شادی در تهران؟!

در دنیای امروز، میزان شادمانی مردم یکی از معیار‌های نشان دهنده سطح پیشرفت اجتماعی است. توسعه روزافزون شهرنشینی در دنیای معاصر به همراه گسترش شهر‌های بزرگ ضرورت توجه به شاخص‌های شهر شاد را اجتناب‌ناپذیر می‌کند.

با گسترش شهر نشینی و رشد شتابزده کلانشهرها، سطح رفاه، کیفیت زندگی و شادمانی کاهش یافته و فضا‌های شهری ماهیت و کیفیت مطلوب خود را از دست داده‌اند. فناوری‌های نوین در جوامع امروزی توانسته زندگی را برای انسان‌ها آسان‌تر کند، اما در کنار این آسایش مشکل جدیدی نمو پیدا کرده است و آن‌هم نبود شادی در جوامع است.

شادزیستن و شاد زندگی کردن هنری است که تمام انسان‌ها از آن بهره نمی‌برند، به اعتقاد بسیاری از افراد این هنر درونی است و خود فرد باید شادی را در زندگی‌اش خلق کند، اما کارشناسان معتقدند امروزه طراحی شهری نیز در شاد زیستن انسان‌ها بسیار نقش دارد.

احساس شادی به‌عنوان یک پدیده روانشناختی و اجتماعی، تحت تأثیر تجربه‌های مستقیم و غیرمستقیم افراد از شرایط متفاوت اجتماعی است که انسان‌ها برای دستیابی به زندگی سالم و تداوم روابط اجتماعی نیازمند آن هستند.

در واقع نشاط و شادی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نیاز‌های بشری است که او را جهت مقابله با پیچیدگی‌ها و مشکلات دنیای امروز مهیا می‌گرداند. از آنجایی که فضای شهر بیشترین ارتباط را با مردم و محیط زندگی برقرار می‌سازد، در نتیجه نقش بسزایی در احساس شادی و آرامش به شهروندان دارد. شهرسازی منطبق بر معماری معنوی و بومی، برنامه‌ریزی و طراحی اصولی شهری و صد‌ها عامل دیگر می‌تواند در شکل‌گیری نشاط اجتماعی مؤثر باشند.

با توجه به پیشرفت تکنولوژی و ماشینی شدن شهر‌ها اضطراب و استرس جزء لاینفک زندگی شهروندان شده است حال این هنر طراحان شهری است که این میزان نگرانی و استرس را در سطح جامعه تقلیل دهند و شهر‌ها را شاد کنند. امروزه، پیشروان سراسر جهان به بررسی دلیل این موضوع که چرا برخی از جوامع از سایرین شادترند علاقه‌مندی نشان داده‌اند.

تمام کشور‌ها در سراسر جهان با مفهوم شهر‌های شاد آشنا شده‌اند و حتی برخی از آن‌ها در این امر پیشی گرفته‌اند و فضا را برای شهروندانشان بانشاط کرده‌اند. در وهله نخست شادی و نشاط افراد جامعه باید برای توسعه دهندگان شهری حائز اهمیت باشد و از روش‌های مختلفی برای افزایش شادی در جامعه استفاده کنند.

ارائه خدمات مناسب و بهبود یافته در مدارس، بیمارستان، مراکز پلیس، ایستگاه‌های آتش‌نشانی و پارک‌ها نخستین قدم در جهت نیل به این هدف است. هنگامی که کار شهروندان با یکی از این مراکز گره بخورد و بتواند خدمات مورد نیاز خود را به سهولت و آرامش دریافت کند این حس خوب به فرد شادی می‌بخشد. موارد دیگری، چون ایمنی، حفاظت، سرگرمی و نزدیکی به طبیعت نیز نقش بسزایی در خلق شادی ایفا می‌کنند.

این تصور غلط برای بسیاری از افراد ایجاد شده که شهرنشینی فقط برای جوانان است و شهر‌ها معمولاً قشر خاصی را به سمت خود جذب می‌کند، حال آنکه یک شهر باید برای تمام رده‌های سنی و با توانایی‌های مختلف آمادگی لازم را داشته باشد. مفهوم شهر‌های شاد در امریکا، انگلستان و سایر کشور‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد و کارشناسان و مسئولان ذیربط طراحی و توسعه شهر‌ها را با اولویت شهر‌های شاد پیش می‌برند.

هنگامی که افراد جامعه با آرامش در خیابان‌ها قدم می‌زنند نسبت به یکدیگر حس خوشایندتری دارند که درنتیجه آن بذر محبت و شادی در شهر پاشیده می‌شود. این فضا‌های شهری است که می‌تواند حس شادی و رفتار مهربانانه را به همراه مزایای مالی به تک تک افراد جامعه القا کند. خیابان‌ها، پارک‌ها، مراکز خرید، خانه‌های مسکونی و در واقع بیشتر زیرساخت‌های شهری می‌توانند در ایجاد نشاط در جامعه نقش داشته باشند. بررسی تأثیرات عاطفی فضا‌ها و سیستم‌ها بر روحیه افراد مؤید همین نکته است.

کارشناسان باید برای کمک به حل و فصل اشتباهات رخ داده در گذشته به کمک مدیران شهری بیایند تا بتوان فضایی فرح بخش را ایجاد کرد. در کنار کارشناسان باید تیمی متشکل از روان‌شناسان، متخصصان علوم اعصاب و اقتصاددانان نیز در راستای این هدف تلاش کنند. تأثیر فضای شاد شهری تا آنجایی مهم است که حتی در بهبود حال بیماران بستری در بیمارستان نیز مؤثر واقع می‌شود. بیماری که از پنجره منظره زیبایی را مشاهده کند از بیماری که منظره بیرونش دیوار و ساختمان‌های قد و نیم قد باشد سریع‌تر از بستر بیماری جدا می‌شود.

ترافیک خود به تنهایی نیز در استرس و به هم ریختگی اعصاب شهروندان نقش دارد بنابراین مدیران شهری باید به این موضوع نگاه ویژه‌ای داشته باشند حتی می‌توان زیرساخت‌های لازم برای استفاده از دوچرخه را در شهر‌ها فراهم کرد که علاوه بر کاهش میزان آلودگی باعث شود افراد جامعه نیز به سمت ورزش قدم بردارند. همچنین استفاده از پارک‌ها و فضا‌های سبز در مناطق شهری بسیار مهم است چراکه طبیعت و دیدن فضای سبز در تلطیف روحیه انسان اثر دارد.

بنابر نظریه مونتگومری مهم‌ترین عنصر برای شادی انسان، ارتباط اجتماعی است. در یک تحقیق مشخص شد عابران پیاده نسبت به رانندگان به گردشگرانی که در شهر دچار مشکل می‌شوند مهربان‌تر رفتار می‌کنند و این نشان می‌دهد ارتباط چشمی و یک لبخند چقدر می‌تواند در میزان شادی و نشاط در جامعه نقش داشته باشد. تحقیقی در سپتامبر ۲۰۱۶ در ونکوور انجام شد که در آن پاسخ‌های عاطفی که دانش‌آموزان نسبت به عوامل مختلف از محیط اطراف خود دریافت می‌کردند مورد آزمایش قرار گرفت.

نتایج این تحقیق نشان داد عبور از کنار باغ‌ها و طبیعت در شادی شرکت‌کنندگان این تحقیق تأثیر داشته است. باید فاصله میان تحقیقات دانشگاهی و برنامه‌ریزی شهری را کم کرد تا نشاط به جامعه هدیه داده شود. توسعه دهندگان شهری باید در وهله نخست سلامت جسم و روان شهروندان را ملاک قرار دهند. در بیشتر شهر‌های توسعه یافته در حال حاضر سعی می‌شود با به کارگیری اصول بهتری به شیوه‌های توسعه کمک شود. شهروندان در شهر محل سکونتشان باید احساس اعتماد و آرامش داشته باشند.

نقش پیاده‌رو‌ها در نشاط شهروندان
در دنیای امروز، با ورود خودرو‌ها به شهرها، رفته رفته نقش پیاده‌رو در شکل‌گیری فضا‌های شهری کمرنگ شده و نقش انسان‌ها و حیات و زندگی آن‌ها در بین خیابان‌های شلوغ به فراموشی سپرده شده است. سلطه بی‌چون و چرای ماشین‌ها بر خیابان‌های شهر بر میزان شادمانی مردم که یکی از معیار‌های نشان دهنده سطح پیشرفت اجتماعی است تأثیر منفی گذاشته است؛ بنابراین ضرورت دارد تا به عابران پیاده و مسیر‌های ویژه آن‌ها و نیز شاخص‌های یک شهر شاد بپردازیم.

سرزندگی، امنیت، پیاده مداری و رضایت شهروندان عواملی هستند که می‌توانند در صورت تفکر و برنامه‌ریزی صحیح به ایجاد شهر شاد کمک کنند. این عوامل می‌توانند زندگی و پویایی به فضای شهری آورده و مردم را تشویق به حضور داوطلبانه در شهر کنند. شهر‌ها در گذشته از قابلیت پیاده مداری بالایی برخوردار بوده‌اند و پیاده رو به‌عنوان اصلی‌ترین الگوی جابه‌جایی مردم در داخل کانون‌های زیستی مطرح بوده است. توجه به قابلیت‌های پیاده راه‌ها در راستای دستیابی به شهر شاد از نکات قابل توجه در برنامه‌ریزی و طراحی شهری است.

تهران، شهری غمگین
شهر‌ها می‌توانند نقش مخربی در شادی داشته باشند که متأسفانه در تهران نیز به مرور زمان این اتفاق افتاده است البته باید گفت: در کنار تهران برخی دیگر از کلانشهر‌ها نیز تقریباً با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کنند. مدیران شهری باید به موازات حرکت به سمت مدرنیته، به قانونمند شدن، اضافه کردن انتخاب‌های جدید و قوانین جدید سعی کنند، اما باید شکل بدوی و هویت تاریخی، آداب و رسوم و فرهنگ آن شهر در کنار تغییرات جدید همچنان حفظ شود.

متأسفانه درکلانشهر تهران تقریباً جای اکثر باغ‌ها ساختمان‌های بدقواره‌ای سر به فلک کشیده‌اند که نه تنها به زیبایی شهر چیزی اضافه نکرده‌اند بلکه روی روان شهروندان تأثیر منفی دارد چراکه دیدن تصویر طلوع و غروب خورشید و دیدن آسمان به دست فراموشی سپرده شده است.

در کنار عدم رعایت اصول ساخت و ساز چهره شهر با اتوبان‌ها و آزادراه‌هایی که مسیر تردد در آن‌ها کج و معوج تعبیه شده روی اعصاب رانندگان تأثیر دارد، خروجی‌هایی که به طور نامناسبی در مسیر‌ها جایابی شده‌اند. در کنار موارد ساخت و ساز آلودگی هوا و صوتی نیز چهره شهر را افسرده کرده است.

جای خالی جشنواره‌ها و کارناوال‌های شادی در تهران و سایر کلانشهر‌ها کاملاً مشهود است و مدیران شهری در راستای تحقق این امر تلاشی نمی‌کنند درحالی که ایران دارای آیین‌ها و مراسم مختلفی است که با گذشت زمان به دست فراموشی سپرده شده است، حال آنکه زنده کردن آن‌ها می‌تواند در خلق شادی در جامعه مؤثر واقع شود.

علاوه براین موارد مهاجرت از شهر‌های دیگر و ورود افرادی با فرهنگ‌های متفاوت و عدم مدیریت خانه و شغل برای این افراد نیز بر چهره شهر تأثیر منفی گذاشته است. مسئولان باید برای رفع این معضلات خود را جای شهروندان بگذارند چراکه مردم زمانی شاد خواهند بود که به نیاز‌های آن‌ها پاسخ داده شود.

اکثر معابر خودرو‌ها و پیاده رو‌ها قلوه کن شده‌اند و کوچه‌ها و اتوبان‌ها مملو از چاله‌هایی که به بهانه‌های مختلف کنده شده‌اند، شده است که این هم از مواردی است که بر سیمای شهر اثر سوء می‌گذارد. گویا تهران شهری است که به حال خود رها شده است و دلسوزی ندارد که از قابلیت‌های آن در جهت ایجاد نشاط استفاده کند.

منبع: روزنامه ایران