تبدیل شدن ایران به پانزدهمین اقتصاد بزرگ دنیا چقدر جدی است؟

علی رستگار | الا طی دو روز اخیر خبری را رسانه‌های داخلی منتشر کردند مبنی بر اینکه صندوق بین المللی پول پیش بینی کرده تا سال ۲۰۲۱ ایران به پانزدهمین اقتصاد بزرگ دنیا تبدیل خواهد شد. در جزئیات این خبر آمده بود که ایران با کنار زدن سه کشور اسپانیا، عربستان و کانادا به این رتبه خواهد رسید.

انتشار این گزارش موجی از واکنش‌ها را در فضای مجازی در پی داشت. عده‌ای در صحت و سقم اصل خبر تردید کردند. بعضی آن را دستمایه شوخی و مطایبه قرار دادند و از بس ماجرا برایشان غیرقابل باور بود که گفتند ایران به صندوق بین المللی پول، پول داده که این آمار دروغ را منتشر کند. افرادی آمار‌های اقتصاد کلان را دنبال می‌کنند، اما خیلی خوب می‌دانند که این آمار اصلا بیراه نیست، چون همین الان هم ما هجدهمین اقتصاد بزرگ دنیا هستیم. حالا اینکه چرا و چطور را برایتان توضیح می‌دهیم.

معیاری که با استناد به آن می‌توانیم بگوییم ایران الان هجدهمین کشور اقتصادی بزرگ دنیاست بر پایه تولید ناخالص داخلی ( بر اساس شاخص قدرت خرید) است. این شاخص برای ایران در سال ۲۰۱۷ بیش از ۱۶۴۴ میلیارد دلار بوده. این را ما نمی‌گوییم. آمار رسمی صندوق بین المللی پول IMF است. باز اگر صندوق بین المللی پول را قبول ندارید آمار بانک جهانی را نگاه کنید که تولید ناخالص داخلی (بر اساس شاخص قدرت خرید) ایران را ۱۷۰۰ میلیارد دلار گزارش کرده که باز بر اساس آن هم مادر رتبه هجدهم اقتصاد جهان قرار می‌گیریم.

خب برگردیم به این نکته که آمده تا سال ۲۰۲۱ می‌توانیم کانادا، عربستان و اسپانیا را مهار کنیم. آمار‌های صندوق بین المللی پول می‌گوید ما با این سه. کشور در حال حاضر فاصله معناداری نداریم. در جدول (GDP (PPP سه کشور کانادا، عربستان و اسپانیا به ترتیب ۱۷۹۶، ۱۷۷۳ و ۱۷۷۴ میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی (بر اساس قدرت خرید) دارند.

در عوض ما با کشور‌های نوزدهم و بیستم یعنی استرالیا و تایلند فاصله قابل توجهی داریم. پس با همین شیب رشد اقتصادی هم اگر اتفاق خاصی رخ ندهد می‌توانیم سه کشور مزبور را بگیریم.

حالا سوال اینجاست چرا این آمار و ارقام برای افکار عمومی قابل باور نیست؟ چون این معیاری که از آن صحبت می‌کنیم حجم کل اقتصاد کشور‌ها را نشان می‌دهد و نه سرانه تک تک افراد. اگر مبناکل تولید ناخالص داخلی باشد اندونزی هم مثلا از انگلیس و فرانسه اقتصاد بزرگتری دارد و یکی از ۱۰ اقتصاد بزرگ دنیاست. یا مثلا اگر به همین عراقی‌ها بگویید اقتصاد شما از سوئیس و سوئد بزرگتر است احتمالا از تعجب شاخ در می‌آورند. نکته اینجاست ما اگر می‌خواهیم واقعا وضع معیشت مردم بین کشور‌ها را مقایسه کنیم باید سرانه تولید ناخالص داخلی را با هم مقایسه کنیم. یعنی حجم کل GDP کشور‌ها را تقسیم بر جمعیت شان کنیم. این معیار شاید تصور ما از وضع رفاه افراد آن جامعه را به واقعیت نزدیک‌تر کند.

نتایجی که از مقایسه سرانه تولید ناخالص داخلی کشور‌ها دستگیرمان می‌شود طبعا منطقی‌تر است. با این متر و معیار ما و بازهم با استناد به آمار‌های صندوق بین المللی پول ما در رتبه ۹۴ جهان قرار می‌گیریم. با اسپانیا و کانادا هم تا دلتان بخواهد فاصله داریم.

در صدر این فهرست کشورهایی حضور دارند که نسبت به جمعیت شان در آمد بالایی دارند. مثل لوکزامبورگ، سوئیس، نروژ وقطر.

حالا این شاخص برابری قدرت خرید چی هست؟ محاسبه این شاخص با عملیات ریاضی انجام می‌شود و توضیحش اینجا ضرورتی ندارد. ولی لب کلام این است. کالا‌های ضروری که در دو کشور مختلف با یک مقدار ثابت پول می‌توانیم بخریم متفاوت است.

مثلا اینکه بگوییم در آمد یک کارگر ایرانی ۱۰۰ دلار در ماه است، اما در آمد یک کارگر آمریکا ۱۰۰۰ دلار پس نتیجه بگیریم که وضع کارگر آمریکا ۱۰ برابر بهتر از کارگر ایرانی است، درست نیست، چون باید بررسی کرد مثلا شهروند آمریکایی با یک دلار می‌تواند چه چیزی بخرد و یک شهروند ایرانی چه چیزی. این شاخص برابری قدرت خرید هم به طور مشخص روی کالا‌های اساسی مثل نان و آب و ... متمرکز است. پس اگر بخواهیم وضع مالی شهروندان دو کشور را مقایسه کنیم همین شاخص (GDP (PPP را باید تقسیم بر جمعیت کشور‌ها کنیم.

همه این توضیحات را دادیم که بگوییم چرا تیتر «ایران پانزدهمین اقتصاد بزرگ دنیا می‌شود» غلط نیست (هرچند ممکن است گمراه کننده باشد). اینکه ایران تا سال ۲۰۲۱ به تولید ناخالص داخلی (بر اساس برابری قدرت خرید) به رقم ۲۰۹۵ میلیارد دلار هم برسد با همین رشد اقتصادی ۴ درصدی هم دست یافتنی است. باز اگر قانع نشدید می‌توانید گزارش‌های قبلی نهاد‌های بین المللی را بررسی کنید که به طور مثال یک موسسه مالی انگلیسی پیش بینی کرده بود ایران تا ۲۰۳۰ به شانزدهمین اقتصاد بزرگ دنیا تبدیل می‌شود.

آمار‌های بانک جهانی .owy (PricewaterhouseCoopers) این پیش بینی‌ها را تایید می‌کند.

منبع: روزنامه هفت صبح