بزرگ‌ترین مقاصد سرمایه در ۲۰۱۷

کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل متحد (آنکتاد) گزارش سالانه خود در مورد روند‌های سرمایه‌گذاری جهان را منتشر کرد. در این گزارش با عنوان «گزارش ۲۰۱۸ سرمایه‌گذاری جهان»، روند ورود و خروج سرمایه‌ها در سال ۲۰۱۷ میلادی در مناطق مختلف جهان مورد بررسی قرار گرفته است.

آنکتاد در این گزارش با اشاره به اینکه سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی جهان در سال ۲۰۱۷ تا ۲۳ درصد افت داشته و به ۴۳/ ۱ تریلیون دلار رسیده است، افزود: سرمایه‌گذاری برون‌مرزی در اقتصاد‌های توسعه‌یافته و در حال گذار افت شدیدی را تجربه کرد در حالی که رشد آن در اقتصاد‌های در حال توسعه نزدیک به صفر بود.

آنکتاد روند سرمایه‌گذاری خارجی را برای سال ۲۰۱۸ تنها همراه با احیایی ملایم پیش‌بینی و اعلام می‌کند این روند منفی به یک نگرانی درازمدت برای سیاست‌گذاران جهان به‌ویژه در کشور‌های در حال توسعه تبدیل شده است. در این کشور‌ها سرمایه‌گذاری بین‌المللی برای توسعه صنعتی پایدار امری حیاتی است.

افت سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی جهان در سال ۲۰۱۷ در تضاد کامل با روند رشد تولید ناخالص داخلی و تجارت جهان بوده است. علاوه بر این آنکتاد اعلام کرده است که یکی از علل افت سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در جهان افزایش ۲۲ درصدی ارزش ادغام‌ها و خرید‌های شرکت‌های خارجی بوده است.

بر این اساس، ارزش سرمایه‌گذاری در حوزه‌های جدید (زمینه‌هایی که تا پیش از این در آن‌ها سرمایه‌گذاری انجام نشده بود) نیز تا ۱۴ درصد افت داشته است. بر این اساس، روند سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در اقتصاد‌های در حال توسعه در سطح ۶۷۱ میلیارد دلار ثابت شد، سطحی که پس از افت ۱۰ درصدی در سال ۲۰۱۶، هیچ احیایی را نشان نداده است. بر اساس گزارش آنکتاد، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در آفریقا به افت خود ادامه داد و به ۴۲ میلیارد دلار بالغ شد که افتی ۲۱ درصدی را نسبت به سال ۲۰۱۶ نشان داده است. این افت بیشتر در کشور‌های صادرکننده بزرگتر کالا متمرکز بوده است.

جریان سرمایه به آسیای در حال توسعه، اما باثبات و در سطح ۴۷۶ میلیارد دلار بوده است. بدین ترتیب این منطقه از جهان همچنان جایگاه خود را به‌عنوان بزرگ‌ترین مقصد سرمایه‌گذاری‌های مستقیم خارجی جهان در سال ۲۰۱۷ حفظ کرد. سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در آمریکای لاتین و حوزه کارائیب با افزایش ۸ درصدی به ۱۵۱ میلیارد دلار رسید که عامل اصلی آن احیای اقتصادی آن منطقه بوده است.

این نخستین افزایش طی ۶ سال گذشته بوده است. با وجود این، ورودی سرمایه به این منطقه هنوز در سطحی پایین‌تر از اوج خود در دوره رونق کالا‌های سال ۲۰۱۱ قرار دارد. آنکتاد همچنین از شکننده بودن روند سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در اقتصاد‌های ضعیف و آسیب‌پذیر خبر داده است.

بر این اساس، روند سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در اقتصاد‌های کمتر توسعه‌یافته تا ۱۷ درصد سقوط کرده و به ۲۶ میلیارد دلار رسیده است. این رقم در مورد کشور‌های در حال توسعه محصور در خشکی افزایش کمی در حد ۳ درصد داشته و به ۱/ ۴ میلیارد دلار رسیده است. بر این اساس، ورودی سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی به اقتصاد‌های توسعه یافته افت شدید ۳۷ درصدی را تجربه کرده و به ۷۱۲ میلیارد دلار رسیده است. ادغام‌ها و خرید‌های شرکت‌ها کاهش ۲۹ درصدی را به ثبت رسانده است.

افت شدید ورودی سرمایه تا حدود زیادی ناشی از بازگشت الگو‌ها به دوره پیش از جهش سال ۲۰۱۶ در انگلستان و آمریکا بوده است. بر این اساس روند سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در اقتصاد‌های در حال گذار تا ۲۷ درصد افت کرده و به ۴۷ میلیارد دلار رسیده است که دومین سطح پایین از سال ۲۰۰۵ تاکنون بوده است. این افت نشان‌دهنده نااطمینانی‌های ژئوپلیتیک و کندی روند سرمایه‌گذاری در منابع طبیعی بوده است.

پیش‌بینی ۲۰۱۸

آنکتاد در پیش بینی خود از روند سرمایه‌گذاری جهان در سال ۲۰۱۸ نوشته است که این روند رشدی شکننده را در سال جاری تجربه خواهد کرد. پیش‌بینی می‌شود رشد جهانی در این زمینه تنها ۱۰ درصد باشد که سطحی پایین‌تر از میانگین ۱۰ سال گذشته را به ثبت خواهد رساند. گرچه پیش‌بینی افزایش رشد اقتصادی، حجم تجارت و قیمت کالا‌ها به‌طور طبیعی از رشد بالقوه سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در سال ۲۰۱۸ حکایت دارند، اما خطرات شایان توجه و نااطمینانی از سیاست‌ها نیز در این زمینه وجود دارند.

بالا رفتن سطح تنش‌های تجاری می‌توانند بر سرمایه‌گذاری در زنجیره‌های ارزش جهانی آسیب وارد سازد. علاوه بر این، اصلاحات نظام مالیاتی در آمریکا و رقابت شدیدتر مالیاتی به احتمال زیاد بر الگو‌های جهانی سرمایه‌گذاری اثرات زیادی برجا خواهند گذارد.

ایران در گزارش آنکتاد

در گزارش آنکتاد آمار‌های مربوط به سرمایه‌گذاری خارجی ایران نیز ارائه شده است. بر اساس این آمارها، در سال ۲۰۱۷ جریان ورودی سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی ایران با افزایشی چشمگیر نسبت به حجم ۳۷/ ۳ میلیارد دلاری سال ۲۰۱۶، به بیش از ۵ میلیارد دلار در این سال رسید. آخرین آمار جریان خروجی سرمایه ایران نیز مربوط به سال ۲۰۱۶ با حجم ۱۰۴ میلیون دلار است.

یکی دیگر از آمار‌های ارائه شده در این بخش، ذخیره یا موجودی سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی کشور است. در این باره ذخیره ورودی سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی ایران در بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۷ با افزایشی حدود دوبرابری از ۹۵/ ۲۸ میلیارد دلار به ۴۸/ ۵۳ میلیارد دلار رسید (مقداری که در سال ۲۰۰۰ در سطح ۶/ ۲ میلیارد دلار قرار داشت). در سال ۲۰۱۷ همچنین ذخیره خروجی سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی ایران به ۷۴/ ۳ میلیارد دلار رسید.