راز‌های عطاران‌بودن!

پولاد امین | نخستین دوره جوایز آکادمی سینما سینما برگزار شد؛ در مراسمی که در پایانش لیلا حاتمی و نوید محمدزاده تندیس‌های مهرگیاه بهترین بازیگری را به دست آوردند و جوایز بهترین فیلم و کارگردانی نیز به رگ خواب حمید نعمت‌الله رسید.

از امیر نادری نیز برای یک عمر عشق به سینما تجلیل شد. مهمتر از همه این جوایز که با اندک تغییراتی در جشنواره فجر و جشن سینما و حتی جشن حافظ هم به همین سینماگران برنده اهدا شده بود، جایزه‌ای بود که رضا عطاران به عنوان موثرترین چهره سال گذشته دریافت کرد.

جایزه‌ای که به گفته کیوان کثیریان، دبیر این رویداد هنری، حاصل تجمیع آرای حدود ۱۷۰ نفر از اهالی مطبوعات بود و این یعنی که در جامعه معمولا متشتت مطبوعات ایران حداقل روی این نکته که رضا عطاران تاثیرگذارترین چهره حال حاضر سینمای ایران است، اجماع کاملی وجود دارد.

راهنمای عطاران‌بودن
رضا عطاران الان سال‌ها می‌شود که عملا حساب خود را از سینمای ایران جدا کرده است. بازیگری که تقریبا می‌شود گفت: بخصوص در سال‌های اخیر فیلم شکست‌خورده در کارنامه‌اش ندارد و حتی در فیلم‌های تلخ و نقش‌های جدی هم که در کارنامه‌اش دارد، به نحوی توانسته گلیم خودش را از آب بیرون بکشد.

عطاران که یکی از مهمترین نکات کارنامه‌اش این است که در فهرست ١٠ فیلم پرفروش تاریخ سینمای ایران با چهار فیلم هزارپا، نهنگ عنبر ٢، مصادره و من سالوادور نیستم، رکورددار است، در سال‌های اخیر بی‌شک تنها بازیگری بوده که حضورش در هر فیلمی تضمینی است برای پرفروش‌شدن آن فیلم.

بازیگری که علاوه بر چهار فیلمی که در بالای جدول پرفروش‌ها حضور دارند، در فیلم‌های گینس، نهنگ عنبر، کلاشینکف، طبقه حساس، ورود آقایان ممنوع و حتی رد کارپت، استراحت مطلق، بی‌خود و بی‌جهت و بی‌شمار فیلم دیگر نیز محبوبیت خود را پیش تماشاگران سینما به اثبات رسانده است.

اتفاقی که به باور ویشکا آسایش که در فیلم‌های ورود آقایان ممنوع، نهنگ عنبر و دراکولا با رضا عطاران همبازی بوده مرهون درک خوب عطاران و راحت‌بودنش است: آقای عطاران نقش را خوب درک می‌کند و بدون غلو و راحت بازی می‌کند.

وقتی یک بازیگر انرژی زیادی روی کارش می‌گذارد، این انرژی از تصویر به مخاطب منتقل می‌شود و روی او تأثیر می‌گذارد. عطاران شیرینی خاصی دارد و بدون اینکه کار خاصی بکند، آدم‌ها دوست دارند به او نگاه کنند.

راز‌های عطاران‌بودن
خیلی‌ها دلیل موفقیت رضا عطاران را کودکانگی و بی‌قیدی او عنوان می‌کنند؛ کودکانگی خاصی که برای مخاطب جذاب و شیرین است و وقتی آن را کنار شیرینی ذاتی این بازیگر که باعث می‌شود به قول ویشکا آسایش «بدون اینکه کار خاصی بکند، آدم‌ها دوست دارند به او نگاه کنند» قرار دهیم، معلوم می‌شود چرا بیشتر فیلم‌های کارنامه‌اش پرفروش شده‌اند.

نکته دیگری که در مورد عطاران عنوان شده این است که او یک جنس کمدی منحصربه‌فرد دارد؛ یک کمدی عطارانی. کمدی ویژه‌ای که در ترکیب با جسارت و شجاعت نقد اجتماعی که در وجود این بازیگر محبوب به‌وفور یافت می‌شود، سینمایی جذاب و خاص را خلق می‌کند که به ذائقه تماشاگر ایرانی خوش آمده است.

منوچهر هادی که همکاری‌اش با عطاران فیلم پرفروش من سالوادور نیستم را به بار آورده، می‌گوید: جنس طنز رضا عطاران متفاوت از جنس کمدی دیگر بازیگران طنز ما است. علاوه بر این نجابتی نیز در وجود و البته در طنز او است که باعث می‌شود او شاید ناخودآگاه حد و مرز را نگه داشته و مانع از این شود که کار به لودگی بکشد.

رضا درستکار منتقد سینما البته به اینکه عطاران مهمترین چهره سینمای ایران باشد، باور چندانی ندارد؛ با این حال او را دارای «شخصیت کاریزماتیکی» می‌داند که این شخصیت را «با خود به فیلم‌های گوناگونی می‌برد و در این بین گاه در فیلمی مانند هزارپا جواب می‌گیرد و گاه در فیلمی، چون دراکولا شکست را تجربه می‌کند». به باور درستکار عطاران طبقه‌ای از اجتماع ایران را ترجمه می‌کند و افراد همان طبقه که خود را در او می‌یابند، به‌همین دلیل کار‌های او را دنبال می‌کنند و این راز پرفروش‌شدن اغلب فیلم‌های او است.

پرزیدنت عطاران!
شاید بشود گفت: در مراسم اهدای جوایز آکادمی سینما سینما عبدالرضا کاهانی حق مطلب را درباره رضا عطاران ایفا کرد؛ زمانی که گفت: «کاش عطاران رئیس‌جمهوری، نماینده مجلس و همه‌کاره بود؛ چون اگر هر جایی او بود، وضع بهتر از این بود». حسین فرحبخش که در فیلم‌های آقای هفت‌خط، آب‌نبات چوبی و... با عطاران همکاری داشته با کاهانی هم‌عقیده است: عطاران یک چهره منحصربه‌فرد است.

بازیگری که می‌تواند موقعیت‌های طنزآمیز بیست‌درصدی را به مراتب بالاتر ارتقا دهد. به باور حسین فرحبخش «راز محبوبیت عطاران در انرژی مثبتی است که او به فیلم تزریق می‌کند. انرژی بی‌حدوحصر مثبتی که تماشاگر آن را احساس می‌کند.»