علت اصلی قطعی برق چیست؟

احمدرضا نجفی | با آغاز تابستان باز هم خاموشی‌های شبکه برق ایران شروع شده است. به طوری که در هفته گذشته چندین بار شاهد خاموشی‌های دو ساعته در مناطق مختلف شهر تهران بوده ایم.

هفت صبح میزان تولید و انواع نیروگاه‌های کشور را مورد بررسی قرار داده تا بررسی کند این خاموشی‌ها به خاطر کمبود تولید برق در کشور است یا علت‌های دیگری هم دارد؟ طبق این بررسی‌ها مجموع برق تولیدی نیروگاه‌های حرارتی (۶۵ هزار مگاوات)، برق آبی (۱۱ هزار مگاوات) و نیروگاه‌های تجدید پذیر (۱۳ هزار مگاوات)، در سال ۹۶ میزان کل تولید نیروی برق کشور به رقم ۷۸ هزار مگاوات رسیده است که نسبت به سال ۹۵ رشد ۳/2
درصدی از خود نشان داده.

با توجه به اینکه تنها ۱۴ درصد تولید برق در نیروگاه‌های برق آبی اتفاق می‌افتد، خشکسالی‌ها تاثیر آنچنانی روی تولید برق ندارند. عامل خاموشی‌ها در تابستان، گرم شدن هواست که باعث بیشتر شدن مصرف و همچنین بالا رفتن تلفات شبکه با توجه به اینکه میزان مصرف برق در پیک مصرف سال ۹۶، ۵۳ هزار مگاوات بوده، یعنی تولید برق به اندازه کافی داریم. تلفات ۱۰ هزار مگاواتی است که کمر برق کشورمان را شکسته است.

نیروگاه‌های آبی زیر فشار خشکسالی

در صنعت برق، چندین نوع نیروگاه برای تولید برق در حال فعالیت و بهره برداری اند. اصلی‌ترین انواع نیروگاه‌هایی که در ایران احداث شده اند، نیروگاه‌های بخاری، گازی.

سیکل ترکیبی، دیزلی، برق آبی، بادی، خورشیدی و هسته‌ای هستند. نیروگاه‌های برق آبی عموما به صورت آب بند و سد در کشور در حال بهره برداری هستند. به این صورت که از انرژی پتانسیل موجود در آب‌هایی که ارتفاع بالاتری دارند برای چرخش توربین استفاده می‌کنند.

تقریبا همه سد‌های ایران یک نیروگاه برق آبی به حساب می‌آیند که از ارتفاع آب پشت سد و فشار آن برق تولید می‌کنند. نیروگاه‌های برق آبی، بزرگترین سهم تولید انرژی برق (غیراز نیروگاه‌های حرارتی) در شبکه برق کشور را دارند. به طوری که در سال ۹۶، از مجموع ۱۳۸ واحد نیروگاه برق آبی که همگی متعلق به وزارت نیرو هستند، میزان ۱۱ هزار مگاوات برق تولید شده است که به نسبت سال ۹۵ رشد ۳ / ۲ درصدی داشته است.

از آنجا که میزان برق تولیدی نیروگاه‌های آبی وابستگی شدیدی به میزان بارش سالانه دارد، با ادامه روند خشکسالی و پایین آمدن سطح آب انبار شده در پشت سدها، تولید این نیروگاه‌ها نیز کاهش می‌یابد.

رشدی که در سال ۹۶ شاهد آن بوده ایم بیشتر به خاطر تجهیز این نیروگاه‌ها بوده و اگر در شرایط خشکسالی نبودیم می‌توانستیم شاهد رشد بیشتری در این نیروگاه‌ها باشیم.

سهم نیروگاه‌های حرارتی از تولید برق کشور

نیروگاه‌های حرارتی در ایران به سه صورت بخاری گازی و سیکل ترکیبی وجود دارند. نیروگاه‌های دیزلی هم نوع کوچکتری از انواع این نیروگاه هاست که با توجه به بازده کمی که دارد، کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

نیروگاه‌های بخاری که با گرم کردن آب با مصرف سوخت‌های فسیلی (بیشتر زغال سنگ) و استفاده از بخار آن برای چرخاندن توربین برق تولید می‌کنند، در سال ۹۶، ۱۵ هزار مگاوات بوده است که ۱۱ هزار مگاوات آن متعلق به وزارت نیرو و بقیه مربوط به بخش خصوصی و صنایع بزرگ است. این میزان تولید برق حاصل فعالیت ۵۴ واحد نیروگاهی زیر نظر وزارت نیرو و مجموع ۱۰۲ واحد نیروگاهی موجود در شبکه برق کشور است. نیروگاه شهید فیروزی (طرشت) اولین نیروگاه برق کشور است که در سال ۱۳۳۸ احداث شده.

حدود ۲۰ سایت نیروگاه بخاری در کشور وجود دارند که مهمترین آن‌ها عبارتند از:: نیروگاه بعثت، منتظر قائم، شهید رجایی، منتظری، شازند، شهید مفتح همدان و .. نیروگاه گازی نیروگاهی است که در آن از انرژی حرارتی سوخت‌های فسیلی گاز و مایع جهت تولید گاز داغ (دود) و مصرف آن در توربین گاز برای تولید برق استفاده می‌شود.

این حوزه، ۴۵۴ واحد نیروگاهی را شامل می‌شوند که ۱۱۱ واحد آن مربوط به وزارت نیرو است. حاصل تلاش این ۴۵۴ واحد نیروگاهی، تولید ۲۶ هزار مگاواتی برق در نیروگاه‌های گازی کشور است که تقریبا یک سوم کل تولید برق سالانه است.

نیروگاه‌های شیراز، مشهد، بوشهر، شهید بهشتی (لوشان) و ... از نوع نیروگاه‌های گازی هستند. میزان کل تولید نیروگاه‌های حرارتی با ۸۸۶
واحد نیروگاهی به ۶۵ هزار مگاوات می‌رسد.

تولید پایدار با نیروگاه‌های تجدید پذیر

امروزه علم تولید برق معطوف به بخش‌هایی است که بیشترین میزان تولید را در قبال کمترین مصرف داشته باشند. نیروگاه‌های تجدید پذیر این نیاز صنعت برق را تا حدودی تامین می‌کنند. این نیروگاه‌ها انواع مختلفی دارند که معروف‌ترین آن‌ها در کشور ما، نیروگاه‌های بادی اند. نیروگاه‌های خورشیدی، اتمی، بیوگاز، زباله سوز و زمین گرمایی انواع دیگر این نیروگاه‌های موجود در کشور هستند.

سهم تولید نیروگاه‌های تجدید پذیر در شبکه ایران ۱۳ هزار مگاوات است که توسط ۴۰۹ واحد نیروگاهی تولید میشود. اکثریت قریب به اتفاق این حجم تولید، مربوط به ۳۱۴ واحدی است که زیر نظر وزارت نیرو فعالیت می‌کنند. سایت نیروگاهی منجیل بزرگترین سایت نیروگاه تجدید پذیر کشور به حساب می‌آید. نیروگاه‌های بینالود، بادی شیراز، بادی تبریز و بادی زابل و... دیگر نیروگاه‌های بادی کشورند.

میزان مصرف هر منطقه در ایران چقدر برآورد می‌شود؟

با توجه به تغییرات آب و هوایی در طول سال، میزان مصرف هیچگاه ثابت نبوده و مدام در حال تغییر است. میزان مصرف سالانه از میزان نیاز شرکت‌های برق منطقه‌ای برای تامین برق مصرف کننده‌ها در سال محاسبه می‌شود.

به این ترتیب که شرکت برق منطقه‌ای تهران به عنوان بزرگترین شرکت برق منطقه‌ای میزان ۱۰ هزار کیلووات برق نیاز دارد. به ترتیب شرکت‌های برق منطقه‌ای خوزستان (۷ هزار مگاوات و شرکت برق منطقه‌ای فارس (۴ هزار مگاوات) مقام‌های بعدی را به خود اختصاص داده اند. دیگر شرکت‌های برق منطقه‌ای به ترتیب میزان مصرف عبارتند از: مازندران، اصفهان، خراسان، آذربایجان، باختر، هرمزگان، کرمان، غرب، گیلان، زنجان، سیستان و بلوچستان، یزد، سمنان و مجموع برق مورد نیاز این شرکت‌ها ۵۳ هزار مگاوات است.

به این ترتیب اگر میزان نیاز این شرکت‌ها همواره در طول سال ثابت باشد، با توجه به تولید ۷۸ هزار مگاواتی هرگز با خاموشی مواجه نخواهیم شد. البته شایان ذکر است که این میزان تولید برق، مجموع تولیدی ایده آل نیروگاه‌های کشور است و همواره میزان عملی آن خیلی کمتر از ۷۸ هزار مگاوات می‌شود.

همچنین با توجه به تغییرات شرایط محیطی و میزان اتلاف شبکه‌های انتقال برق، مجموع برقی که به مصرف کننده‌ها می‌رسد قابل محاسبه نیست. به طور مثال در سال ۹۶ وزارت نیرو میزان تلفات شبکه‌های توزیع و انتقال را 13.7 درصد دانست که با توجه به تولید ۷۸ هزار مگاواتی، ۱۰ هزار مگاوات نیروی برق در ایران تلف شده است. یعنی بیشتر از کل برق مورد نیاز بزرگترین شرکت برق منطقه‌ای کشور.

با این همه پس چرا شاهد خاموشی هستیم؟

همانطور که گفتیم میزان مصرف برق ثابت نیست و پیک مصرف برق در هر منطقه‌ای باعث می‌شود میزان برق مورد نیاز آن منطقه تامین نشود.

اگر میزان مصرف یک شرکت برق منطقه‌ای از حدی بیشتر شود، مناطق مجاور برای تامین کمبود وارد میشوند و به آن منطقه برق تزریق می‌کنند. اما از یک جایی به بعد انتقال برق از مناطق مجاور به صرفه نبوده و شاهد خاموشی در آن منطقه خواهیم شد. البته بیشتر خاموشی‌ها در ایران به خاطر کهنگی سیستم توزیع برق است. به طوری که با از شبکه خارج شدن هر پست شاهد خاموشی در منطقه تحت پوشش آن خواهیم بود.

این اتفاق در تابستان به خاطر فرسودگی تجهیزات به طور معمول اتفاق می‌افتد و بخشی از مصرف کننده‌ها را به خاموشی می‌کشاند.

آمار‌های پر شاخ و برگ، غلو است!

با مراجعه به آمار‌های جهانی، کشور ما به لحاظ میزان مصرف انرژی، با مصرف ۲۱۸ میلیارد کیلووات ساعت در سال، رتبه ۱۸ را به خود اختصاص داده است. با توجه به جمعیت ۸۲ میلیونی ایران، ۲۷۲۷ کیلووات ساعت در سال است. کلیووات ساعت یعنی میزان انرژی مورد نیاز یک دستگاه با توان یک کیلووات در یک ساعت.

این میزان برای میانگین جهانی، ۲۶۷۴ است؛ که نشان می‌دهد این میزان مصرف اصلا دور از انتظار نیست. البته این ارقام اعلام شده، میزان مصرف کل است که مصارف صنعتی را نیز شامل میشود. با توجه به اینکه آماری از مصارف خانگی در دست نیست، نمی‌توان لایف استایل ایرانی‌ها در مصرف برق را با لایف استایل جهانی مقایسه کرد.

منبع: روزنامه هفت صبح