زنان در عربستان، آلیس در سرزمین عجایبند

روزنامه گاردین در سرمقاله‌ای به وضعیت زنان در عربستان‌سعودی امروز پرداخته و در عنوان مقاله از «حرکت به عقب» سخن به میان آورده است. در این سرمقاله آمده: «شاهزاده محمد بن‌سلمان به زنان حق رانندگی خواهد داد، اما اگر آن‌ها مطالبه دیگری داشته باشند، می‌گوید که می‌توانند مستقیما به زندان بروند».

به نوشته گاردین، عربستان سعی می‌کند تا ممنوعیت رانندگی زنان را لغو کند، اما از طرف دیگر، مدافعان حقوق زنان را به زندان می‌اندازد. این مانند یک صحنه از رمان «آن‌سوی آینه» (ادامه رمان «آلیس در سرزمین عجایب» نوشته لوئیس کارول) است که در آن ملکه سرخ اعلام می‌کند آنچه واضح به نظر می‌رسد برعکس آن چیزی است که واقعا واضح است.

این‌بار نقش مقام سلطنتی مخالف منطق را شاهزاده محمد بن‌سلمان برعهده دارد که از یک‌سو قصد دارد به شهرت خجالت‌آور عربستان‌سعودی به‌عنوان تنها کشوری که رانندگی زنان در آن ممنوع است، پایان دهد، اما ظاهرا حق رانندگی را فقط به زنانی خواهد داد که ساکت هستند.

در کشوری که بسیاری از زنان نارضایتی‌های بسیار گسترده‌تری از رانندگی دارند، شاهزاده نمی‌خواهد به فعالان زن که سال‌ها برای پایان‌دادن به تبعیض غلط مبارزه کرد‌ه‌اند، اجازه دهد تا به سرمشقی برای شورش تبدیل شوند. وارث تخت سلطنت سعودی، از آنان می‌خواهد به‌جای استدلال، سکوت کنند.

این فعالان پس از پیروزی در یک نبرد به وضوح دریافتند که به آن‌ها امکان بهره‌بردن از پیروزی خود را نمی‌دهند. آن‌ها بهای شجاعت خود را با آزادی خود دادند و عاقبت کارشان به پشت میله‌های زندان کشید، درحالی‌که رسانه‌های سعودی به آن‌ها برچسب «خائن» می‌زنند. به این معترضان باید برای جسارتشان تبریک گفت.

عربستان‌سعودی با نیمی از جمعیت خود به‌عنوان شهروندان درجه دوم برخورد می‌کند که برای سفر، کار یا حتی دریافت خدمات بیمارستان نیاز به رضایت یک سرپرست مرد دارند. این رسم بسیار ناعادلانه‌ای است که زنان از زمان تولد تا مرگ از یک مرد به دیگری تحویل داده می‌شوند؛ اول پدرشان، سپس شوهرشان و پس از آن اغلب به پسرانشان.

فعالان حق داشتند به دادگاه سلطنتی شکایت کنند که سیستم سرپرستی مردانه را لغو کنند و شجاعت آن‌ها گواهی است بر اینکه چه اتفاقی می‌افتد وقتی عقل سلیم با دنیایی مواجه می‌شود که از عقل سلیم برخوردار نیست. این فعالان به‌جای سپری‌کردن زمان در زندان، باید به‌خاطر مخالفت اصولی خود مورد قدردانی قرار گیرند. آزادی بیان فقط برای این نیست که کمک کند بفهمیم چه چیزی مهم است، بلکه برای این نیز هست که بفهمیم چه شخصی مهم است.

عربستان‌سعودی می‌گوید که در مورد برنامه اصلاحاتش جدی است، اما به نظر می‌رسد این اصلاحات بهانه‌ای است برای سرپوش‌گذاشتن بر سرکوب. شاهزاده تاجدار در پی جلب حمایت دونالد ترامپ است که خود هنجار‌های دموکراسی آمریکایی را زیر پا می‌گذارد و برای تحکیم قدرت خود به گروه‌های حاشیه‌نشین و زنان برچسب‌های ناروا می‌زند و این، نشانه‌ای بد است.

کشور‌های عربی باید با دنیای مدرن کنار بیایند: اکثر آن‌ها قوانینی ندارند که جلوی تبعیض جنسیتی را بگیرد. این منطقه باید بپذیرد که دختران می‌توانند به اندازه پسران در جامعه مشارکت داشته باشند. مردان و زنان باید بتوانند تمام قابلیت‌های بالقوه خود را بالفعل کنند و تمام توان خود را در اقتصاد به منصه ظهور برسانند. این به آن معناست که به زنان باید به همان اندازه قدرت انتخاب داده شود که به مردان.

این مسئله در هیچ‌جا به اندازه عربستان‌سعودی ضروری و مبرم نیست، اما در کشور‌های دیگر نیز در آن کوتاهی می‌شود. یک شخصیت دموکرات در خاورمیانه پس از بهار عربی، خود را مانند فرد معقولی در دنیایی دیوانه‌وار می‌یابد. مثل بودن در «آن‌سوی آینه» آلیس است؛ جایی که همه‌چیز معکوس است.

در مصر، عبدالفتاح السیسی در اوایل سال جاری با ۹۷ درصد آرا مجددا برای مقام رئیس‌جمهوری انتخاب شد. بااین‌حال به نظر می‌رسد در این کشور که نام «دموکراسی» را بر خود گذاشته است، حقوق مدنی به رسمیت شناخته نمی‌شود: در ماه مارس (فروردین) مقامات مصری یک زن را بازداشت کردند. جرم او چه بود؟

صحبت‌کردن با بی‌بی‌سی در مورد ناپدیدشدن دخترش. یا تونس را در نظر بگیرید که از آن به‌عنوان تابلویی برای گذار از دیکتاتوری به دموکراسی یاد می‌شود. هنگامی که اسلام‌گرایان معتدل در انتخابات محلی برنده شدند و به‌عنوان نخستین زن شهردار پایتخت کشور، یک زن بدون پوشش را انتخاب کردند، این حزب سکولار بود که مانع رسیدن او به قدرت بود و اقتدار سیاسی او را به‌وضوح انکار کرد.

کاهش نابرابری به معنای پیشرفت در حقوق زنان است. با همه صحبت‌هایی که از پیشرفت در جهان عرب می‌شود - همان‌طور که درباره عربستان‌سعودی هم گفته می‌شود - موقعیت زنان یا درجازدن است یا بدتر از آن، عقب‌رفتن.

ترجمه: ساسان گلفر