اینجا پیش می‌آید این است که چه مخدر دیگری وجود دارد که فرد جایگزین شیشه کند؟ ماده معمول صنعتی دیگری نداریم و به همین جهت این افراد بیشتر به سمت مصرف تریاک گرایش پیدا می‌کنند».

او افزود: «من در آخر نتیجه می‌گیرم که بالارفتن قیمت دلار از یک طرف و گران‌شدن شیشه و بیشتر‌شدن ناخالصی موجود در شیشه از طرف دیگر، افراد را تا حد زیادی به سمت شیشه یا گل سوق می‌دهد و وقتی گل و شیشه را در کفه ترازوی قیاس قرار دهیم، می‌بینیم که خطرات و عوارض جانبی شیشه از گل بیشتر است و شاید این چندان به ضرر ما نباشد، اما به ضرر معتادانی است که پول بیشتری پرداخت می‌کنند و یک معتاد ممکن است اگر پیش از این ماهانه برای مصرف مواد مخدر ۳۰۰ هزار تومان هزینه می‌کرده، حالا مبلغ ماهانه او حداقل به ۶۰۰ هزار تومان برسد.

ضرر این ماجرا هم مستقیما متوجه فرد مصرف‌کننده خواهد بود یا اگر فرد معتاد کارگر کارخانه‌ای باشد، ممکن است بالا رفتن قیمت شیشه او را به سمت دزدی سوق دهد و همین باعث بالارفتن میزان تبهکاری شود».

صفاتیان همچنین درباره دوبرابرشدن میزان کشت تریاک در افغانستان گفت: «افزایش تولید در افغانستان را اگر در برابر مصرف مواد مخدر پرخطر و کم‌خطر در نظر بگیریم، باید بگوییم که افزایش کشت تریاک در افغانستان به ما ضرر نمی‌زند. چون مصرف‌کننده‌ها به سمت مصرف تریاک می‌روند، تریاک نسبت به شیشه عوارض کمتری دارد و وقتی بالای ۲۰ درصد مردم به سمت مصرف مواد گرایش دارند، مصرف تریاک بهتر است».