اروپا چگونه می‌تواند تکنولوژی هوش مصنوعی را تسخیر کند؟

ندا لهردی | آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان به ترشرویی و عبوس بودن معروف است. اما در مصاحبه‌ای که اخیرا یک نشریه جدید حوزه تکنولوژی با او انجام داده است، نشان داده که نه تنها به تکنولوژی‌های جدید و مخصوصا هوش مصنوعی علاقه‌مند است، بلکه این موضوع به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های اخیر او تبدیل شده است. این مصاحبه همچنین از این جهت اهمیت دارد که مرکل درباره ژئوپلیتیک این تکنولوژی هم صحبت کرده است؛ موضوعی که می‌تواند هوش مصنوعی را به عرصه جدید رقابت قدرت‌های جهانی تبدیل کند.

مرکل در این مورد می‌گوید: «در ایالات متحده آمریکا، نظارت شدیدی بر شرکت‌ها و بخش‌های مختلف برای حفظ اطلاعات شخصی اعمال می‌شود. در حالی که در چین، دولت کنترل همه‌چیز را در اختیار دارد.» او همچنین تاکید می‌کند که در حال حاضر رقابت در عرصه تکنولوژی‌های جدید و مشخصا هوش مصنوعی، به یک دوقطبی میان آمریکا و چین تبدیل شده است، اما اروپا جایگاه خودرا در این عرصه پیدا خواهد کرد.

این تفکر بخشی از روند تحقق گسترده اهداف آینده اروپاست. در واقع هوش مصنوعی می‌تواند به اندازه تکنولوژی‌های اساسی و پایه مانند الکتریسیته و موتور بخار، برای آینده اروپا بااهمیت باشد. بعضی کشور‌ها مانند فنلاند و فرانسه در حال حاضر استراتژی‌های خودشان را برای توسعه هوش مصنوعی ایجاد کرده‌اند و آلمان در حال کار روی استراتژی خاص خودش است.

این کار تا پایان سال جاری میلادی تمام شده و اتحادیه اروپا همه این برنامه‌ها را در قالب یک طرح واحد و هماهنگ در حوزه هوش مصنوعی خلاصه می‌کند. همان‌طور که انتظار می‌رود این طرح کاملا یوروکراتیک (ویژه اروپا و قوانین این کشورها) است و ده‌ها کمیته و کارگروه زیرمجموعه اتحادیه اروپا را در برمی‌گیرد. سوالی که آنگلا مرکل مطرح کرد، به اندازه مسائل دیگری مثل برگزیت و مهاجرت، برای اروپا حیاتی و مهم است. او می‌پرسد که آیا جایگاه اروپا در میان ابرقدرت‌های هوش مصنوعی یعنی آمریکا و چین، امن و محفوظ است؟

ساکنان سیلیکون‌ولی، اما چندان به این موضوع اعتمادی ندارند. «جک کلارک» از شرکت بزرگ و شناخته‌شده OpenAI که در زمینه ترویج هوش مصنوعی مناسب و سازگار با انسان‌ها فعالیت می‌کند، در این مورد می‌گوید: «اروپا اشتباه می‌کند، درست همان‌طور که برای ورود به صنعت رایانش ابری یا کلاد این اشتباه را مرتکب شد.»

ساکنان و فعالان سیلیکون‌ولی به سختی می‌توانند تبدیل شدن اروپا به وزنه‌ای تاثیرگذار در عرصه یادگیری ماشینی - روشی از هوش مصنوعی که در سال‌های اخیر بیشترین رشد و موفقیت را داشته است- را باور کنند. «گریگ آلن» از اندیشکده New American Security معتقد است بخش زیادی از این دیرباوری به خاطر ضعف‌های خود آمریکا است در برابر بعضی مواضع اروپا مانند تمایل به حضور در یک تجارت رایج و رو به رشد از طریق تازه‌وارد‌هایی که می‌خواهند با ایجاد اختلال در نظم بازار، جایگاه خودشان را در آن به‌دست بیاورند.

این منطقه یک مشکل اساسی هم دارد؛ کمبود معیار و مقیاس. در حالی که اروپا از بازار‌های بزرگ و موافق داخلی بهره می‌برد، غول‌های تکنولوژی آمریکایی و چینی حیاتی‌ترین و مهم‌ترین منبع توسعه هوش مصنوعی یعنی اطلاعات را آن هم در حد افراطی و خیلی زیاد در اختیار دارند.

مزیت بزرگی که آمریکا و چین در اختیار دارند، می‌تواند مزایای دیگری را هم با خودش به همراه بیاورد. داشتن اطلاعات بیشتر به معنای آن است که شرکت‌ها می‌توانند خدمات بهتری ارائه بدهند تا به این ترتیب کاربران بیشتر، سود و درآمد بیشتری را هم به‌دست آورده و از این طریق کارشناسان برجسته بیشتری را در حوزه اطلاعات استخدام کنند و به‌کار بگیرند. این در حالی است که در اختیار داشتن اطلاعات بیشتر، تقاضا برای قدرت پردازش کامپیوتری و به دنبال آن پردازنده‌های سریع‌تر را افزایش می‌دهد.

تمام شرکت‌های بزرگ ارائه‌دهنده خدمات رایانش ابری مانند آمازون و مایکروسافت در حال توسعه تراشه‌های هوش مصنوعی اختصاصی خودشان هستند؛ حوزه‌ای که اروپا هم به دنبال آن است.

با وجود این، صرف‌نظر از یادگیری ماشینی و خدمات مصرفی، تصویر اروپا در عرصه هوش مصنوعی چندان مبهم نیست. یک خودروی خودران نمی‌تواند تنها با تکیه بر اطلاعات راه برود، اما به تکنیک‌های دیگر هوش مصنوعی مانند استدلال ماشینی نیاز دارد که با الگوریتم‌هایی انجام می‌شود که بیشتر با کدنویسی صورت می‌گیرند تا آموزش.

این همان حوزه‌ای است که اروپا نقاط قوت زیادی در آن دارد. آلمان یکی از این نقاط قوت است که به اندازه مجموع آمریکا و چین، در حوزه خودرو‌های خودران حق ثبت اختراعات بین‌المللی دارد. این در حالی است که نباید فراموش کرد آلمان صنعت خودروی بزرگ و موفقی هم دارد. با این اوصاف نه اطلاعات بسیار زیاد و نه حتی تراشه‌های قدرتمند، تنها راه پیشرفت نیستند.

حالا محققان بیشتری به دنبال انجام اقداماتی با استفاده از اطلاعات کم هستند؛ یعنی استفاده از اطلاعات کمتر برای آموزش الگوریتم‌ها که به خصوص در فرآیند تولید و اینترنت اشیا به کار می‌آید. اروپا خانه بسیاری از شرکت‌های صنعتی و بزرگ دنیاست و این خودش مزیت مهم و تاثیرگذاری به حساب می‌آید. در همین زمینه «ویرجینیا دیگنوم» از دانشگاه Umea سوئد پیش‌بینی می‌کند: «همان‌طور که هوش مصنوعی پیچیده‌تر می‌شود، اروپا هم فرصت‌های بیشتر و جدیدتری برای حضور موثر در این عرصه به‌دست می‌آورد.»

اروپای قدیمی با تکنولوژی هوشمندتر
با این حال شاید بزرگ‌ترین فرصت اروپا بیش از آنکه تکنیکی و فنی باشد، سیاسی و وابسته به قانون‌گذاری است. همان‌طور که آنگلا مرکل اشاره کرد، آمریکا و چین دو الگوی بسیار مهم در حوزه هوش مصنوعی هستند که طبیعتا شکافی میان‌شان وجود دارد.

شکافی که اروپا برای پر کردن آن برنامه‌ریزی می‌کند تا جایی که حتی بسیاری از کارشناسان این حوزه مانند «کیت‌کراوفورد» یکی از موسسان مرکز تحقیقاتی AI Now Institute در دانشگاه نیویورک، معتقدند که اروپا می‌تواند حاکمیت هوش مصنوعی دنیا را به‌دست بیاورد. بسیاری از افراد امیدوارند اروپا استاندارد‌های جهانی را در حوزه هوش مصنوعی وضع کند؛ درست همان‌طور که این کار را در زمینه وضع قانون حفاظت از حریم خصوصی یا همان GDPR انجام داد.

آمریکا و چین تمرکز زیادی روی تجارت وابسته به اطلاعات کرده‌اند که منبع آن در اختیار چند شرکت بزرگ آن‌ها است. اروپا، اما در حال توسعه سیاست‌های تمرکززدایی خودش است تا به این ترتیب اطلاعات در میان شرکت‌ها به اشتراک گذاشته شده یا معامله بشوند.

این کار حق دسترسی مشخص و تعیین‌شده‌ای به اطلاعات ایجاد می‌کند تا به این ترتیب علاوه بر ایجاد دسترسی برای همه شرکت‌ها، امکان مسیریابی دقیق‌تر برای دسترسی به کدام گروه از اطلاعات هم وجود داشته باشد.

این روند علاوه بر افزایش بهره‌وری، تاثیر چشمگیری بر جلوگیری از سوءاستفاده از اطلاعات هم خواهد داشت. به‌عنوان مثال در راستای این سیاست‌ها، بانک‌های اروپایی می‌توانند امکان دسترسی به اطلاعات مشخص را برای استارت‌آپ‌های مالی و اعتباری فراهم کنند. این استراتژی می‌تواند اروپا را به خانه جذابی برای شرکت‌های اطلاعاتی با اهداف مشخص و دسته‌بندی شده تبدیل کند.