جزییات طرح جدید سهمیه بندی بنزین

فرادید | روز یکشنبه ۳۰ دی ماه یکی از اعضای هیئت رئیسه مجلس اعلام کرد که طرح جدید سهمیه بندی بنزین در صحن مجلس وصول شده است.

مدت‌ها بود که زمزمه سهمیه بندی بنزین یا گران شدن آن شنیده می‌شد، اما مسئولان امر در این زمینه نمی‌توانستند به توافق دست یابند. بالاخره دست اندرکاران بعد از چانه زنی و بررسی طرح‌های مختلف، بر سر اجرای این طرح توافق کردند که می‌توان آن را نوعی کوپنی کردن بنزین نامید.

طرح جدید سهمیه بندی بنزین با طرح‌های قبلی سهمیه بندی بنزین در گذشته تفاوت قابل توجهی دارد. بیایید ضرورت ها، نکات مهم و قابل توجه در این طرح را مرور کنیم.

۱. طرح سهمیه بندی بنزین گریزناپذیر است
اخیرا همه اقتصاددان و کارشناس‌ها بر ضرورت اجرای طرح سهمیه بندی بنزین در ایران تاکید داشتند البته صرف نظر از اختلافات شان در نحوه و جزییات اجرای این طرح.

مجلس سال گذشته با پیشنهاد دولت برای گران کردن بنزین مخالفت کرد و بنزین لیتری ۱۰۰۰ تومان ماند. اما از سال گذشته مصرف بنزین در کشور اوج گرفت. رشد مصرف بی رویه بنزین و تحمیل یارانه سنگین آن بر دوش دولت، چاره دیگری غیر از سهمیه بندی باقی نگذاشت.

طبق آمار‌های رسمی مصرف بنزین روزانه کشور برابر با ۹۱ میلیون لیتر در اواسط سال جاری اعلام شد که نسبت به همین مدت در سال گذشته حدود ۸ درصد رشد دارد. با توجه به جمعیت ۸۱ میلیونی سرانه مصرف بنزین برای هر ایرانی می‌شود ۱.۱۲ لیتر برای هر ایرانی.

در کشور ترکیه با ۸۰ میلیون نفر جمعیت، روزانه ۸ میلیون و ۲۶۸ هزار لیتر بنزین مصرف می‌شود. با این حساب سرانه مصرف بنزین برای یک شهروند ترکیه‌ای ۰.۱ لیتر در شبانه روز است. یعنی هر ایرانی حدود ۱۲ برابر شهروند ترکیه‌ای در یک شبانه روز بنزین مصرف می‌کند.

البته نوسان‌های ارزی و ارزان شدن بنزین ایران در مقایسه با کشور‌های همسایه هم سهم قابل توجهی در قاچاق بنزین و رشد مصرف آن در کشور داشت.

اخیرا برخی از منابع رسمی اعلام کردند که حدود ۳۰ درصد بنزین کشور به خارج قاچاق می‌شود؛ بنابراین اجرای طرحی برای سهمیه بندی بنزین برای جلوگیری از قاچاق و کنترل مصرف آن یک ضرورت بود. البته انتقادات زیادی هم درباره طرح جدید سهمیه بندی بنزین و نحوه اجرای آن مطرح شده است.

بیشتر بخوانید: معمای یارانه پنهان در بودجه

۲. هر ایرانی سهمیه بنزین دارد
مهم‌ترین ویژگی طرح جدید اختصاص کوپن بنزین به هر شهروند ایرانی است. در واقع برای سهمیه بندی بنزین دو طرح اصلی روی میز بود؛ یکی طرح کارت سوخت و دیگری طرح کوپن بنزین.

طرح کارت سوخت که قبلا هم در کشور اجرا شده به این صورت بود که برای هر خودرو، ماهانه سهمیه مشخصی در نظر گرفته شود. صاحب خودرو باید ماهانه کارتش را شارژ می‌کرد و سهمیه بنزینش را می‌گرفت.

یکی از انتقادات به این طرح این بود که مبلغ کلانی از بودجه عمومی برای یارانه بنزین فقط به جیب افرادی می‌رود که دارای خودرو هستند.

اما در طرح بنزین کوپنی به هر فرد ایرانی و نه خودرو، ماهانه مقدار معینی بنزین اختصاص می‌یابد. این طرح که ابتدا از سوی یکی از موسسات پژوهشی پیشنهاد داده شد با استقبال تعدادی از دولتمردان روبرو شد.

طرفداران طرح دوم معتقد هستند سهمیه بندی بنزین با اختصاص آن به افراد موجب رعایت عدالت و بهره مندی همه اقشار از یارانه بنزین می‌شود.

۳. سهم هر کسی از بنزین چقدر است؟
سهم هر فرد ایرانی در طرح سهمیه بندی جدید، ماهانه ۳۰ لیتر بنزین است. یعنی هر فرد ایرانی روزانه ۱ لیتر بنزین می‌تواند استفاده کند. در این طرح یک خانوار ۴ نفره بر روی هم، ماهانه ۱۲۰ لیتر بنزین سهمیه‌ای دریافت می‌کنند.

البته هنوز اعلام نشده که سهمیه هر فرد به شخص وی داده ‌می‌شود یا این سهمیه به سرپرست خانوار‌ها اختصاص داده خواهد شد.

کسانی که مالک خودرو نیستند می‌توانند سهمیه بنزین خود را به فروش برسانند و پول آن را دریافت کنند. افرادی هم که بیشتر از سهمیه شان بنزین مصرف کنند باید آن را به قیمت آزاد خریداری کنند.

قیمت بنزین آزاد احتمالا به قیمت خرید و فروش این محصول در منطقه خلیج فارس نزدیک خواهد بود. البته هنوز جزییات نحوه محاسبه بنزین آزاد در این طرح منتشر نشده است.

بیشتر بخوانید: تبعات اقتصادی هنگفت مصرف بنزین

۴. ساز و کار فروش بنزین مازاد چیست؟
آن طور که منابع خبری مختلف گفته اند قرار است یک سامانه راه اندازی شود تا افراد مازاد بنزین خود را در آن به فروش برسانند. در این سامانه افرادی هم که خودرو ندارند می‌توانند سهمیه بنزین خود را بفروشند و درآمد کسب کنند.

اطلاعات دقیقی درباره قیمت بنزین و نحوه محاسبه آن در این سامانه منتشر نشده، اما احتمالا به قیمت بازار نزدیک خواهد بود. بسیاری از کارشناسان ساز و کار این طرح را بی شباهت به طرح یارانه نقدی نمی‌دانند. در واقع براساس این طرح بودجه یارانه بنزین بین ایرانی‌ها تقسیم می‌شود.

هنوز بسیاری از ساز و کار‌ها و جزییات این طرح هنوز روشن اعلام نیست و باید در انتظار اطلاعات بیشتر ماند. اما به نظر می‌رسد اجرای این طرح نیاز به برنامه ریزی دقیق و راه اندازی زیرساخت‌های مناسب دارد.