خطرناک‌ترین جای دنیا برای خبرنگاران

افغانستان امسال در مقایسه با هر کشور دیگری خبرنگاران بیشتری را از دست داده است.

هرچند رقابت میان رسانه‌ها برای زود رسیدن به محل حادثه هنوز داغ است، اما مسئولان رسانه‌های محلی در افغانستان تحت فشار هستند تا برای تامین مصئونیت خبرنگاران‌شان بیشتر تلاش کنند.

"صمیم فرامرز" در حال گزارش

شامگاه پنجم سپتامبر سال جاری، صمیم فرامرز، خبرنگار کانال خبری طلوع نیوز از محل حمله انتحاری در کابل به گونه زنده گزارش می‌داد، اما تنها پس از چند دقیقه، در حمله دومی که در همان محل رخ داد، خودش و تصویربردارش کشته شدند.

یک خودروی بمب‌گذاری شده آنانی را که برای رسیدگی به حمله نخست در محل جمع شده بودند، هدف قرار داد. در این بمب‌گذاری‌ها، بیست و شش نفر کشته و هفتاد نفر زخم برداشتند. پنج خبرنگار نیز مشمول کشته شده‌ها و مجروحان این حادثه بودند.

امان فرهنگ، ۲۶ ساله، که این بمب‌گذاری‌ها را برای تلویزیون یک افغانستان پوشش می‌داد، نیز در میان مجروحان بود.

او می‌گوید:"من نزدیک محل انفجار نخست بودم و می‌خواستم با شاهدان حادثه صحبت کنم. ناگهان یک صدای مهیب را شنیدم و به زمین افتادم. تلاش کردم بلند شوم، اما نتوانستم. می‌دیدم که مردم دیگر هم تلاش می‌کنند که حرکت کنند. وقتی به حال آمدم، در شفاخانه (بیمارستان) بودم."

این دومین حمله در جریان چهار ماه گذشته بود که خبرنگاران با روشی مشابه قربانی شدند؛ نخست حمله روی می‌دهد و بلافاصله شماری از جمله خبرنگاران به محل می‌روند و حمله دوم، افرادی را که برای رسیدگی به حمله اول آمده‌اند، از جمله خبرنگاران را هدف قرار می‌دهد.

در انفجار انتحاری که به روز دهم ثور/اردیبهشت در منطقه "شش درک" کابل رخ داد، دست‌کم ۲۶ نفر کشته و ۴۹ زخمی به جا گذاشت؛ ۹ نفر از کشته شدگان خبرنگاران رسانه‌ها بودند. یکی از کشته‌شدگان این رویداد، شاه مری، عکاس خبرگزاری فرانسه بود.

این خونین‌ترین تک‌حمله به جان خبرنگاران افغانستان از سال ۲۰۰۱ بود. انفجار اول از سوی یک بمب‌گذار موتورسیکلت‌سوار انجام شد. انفجار دوم حدود پانزده دقیقه بعد از انفجار اول، در محلی که خبرنگاران برای پوشش حادثه تجمع کرده بودند، رخ داد.

هرچند استفاده از روش دو بمب‌گذاری در سال‌های اخیر در افغانستان افزایش یافته است، رسانه‌های محلی هنوز به روش معمولی خود برای پوشش چنین رویداد‌ها ادامه می‌دهند؛ خبرنگاران‌شان را تنها چند دقیقه پس از شنیدن صدای انفجار به محل حادثه می‌فرستند و از آنان انتظار دارند که به گونه زنده از محل بمب‌گذاری گزارش دهند.

آیا سردبیران خبر در رسانه‌های محلی افغانستان از این حوادث نیاموخته‌اند؟
طلوع نیوز، اولین کانال با نشرات بیست‌و چهار ساعت خبر در افغانستان، در پی از دست دادن دو خبرنگارش در پنجم ماه سپتامبر، راهکار جدیدی را برای چگونگی پوشش رویداد‌های امنیتی روی دست گرفت و از جمله رهنمود‌های اساسی کارشان قرار داد.

لطف‌الله نجفی‌زاده، مسئول خبر این شبکه به بی‌بی‌سی گفت: " آنچه ما در موردش تجدید نظر کردیم، فاصله خبرنگاران از محل حادثه است. در آینده برای پوشش رویداد‌های مثل حمله انتحاری، تظاهرات و حوادث طبیعی، فاصله بیشتری در نظر خواهیم گرفت. این هم بسیار مهم است تا خبرنگاران ما تمامی وسایل ایمنی را داشته باشند و پیوسته با مسئولان امنیتی ما در تماس باشند. "

آقای نجفی‌زاده همچنین در مورد تقویت ارزیابی خطر‌های امنیتی صحبت کرد و گفت که در نظر دارند در هماهنگی با سایر نهاد‌ها از جمله بخش امنیتی بی‌بی‌سی، آموزش‌های بیشتر و جدی‌تر را در مورد کار در محیط‌های پرخطر برای خبرنگاران طلوع نیوز فراهم کند.

رقابتی پرهزینه

اما من با شماری از گزارشگران و تصویربردارانی که با رسانه‌های مختلف در افغانستان کار می‌کنند، صحبت کردم و دریافتم که همه رسانه‌ها آموزش‌های ایمنی برای خبرنگاران‌شان فراهم نمی‌کنند و هم اقدمات ایمنی را به اندازه کافی جدی نمی‌گیرند.

امان فرهنگ که در حمله پنجم سپتامبر زخمی شد، تازه پنج ماه پیش، به کانال تلویزیون یک پیوست. او به من گفت که در این مدت هیچ آموزش مصونیتی ندیده، اما بار‌ها برای پوشش رویداد‌های امنیتی فرستاده شده است.

عماد روستایی از سال ۲۰۱۴ با همین شبکه کار می‌کند، اما تنها یک بار به یک دوره آموزشی فرستاده شده که زمینه آنهم از سوی کمیته مصونیت خبرنگاران افغانستان فراهم شده بود.
او به من گفت: چندین بار بدون آنکه از نگاه مصونیتی مجهز باشد، برای پوشش بمب‌گذاری‌ها به محل فرستاده شده است.

کارمندان "طلوع نیوز"

روستایی افزود: "به روز بیست و هشتم ماه جنوری (ژانویه) من برای پوشش یک گزارش دیگر در شهر بودم که مدیر خبر برایم زنگ زد و گفت: یک انفجار در شهر روی داده و من نزدیک‌ترین فرد به محل حادثه استم و باید هرچه زودتر به محل انفجار بروم. من واسکت ایمنی و کلاه محافظتی نداشتم، اما رفتم." در آن حمله دستکم نود و پنج نفر کشته و یکصدو پنجاه و هشت نفر دیگر زخمی شدند.

عبدالله خنجانی، مسئول خبر شبکه تلویزیون یک اذعان کرد که آنان در برخی موارد نتوانسته‌اند پیش از فرستادن خبرنگار برای پوشش رویداد‌های امنیتی، تدابیر احتیاطی و حفاظتی را رعایت کنند.

هنگامی که در مورد آموزش‌های ایمینی برای خبرنگاران پرسیدم، آقای جنجانی گفت، آنان هیچ بودجه‌ای برای چنین دوره‌های آموزشی ندارند، اما وعده سپرد که پیش از فرستادن خبرنگاران به محل حادثه، خطرات امنیتی آن را ارزیابی خواهند کرد.

عماد روستایی می‌گوید، رقابت میان نهاد‌های رسانه‌ای در افغانستان بسیار پرهزینه بوده است.

عماد روستایی می‌گوید، رقابت میان نهاد‌های رسانه‌یی در افغانستان بسیار پرهزینه بوده است.به نقل از نهاد خبرنگاران بدون مرز، امسال افغانستان در مقایسه با هر کشور دیگری خبرنگاران بیشتری را از دست داده است.

او می‌افزاید: "ما زیر فشار قرار داریم که باید زودتر از دیگر رسانه‌ها به محل حادثه برسیم، بهترین تصویر رویداد را برداریم یا به گونه زنده خبررسانی کنیم. "

استیفن بوتلر، هماهنگ‌کننده برنامه‌های آسیا در کمیته مصونیت گفت، نیاز است تا اقدامات محافظتی از سوی خبرنگاران، کارفرمایان‌شان و نیرو‌های امنیتی افغانستان گرفته شود.

آقای بوتلر گفت: "تمام کارفرمایان خبرنگاران باید مطمئن شوند که خبرنگاران‌شان دوره‌های آموزشی مورد نیاز را سپری کرده و مجهز باشند تا بتوانند کارشان را به گونه مصون انجام دهند. "

رسانه جوان و پرجنب و جوش، یکی از موفقیت‌های بزرگ افغانستان پس از سال ۲۰۰۱ به شمار می‌رود، اما خبرنگاران و رسانه‌های محلی افغانستان پیوسته با چالش‌ها و تهدید‌های جدی روبرو بوده‌اند.

نهاد خبرنگاران بدون مرز گزارش داده است که در هفده سال گذشته، شصت خبرنگار و کارمند رسانه‌ای در افغانستان کشته شده‌اند.

امان فرهنگ می‌گوید، از حوادث اخیر درسی آموخته: "در آینده در مورد ایمنی خودم بیشتر محتاط می‌باشم و به محل بمب‌گذاری بسیار نزدیک نمی‌شوم؛ حتی اگر شغلم را هم از دست دهم. "

منبع: بی بی سی