شش بهانه ریزش بورس

بازار سهام پس از ۹ روز حرکت پرشتاب در مسیر صعودی، روز گذشته تحت‌فشار فروش با افت ۱۶۴۷ واحدی شاخص مواجه شد. به‌نظر می‌رسد شناسایی سود پس از رشد ممتد قیمت‌ها عامل اصلی فشار فروش در بازار سهام بود.

همچنین برداشت نادرست از تصمیم جدید ارزی دولت، زمزمه افزایش نرخ سود سپرده، افت محسوس قیمت‌ها در بازار‌های جهانی، فضاسازی برخی فعالان جامانده از رالی اخیر و رسیدن به سطوح مقاومتی شاخص سهام از دیگر عوامل فشار بر قیمت‌ها ارزیابی می‌شوند.

روند صعودی قیمت‌ها در بازار سهام پس از یک‌دوره پرشتاب در جریان معاملات دیروز متوقف شد. صف‌آرایی متقاضیان سهام که در روز‌های اخیر رکوردشکنی‌هایی در شاخص کل، ارزش معاملات و مشارکت گسترده خریداران خرد را به‌دنبال داشت، طی معاملات دیروز، از حرکت بازایستاد. به این ترتیب شاخص کل بورس تهران پس از ۹‌روز حرکت شتابنده در مسیر صعودی، در پایان دادوستد‌های روز گذشته بیش از ۱۶۴۷ واحد (معادل ۴۳/ ۱ درصد) کاهش یافت.

در عقب‌نشینی دماسنج بازار پس از رشد ممتد قیمت‌ها می‌توان ۶ بهانه را برشمرد که دیروز به روند صعودی قیمت‌ها خاتمه دادند. شناسایی سود پس از روند بی‌وقفه صعودی، برداشت نادرست از سیاست‌های جدید ارزی، زمزمه‌های افزایش نرخ سود سپرده بانکی، افت نسبی قیمت مواد خام در بازار‌های جهانی، رسیدن قیمت‌ها به سطوح مقاومتی از دیدگاه برخی تحلیلگران تکنیکی و فضاسازی‌های نابه‌جا از سوی برخی فعالان بازار که بر جریان عمومی اثرگذارند، عوامل ۶ گانه‌ای هستند که به‌نظر می‌رسد، زمینه را برای ریزش بیش از ۴/ ۱ درصدی شاخص مهیا کردند.

ایستگاه حفظ سود
بازار سهام طی روز‌های اخیر در نتیجه اشتیاق شدید متقاضیان یکی از درخشان‌ترین ادوار خود را به لحاظ بازدهی و رونق معاملاتی پشت سر گذاشت. شتاب نقدینگی به سمت بورس چنان قدرتی داشت که رکورد ارزش معاملات را پس از ۵۰ ماه شکست و همزمان شرایط را برای رشد بیش از ۲۰ درصدی شاخص کل، آن هم تنها در ۹ روز معاملاتی فراهم کرد. این موج سنگین تقاضا موجب شد تا قیمت سهام در مقیاس وسیع افزایش پیدا کند.

به این ترتیب شناسایی سود در کنار ۵ عامل برشمرده دیگر موجب تشدید فشار فروش سهام شدند. واقعیت این است که اغلب فعالان و تحلیلگران انتظار چنین رفتاری را از سوی بازار داشتند. معمولا ذهن‌ها پس از یک دوره رشد دل‌چسب و بی‌وقفه قیمت‌ها به جست‌وجوی بهانه‌ای برای حفظ سود کسب‌شده از گزند ریسک‌های آتی می‌گردد. بنابراین، در چنین شرایطی که بسیاری از سهام رشد قیمتی بیش از ۳۰ یا ۴۰ درصدی را تجربه کردند اغلب فعالان بهترین فرصت را در فروش سهام و شناسایی سود دانستند و در نتیجه، به فشار عرضه‌ها در بازار دامن زدند.

سوءبرداشت از ابلاغیه‌های ارزی
اما این تنها عامل منفی اثرگذار بر شاخص در روز گذشته نبود و قیمت‌ها از جوانب دیگری هم مستعد افت بودند. یکی از عواملی که معاملات سهام را طی روز‌های اخیر به شدت تحت‌الشعاع قرار داده بود التهاب بازار ارز و سیاست‌های حاکم بر این حوزه بود.

مطابق این خبر و بر اساس اظهارات رئیس سازمان توسعه و تجارت، شکل‌گیری بازار دوم ارز، گرچه شامل ارز شرکت‌های صادرکننده کالا‌های پایه نفتی، پتروشیمی و مواد فلزی و معدنی نمی‌شد، اما این گمانه را تقویت کرد که دولت از سیاست پیشین خود در بازار ارز عقب‌نشینی کرده است و این امکان وجود دارد که دایره این سیاست به‌تدریج دیگر صادرکننده‌ها را هم در بر بگیرد و گشایش ارزی در افق وسیع‌تری انجام شود؛ بنابراین بنگاه‌های بزرگ و صادراتی بورس تهران که عمدتا زیر عنوان سهام کالایی دسته‌بندی می‌شوند، در نتیجه این چشم‌انداز مثبت وارد مدار صعودی شدند.

پس از این تصمیم و با تشدید فضای هیجانی در بازار‌ها و جاماندن سهام از قافله جهش‌های فزاینده در بازار‌های رقیب، موجی از پول‌های تازه روانه بازار سهام شد و معاملات را رونق بخشید. اما موضوعی که به نظر می‌رسد فشار فروش در معاملات دیروز را تشدید کرد انتشار ابلاغیه‌ای از‌سوی معاون اول رئیس‌جمهوری در رسانه‌ها بود. گرچه محتوای این خبر حاوی تصمیم جدیدی در زمینه ارز نبود، اما عملا تاثیر منفی بر دادوستد سهام بر جا گذاشت.

به‌نظر می‌رسد که برداشت نادرست از آخرین تجدیدنظر‌های ارزی دولت، یا شاید خوش‌بینی نسبت به شکل‌گیری بازار دوم ارز و آزاد شدن دلار‌های بنگاه‌های بورسی از چارچوب‌های جدید ارزی-در قالب سامانه نیما- منجر به واکنش حاد فعالان سهام در روز گذشته شد. این در حالی است که محتوای ابلاغیه معاون اول رئیس‌جمهوری همان اظهارات پیشین رئیس سازمان توسعه و تجارت بود.

زمزمه‌های افزایش نرخ سود
موضوع دیگری که طی روز‌های اخیر، به‌ویژه با تشدید التهابات در بازار ارز در بین فعالان اقتصادی قوت گرفته است، افزایش نرخ سود سپرده‌ها برای مهار نقدینگی افسارگسیخته و کنترل دامنه نوسان نرخ‌ها در بازار‌های ارز و سکه است.

تجدیدنظر‌های دولت در حوزه سیاست پولی و ارزی طی یک‌سال گذشته به تقویت چنین گمانه‌زنی‌هایی دامن زده است. با این حال و با در نظر گرفتن شرایط حاکم بر اقتصاد و فشار سنگین هزینه‌ها در صورت‌های مالی بانک‌ها چنین تصمیمی دور از انتظار است. اما به نظر می‌رسد این امر در تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران اثرگذار بوده است.

بازار‌های پرتنش جهانی
معامله‌گران بازار‌های جهانی فضای پرتنشی را در این ایام تجربه می‌کنند. وضع تعرفه‌های وارداتی از سوی آمریکا بر کالا‌های شرکای بزرگ این کشور، از جمله چین، اتحادیه اروپا و همسایگان این اقتصاد و تهدید‌های بی‌پایان ترامپ برای وضع محدودیت‌های جدید موجب نگرانی در بازار‌های جهانی و ابهام در چشم‌انداز تقاضا شده است. قیمت اغلب مواد خام در این شرایط افت نسبی را تجربه کرده‌اند که در بین این کالا‌ها می‌توان به کاهش قیمت فلزاتی نظیر مس و روی اشاره کرد. امری که معاملات سهام وابسته در بورس تهران را متاثر کرده است.

در شرایطی که تب معاملاتی در بازار‌های داخلی تشدید می‌شود برخی فعالان در فضایی غیرتحلیلی اقدام به مشارکت در بازار می‌کنند بنابراین بازار به دنبال بهانه برای تغییر مسیر می‌گردد. از آنجا که قیمت مواد خام در بازار جهانی نیز به‌عنوان عامل بنیادی در سودآوری سهام وابسته نقش دارد، یک تغییر محسوس موجب واکنش سهامداران می‌شود.

مقاومت تکنیکی قیمت‌ها
چنان که گفته شد اغلب قیمت‌ها طی ۹ روز کاری اخیر رشد فزاینده بیش از ۳۰ تا ۴۰ درصد را ثبت کردند. این روند حاوی پیام‌هایی معنادار برای تحلیلگرانی است که عمدتا قیمت‌ها را نه بر اساس متغیر‌های واقعی و اثرگذار-به‌اصطلاح بنیادی- که بر حسب گذشته آن ارزیابی و پیش‌بینی می‌کنند. بر اساس این رویکرد، قیمت‌ها سطوح حمایتی-کف قیمتی- و سطوح مقاومتی-سقف قیمتی- دارند؛ بنابراین از دیدگاه تحلیلگران تکنیکی رسیدن شاخص به سطوح مقاومتی خود عامل دیگری برای عقبگرد قیمت‌ها ارزیابی می‌شود.

فضاسازی جامانده‌ها
عامل دیگری که به نظر می‌رسد معاملات دیروز را تحت تاثیر قرار داده است عاملیت و اثرگذاری فعالانی است که از بازدهی دلچسب چند روز اخیر جا مانده‌اند و در عین حال، می‌توانند جریان عمومی را با خود همراه کنند. کسانی که در برابر روند‌ها مقاومت کرده و میل به افت قیمت‌ها و خرید در سطوح پایین‌تر دارند و بنابراین بهتر می‌توانند بر خلاف جریان عمومی بازار حرکت کرده و بخشی از فضای بازار را به خود مشغول کنند.

واقعیتی که در سال گذشته نیز شاهد آن بودیم. در آن مقطع نیز بسیاری از فعالان در برابر روند صعودی قیمت مقاومت کردند، اما در نهایت بازنده این بازی شدند. این دسته از فعالان می‌توانند با تمرکز بر برخی ریسک‌ها و بزرگنمایی یا به تعبیر دقیق‌تر کژنمایی عوامل موثر بر سهام دست‌کم از سرعت حرکت بازار بکاهند.

آینده در آینه امید
گرچه روند صعودی شاخص متوقف شد، اما چنین رویدادی دور از انتظار نبود. ضمن اینکه با در نظر گرفتن تمام این عوامل می‌توان گفت: چشم‌انداز امید‌وارکننده‌ای فراروی بازار سهام پیداست. وضعیت نرخ‌ها در بازار ارز و همچنین سطح مناسب قیمت نفت، فولاد و دیگر مواد خام در بازار‌های جهانی و همچنین موضوع مهم ارزش جایگزینی بنگاه‌های بورسی عوامل حمایتی از سهام به شمار می‌روند که می‌توانند حاوی پیام‌هایی مثبت برای فعالان سهام باشند.

بازار از دریچه آمار
دیروز شاخص ۲۹ صنعت از صنایع ۳۸ گانه بورس تهران کاهش یافت. گروه‌های فلزات اساسی، معدنی‌ها، پتروشیمی و پالایشی در همان آغاز معاملات در مدار منفی قرار گرفتند و برخی از سهام آن‌ها صف سنگین فروش را تجربه کردند. از آن جمله می‌توان نماد ذوب‌آهن اصفهان، کالسیمین و پالایش نفت اصفهان را مثال زد. گروه‌های فلزی و معدنی که طی روز‌های اخیر یکه‌تاز عرصه رشد بودند تحت تاثیر فشار عرضه، افت حدود ۵/ ۲ درصدی شاخص را ثبت کردند.

در بین سهام این گروه، نماد‌های «فملی»، «فولاد» و «کگل» بیشترین فشار را بر دماسنج بازار رقم زدند و بر خلاف روز‌های قبل که این نماد‌ها بزرگ‌ترین حامیان شاخص بودند، در معاملات دیروز نقش منفی ایفا کردند. حتی پیام‌های مثبت از عرضه محصولات فولادی غول صنعت فلزات، یعنی نماد «فولاد» در بورس کالا هم نتوانست مانع فشار قابل‌توجه عرضه سهام در این گروه شود.

در گروه پالایشی نیز وضع به همین منوال رقم خورد. نماد‌های بزرگ این صنعت، یعنی «شبندر» و «شپنا» فشار قابل‌توجهی را بر نماگر اصلی سهام وارد کردند. شاخص این گروه کاهش قابل‌ملاحظه ۳ درصدی را ثبت و به این ترتیب، بیشترین افت را در بین صنایع کالایی ثبت کرد.

همچنین، شاخص گروه پتروشیمی نیز افت حدود یک درصدی را ثبت کرد، اما فشار فروش در این گروه به اندازه سایر صنایع بزرگ نبود؛ به‌طوری‌که برخی از نماد‌های این گروه، نظیر «پارسان» و «شخارک» در زمره حامیان شاخص برآمدند و در مجموع بیش از ۱۰۰ واحد اثر مثبت بر دماسنج بازار به جا گذاشتند.

در این میان نباید نقش حمایتی سهامداران حقوقی را از نظر دور داشت که مانع افت بیشتر قیمت‌ها در معاملات دیروز شدند. معامله‌گران حقوقی در پایان معاملات دیروز بیش از ۱۱۶ میلیارد تومان سهم به ارزش دارایی خود اضافه کردند که این رقم پس از حضور پررنگ سهامداران حقیقی طی ۱۰ روز ماقبل جالب توجه است.