آینده نامعلوم تولید تریاک و هرویین
وزارت مبارزه علیه مواد مخدر افغانستان هم در ابتدای سال ۲۰۱۸، سود حاصل از قاچاق ۸ هزار و ۹۰۰ تن تریاک تولید شده را حدود ۶ میلیارد دلار برآورد کرد و منابع آگاه هم به اعتماد خبر دادند که از مجموع سود ۶ میلیارد دلاری حاصل از قاچاق تریاک در کل دنیا، حدود ۱۲۱ میلیون دلار سهم طالبان و حدود ۶۳ میلیون دلار، سهم شورشیان مخالف دولت مرکزی افغانستان خواهد بود.
کد خبر :
۶۶۳۷۷
بازدید :
۱۵۸۹
بنفشه سام‌گیس | علی شمخانی؛ دبیر شورای عالی امنیت ملی طی سفر هفته گذشته به افغانستان (با اطلاع دولت مرکزی این کشور) با نمایندگان طالبان دیدار داشته و هیاتی از طالبان هم طی روز‌های گذشته به تهران آمده و در محل وزارت امور خارجه با سیدعباس عراقچی، معاون سیاسی وزارت امور خارجه دیدار کرده‌اند. این اخبار طی روز‌های گذشته در حد حدس و گمان بود، اما دیروز، بهرام قاسمی؛ سخنگوی وزارت امور خارجه، صحت این شنیده‌ها را در پاسخ به «اعتماد» تایید کرد و علت اصلی مذاکرات را، سهم بالای افراطیون طالبان از وسعت افغانستان و تاثیر این حضور گسترده در تزلزل یا ثبات امنیت همسایه شرقی و سرایت هرگونه تبعات حاصل از ناامنی و منازعات داخلی به خاک ایران برشمرد.
در حالی که این اتفاقات باید به عنوان لایه‌ای از امواج تبعات خروج قریب‌الوقوع ۵ هزار نیروی امریکایی از افغانستان مورد توجه قرار بگیرد، برای نگاه به دورنمای پیش رو و اتفاقات متعاقب لازم است همزمان دو عینک بدبینی و بیم و خوش‌بینی و امید بر چشم بزنیم.
افغانستان، مساوی است با کشت خشخاش، تولید تریاک و مرفین و هرویین، خودمختاری طالبان، جنگ همواره گروه‌های خرد و کلان قدرت طلب و قطر قابل توجه لایه‌های فساد اداری و حجیم‌تر شدن مناسبات منجر به پولشویی.
در طول سابقه ۲۷ ساله کشت خشخاش در افغانستان، فقط چهار بار حجم تولید تریاک در این کشور کاهش یافت؛ سال ۱۹۹۶ و به دنبال اغاز حکومت طالبان که ۵۷ هزار هکتار زمین زیر کشت خشخاش بود و نیرو‌های طالبان با تردید نسبت به تداوم تولید تریاک، ممنوعیت موقت برای کشت کوکنار ایجاد کردند، اما در کوتاه زمان و به محض هوشیاری نسبت به تاثیر درآمد کلان قاچاق تریاک در تامین هزینه‌های جاری، کشت خشخاش مجوز افزایش گرفت چنان که در آخرین سال حکومت طالبان، ۸۲ هزار هکتار از زمین‌های این کشور زیر کشت خشخاش بود.
افغانستان، مساوی است با کشت خشخاش، تولید تریاک و مرفین و هرویین، خودمختاری طالبان، جنگ همواره گروه‌های خرد و کلان قدرت طلب و قطر قابل توجه لایه‌های فساد اداری و حجیم‌تر شدن مناسبات منجر به پولشویی.
در طول سابقه ۲۷ ساله کشت خشخاش در افغانستان، فقط چهار بار حجم تولید تریاک در این کشور کاهش یافت؛ سال ۱۹۹۶ و به دنبال اغاز حکومت طالبان که ۵۷ هزار هکتار زمین زیر کشت خشخاش بود و نیرو‌های طالبان با تردید نسبت به تداوم تولید تریاک، ممنوعیت موقت برای کشت کوکنار ایجاد کردند، اما در کوتاه زمان و به محض هوشیاری نسبت به تاثیر درآمد کلان قاچاق تریاک در تامین هزینه‌های جاری، کشت خشخاش مجوز افزایش گرفت چنان که در آخرین سال حکومت طالبان، ۸۲ هزار هکتار از زمین‌های این کشور زیر کشت خشخاش بود.
سال ۲۰۰۱ و به دنبال ورود اولین گروه از نیرو‌های خارجی به افغانستان هم کشت خشخاش تا ۸ هزار هکتار کاهش یافت، اما دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد UNODC در پایان سال ۲۰۱۷ گزارش داد که ۳۲۸ هزار هکتار از زمین‌های این کشور به مزرعه خشخاش تبدیل شده است.
سال‌های ٢٠٠٤ و ٢٠١٠ هم هجوم آفت به مزارع خشخاش، تاثیر قابل توجهی در کاهش بازدهی مزارع و تولید محصول نهایی داشت چنان که سال ٢٠٠٥، ۲۷ هزار هکتار زمین به دلیل هجوم آفت، بلااستفاده شد و سال ۲۰۱۲ هم تولید تریاک ٢ هزار و ١٠٠ تن نسبت به سال پیش‌تر کاهش یافت.
سال‌های ٢٠٠٤ و ٢٠١٠ هم هجوم آفت به مزارع خشخاش، تاثیر قابل توجهی در کاهش بازدهی مزارع و تولید محصول نهایی داشت چنان که سال ٢٠٠٥، ۲۷ هزار هکتار زمین به دلیل هجوم آفت، بلااستفاده شد و سال ۲۰۱۲ هم تولید تریاک ٢ هزار و ١٠٠ تن نسبت به سال پیش‌تر کاهش یافت.
سال‌های در فاصله این اتفاقات، اما کشت خشخاش و تولید تریاک در افغانستان، همواره رو به افزایش بوده و نه تنها سلب قدرت از طالبان یا ورود نیرو‌های خارجی به افغانستان، باعث کاهش مستمر تولید تریاک نشده بلکه در این سال‌ها و حتی پس از تشکیل دولت مرکزی، برنامه‌های مقطعی و مشوق‌های کشت جایگزین هم همواره بازنده این رقابت نابرابر بوده است.
تولید تریاک در ابتدای حکومت طالبان، حدود ۲ هزار و ۳۰۰ تن بود که در سال پایانی قدرت نمایی این گروه افراطی- ۲۰۰۰ / ۲۰۰۱ - به ۳ هزار و ۲۷۰ تن رسید. تولید تریاک در سال ورود و استقرار اولین گروه از نیرو‌های خارجی در افغانستان، ۱۸۵ تن بود، اما پایان سال ۲۰۱۷ دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم ملل متحد UNODC اعلام کرد که در این سال، بیش از ۹ هزار تن تریاک از مزارع خشخاش افغانستان به دست خواهد آمد.
حتی هجوم آفت به مزارع خشخاش هم باعث کاهش کشت نشده و کشاورزان افغانستانی طی ۵ سال گذشته با واردات بذر مقاوم و پرمحصول از چین به جای بذر‌های آسیب‌پذیر و کم‌بازده بومی، به جنگ آفت‌های سخت جان و ریشه‌دار رفته‌اند و امروز، ۳۴۵ هزار کشاورز و کارگر افغانستانی، نان خود را از شیره خشخاش به دست می‌آورند. بنا بر آخرین اعلام نهاد‌های بین‌المللی کشت خشخاش در سال ۲۰۱۸ در این کشور از کاهش بسیار اندکی نسبت به سال ۲۰۱۷ برخوردار بوده چنان که سال ۲۰۱۸، ۲۶۳ هزار هکتار زمین، به کشت خشخاش اختصاص یافته که فقط ۶۵ هزار هکتار کمتر از وسعت سال ۲۰۱۷ بوده و استحصال خشخاش از این وسعت، حدود ۶ هزار و ۴۰۰ تن تریاک به دست خواهد داد که فقط ۲۹ درصد از تولید ۲۰۱۷ کمتر است و این کاهش ناچیز، مهر تایید بر ناتوانی دولت افغانستان در مقابله با شبکه قاچاق و همچنین تزاید بی‌وقفه قدرت طالبان در صف اول ذی‌نفعان از درآمد قاچاق و ترانزیت جهانی مواد مخدر می‌زند.
حتی هجوم آفت به مزارع خشخاش هم باعث کاهش کشت نشده و کشاورزان افغانستانی طی ۵ سال گذشته با واردات بذر مقاوم و پرمحصول از چین به جای بذر‌های آسیب‌پذیر و کم‌بازده بومی، به جنگ آفت‌های سخت جان و ریشه‌دار رفته‌اند و امروز، ۳۴۵ هزار کشاورز و کارگر افغانستانی، نان خود را از شیره خشخاش به دست می‌آورند. بنا بر آخرین اعلام نهاد‌های بین‌المللی کشت خشخاش در سال ۲۰۱۸ در این کشور از کاهش بسیار اندکی نسبت به سال ۲۰۱۷ برخوردار بوده چنان که سال ۲۰۱۸، ۲۶۳ هزار هکتار زمین، به کشت خشخاش اختصاص یافته که فقط ۶۵ هزار هکتار کمتر از وسعت سال ۲۰۱۷ بوده و استحصال خشخاش از این وسعت، حدود ۶ هزار و ۴۰۰ تن تریاک به دست خواهد داد که فقط ۲۹ درصد از تولید ۲۰۱۷ کمتر است و این کاهش ناچیز، مهر تایید بر ناتوانی دولت افغانستان در مقابله با شبکه قاچاق و همچنین تزاید بی‌وقفه قدرت طالبان در صف اول ذی‌نفعان از درآمد قاچاق و ترانزیت جهانی مواد مخدر می‌زند.
باید توجه داشت که شبکه قاچاق افغانستان که طی ۳ دهه گذشته با نبض‌خوانی بازار اروپا و امریکا و آسیای جنوب شرقی و آفریقا، سرمایه‌گذاری جدی بر تولید هرویین از تریاک افغانستانی داشته، امروز با چشم‌پوشی از دورریز قابل توجه تریاک استحصالی در فرآیند تبدیل به هرویین، موفق شده سهم ترانزیت و تقاضا برای هرویین افغانستانی را در بازار‌های اروپا، هم پایه کوکایین کلمبیایی در بازار امریکا افزایش داده و پاسخگوی ۹۵ درصد تقاضای هرویین قاره سبز باشد.
شبکه قاچاق مواد مخدر افغانستان، مثل یک تولید‌کننده وظیفه‌شناس، مطابق بند به بند قانون بازار و تجارت پیش می‌رود و در این سال‌ها تلاش کرده با تنوع بخشی به فهرست محصولات، نگاه خریداران با هر سلیقه و تنوع ذائقه را بیش از پیش به خود معطوف کند و این، اولین قدم هوشمندانه برای زمین زدن رقبای تجاری است. از سال‌های ابتدای هزار سوم، شبکه قاچاقچیان افغانستانی، با ساماندهی مسیر قاچاق پیش‌ساز‌های مت آمفتامین از مرز‌های شمالی کشور، تولید شیشه را هم به فهرست خود اضافه کرده‌اند و اگر چه، شیشه افغانستانی، فعلا خریداری جز قاچاقچیان ایرانی ندارد، اما به نظر می‌رسد باید در آینده نه چندان دور، در بازار‌های آسیای جنوب شرقی که از دو دهه قبل، مهر تولید مت امفتامین مرغوب را به نام خود ثبت کرده هم، دنبال محصول افغانستان گشت. با وجود آنکه فهرست پیش‌ساز‌های ممنوع از ورود به افغانستان از جمله سودوافدرین و انیدرید استیک،۱۰ سالگی را هم پشت سر گذاشته، اما شبکه قاچاقچیان روسی و چینی پیش‌سازها، همچنان از دوستان صمیمی گردانندگان کارگاه‌های تولید شیشه و هرویین در افغانستان به شمار می‌آیند.
بنا به گزارش مقامات دولت افغانستان و دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم ملل متحد، قاچاقچیان افغانستانی، سال ۲۰۱۷ حدود ۹ هزار تن تریاک و ۹۰۰ تن هرویین تولید کرده‌اند، اما انبارگردانی این حجم تولید کجاست؟ مهم‌ترین پایگاه‌های نگهداری و ذخیره‌سازی تولیدات تریاک و هرویین افغانستانی، در ولایات غرب و جنوب غربی این کشور و همجوار با مرز شرقی ایران مستقر است علاوه بر آنکه بیشترین کارگاه‌های سیار و ثابت تولید شیشه و هرویین هم در همین مناطق شناسایی شده است.
با این تصویر کلی از آنچه در همسایه شرقی می‌گذرد، خبر خروج قریب‌الوقوع ۵ هزار نیروی امریکایی از افغانستان، احتمال بازگشت دوباره طالبان به قدرت را قوت بخشیده است. در حالی که پیوند غیر قابل گسست تروریسم و قاچاق مواد مخدر، از یک سال قبل در سرفصل هشدار‌های معاون کاهش تقاضای ستاد مبارزه با مواد مخدر قرار گرفته، وزارت مبارزه علیه مواد مخدر افغانستان هم در ابتدای سال ۲۰۱۸، سود حاصل از قاچاق ۸ هزار و ۹۰۰ تن تریاک تولید شده را حدود ۶ میلیارد دلار برآورد کرد و منابع آگاه هم به اعتماد خبر دادند که از مجموع سود ۶ میلیارد دلاری حاصل از قاچاق تریاک در کل دنیا، حدود ۱۲۱ میلیون دلار سهم طالبان و حدود ۶۳ میلیون دلار، سهم شورشیان مخالف دولت مرکزی افغانستان خواهد بود.
با این تصویر کلی از آنچه در همسایه شرقی می‌گذرد، خبر خروج قریب‌الوقوع ۵ هزار نیروی امریکایی از افغانستان، احتمال بازگشت دوباره طالبان به قدرت را قوت بخشیده است. در حالی که پیوند غیر قابل گسست تروریسم و قاچاق مواد مخدر، از یک سال قبل در سرفصل هشدار‌های معاون کاهش تقاضای ستاد مبارزه با مواد مخدر قرار گرفته، وزارت مبارزه علیه مواد مخدر افغانستان هم در ابتدای سال ۲۰۱۸، سود حاصل از قاچاق ۸ هزار و ۹۰۰ تن تریاک تولید شده را حدود ۶ میلیارد دلار برآورد کرد و منابع آگاه هم به اعتماد خبر دادند که از مجموع سود ۶ میلیارد دلاری حاصل از قاچاق تریاک در کل دنیا، حدود ۱۲۱ میلیون دلار سهم طالبان و حدود ۶۳ میلیون دلار، سهم شورشیان مخالف دولت مرکزی افغانستان خواهد بود.
با احتساب این سودآوری، به نظر می‌رسد امروز نباید نسبت به نتایج دیدار دبیر شورای عالی امنیت ملی با هیات طالبان در افغانستان و دیدار هیات طالبان با معاون سیاسی وزارت امور خارجه در تهران و کناره‌گیری افراطیون افغانستانی از قدرت یا چشم‌پوشی ایشان از تجربه دوباره و چندباره طعم تلخ تولید و قاچاق و ترانزیت تریاک چندان خوش‌بین بود که البته تاکنون هم از جزییات نتایج این دیدار‌های دو جانبه، خبری منتشر نشده است.
۰
