آیا لامپ آبی جلوی خودکشی در مترو را می‌گیرد؟

فرادید| در سال ۲۰۱۳، مقالۀ علمی‌ای منتشر شد که تخم هزاران خبر پربیننده و پست شبکه‌های اجتماعی را گذاشت. نکتۀ این مقاله، حیرت‌انگیز بود: لامپ‌های آبی در ایستگاه‌های قطار، مانع از خودکشی در آن مکان‌ها می‌شود؛ و دانشمندان نشان اده بودند که خودکشی‌ها در پی این موضوع، ۸۴ درصد کاهش داشته است.

به گزارش فرارو به نقل از بی‌بی‌سی، این ایده از آن زمان پا گذاشته، و الهام‌بخش پروژه‌های مشابهی در بسیاری دیگر از کشور‌ها بوده است. اما همچون بسیاری از داستان‌های جالب، ولی پیچیدۀ علمی، برخی از جزییات این کشف دستخوش خدشه شده است.

ماجرا به اواخر سال ۲۰۰۰ باز می‌گردد که تعدادی از شرکت‌های ریلی ژاپنی شروع به نصب لامپ‌های آبی در بالای سکو‌های ایستگاه قطار کردند. این کار تلاشی بود برای بازداشتن مردم از خودکشی در چنین مکانهایی؛ امری که به تکنیک "تلنگری" (nudge) مشهور است. تکنیک‌های تلنگری، روش‌هایی برای تاثیرگذاری بر رفتار هستند که اگرچه در ظاهر نامحسوسند، اما می‌توانند تاثیراتی به شگفت‌آور و بزرگ داشته باشند.

تصور این بود که نور آبی می‌تواند، تاثیری بر وضعیت ذهنی افراد داشته باشد. تحقیقی در سال ۲۰۱۷، از این تصور پشتیبانی می‌کند: این تحقیق نشان داد که افرادی که تحت فشار روانی قرار دارند، با دراز کشیدن در اتاقی غرق در نور آبی، سریعتر به حالت آرامش باز می‌گردند.

خانم میچیکو اوئدا، از دانشگاه واسدا، راجع به تجربۀ شرکت‌های ریلی در سکو‌های ایستگاه‌ها چیز‌های شنیده بود و به او گفته بودند که استفاده از این لامپ‌ها با موفقیت همراه بوده است. اوئدا طیف گسترده‌ای از عوامل را که ممکن است بر میزان خودکشی در ژاپن موثر باشند، مورد مطالعه قرار داده است؛ از عوامل اقتصادی و بلایای طبیعی گرفته تا بحث در مورد خودکشی ستاره‌ها در توییتر. اما می‌گوید که در ابتدا نسبت به ادعای شرکت‌های ریلی شک داشته است. او می‌گوید: "من فکر می‌کردم که باید تحقیقی ادامه‌دار انجام دهیم و تصمیم گرفتم تا با شرکت ریلی تماس بگیریم و از آن‌ها داده‌هایشان را بخواهم. "

اوئدا و همکارانش، پس از بررسی داده‌های ۱۰ ساله در مورد خودکشی‌ها در ۷۱ ایستگاه قطار ژاپن، دریافتند که شواهدی در رابطه با نوعی تاثیر بر مسافران وجود دارد. آن‌ها شاهد کاهش ۸۴ درصدی بودند. رقمی که خیلی زود به صورت گسترده منتشر شد.

متاسفانه، این تمام داستان نیست. وقتی که گزارش‌های در مورد یافته‌ها بیرون آمد، ماسائو ایچیکاوا از دانشاه تسوکوبا، نگاهی دوباره به داده‌ها انداخت. او به این موضوع اشاره کرد که تمایز قائل شدن میان داده‌هایی که در طول روز و در طول شب از ایستگاه‌های قطار روی زمین جمع‌آوری شده‌اند، اهمیت دارد. در طول روز، این لامپ‌ها خیلی راحت ممکن است نادیده گرفته شوند و یا حتی خاموش باشند.

او در مقالۀ خود نشان داد که مقالۀ اوئدا از لحاظ آماری بسیار بی‌ثبات است. تا جایی ممکن است تاثیر واقعی لامپ‌های آّبی، تنها ۱۴ درصد کاهش در خودکشی را به همراه داشته باشد؛ که با هیایوی رسانه‌ای که بر سر عملکرد شگفت‌انگیز این لامپ‌ها برپا شده بود، تناسبی ندارد.

او امیدوار بود که مقالۀ خودش که در پاسخ به مقالۀ اوئدا، در سال بعدش منتشر شد، مانع از آن شود که مردم فکر کنند لامپ‌های آبی یک بازدارندۀ معجزه‌آور هستند و به نوعی تاثیری غیرعادی بر افرادی که به فکر خودکشی هستند، میگذارند.

به گفتۀ ایچیکاوا، نصب موانع محافظتی و در‌های خودکار در کنارۀ سکو‌ها بسیار مفیدتر خواهند بود. با این حال، قبول دارد که اقدامات به نسبت استفاده از نور آبی، خرج بسیار بیشتری دارد. اما از نظر او این هزینه اگر معلوم شود که تاثیر نور آبی حداقلی است، ارزشش را دارد.

اوئدا از زمان انتشار مقاله‌اش، از تعداد مراجعاتی که شرکت‌های ریلی از سراسر جهان، از جمله سوییس، بلژیک و انگلستان، به او داشته‌اند، متعجب شده است. او می‌گوید: "شگفت‌انگیز است. " در حال حاضر دو نمونه از نصب لامپ آبی در بریتانیا وجود دارد؛ یکی در یک تقاطع ریلی در اسکاتلند و دیگر در ایستگاه قطار فرودگاه وارویک.

اما اوئدا مدافع این گونه طرح‌ها نیست. او می‌گوید: "هر گاه کسی از من می‌پرسد که آیا باید از لامپ‌های آبی استفاده کند یا در‌های خودکار، بلافاصله جواب می‌دهم که باید از در‌های خودکار روی سکو استفاده کنید. "

اوئدا با وجود اینکه مسئلۀ هزینۀ در‌های خودکار را درک می‌کند، اما تاکید می‌کند که درک این موضوع که تاثیر نور آبی ممکن است نامحسوس‌تر از آنچه که برخی فکر می‌کنند باشد، اهمیت دارد؛ و اینکه در حال حاضر دقیقاً نمی‌دانیم که این لامپ‌ها چه تاثیر دارند.

اوئدا می‌گوید که برای مثال، شاید نصب لامپ‌های تازه و پرنورتر، فارغ از رنگشان، باعث شده باشد که مردم بیشتر به خودشان آگاه باشند و از این رو رفتار خود را تغییر داده باشند؛ و شاید بعد از مدتی، لامپ‌های آبی، اگر هم که در جلوگیری از خودکشی نقش داشته باشند، شکست بخورند، چرا که مردم به آن‌ها عادت خواهند کرد.

اوئدا در حال حاضر در حال انجام تحقیقی تازه است تا تاثیر روانشناختی نور‌های آبی را بسنجد، اما تیم‌های دیگر نتایج متناقضی را گزارش می‌کنند. مقالۀ سال ۲۰۱۷ که پیشتر به آن اشاره کردیم، این نظر را که نور آبی می‌تواند آرامش‌بخش باشد را تایید می‌کند، اما استیفن وستلند، متخصص رنگ و طراحی در دانشگاه لیدز، می‌گوید که نور‌ها ممکن است بر یک عامل مهم دیگر تاثیری نداشته باشند؛ تکانشگری (Impulsiveness) فرد.

آزمایش‌هایی که توسط دانشجوی سابق او، نیکلاس کیکون، انجام شده نشان می‌دهند که با وجود اینکه مشارکت کنندگان بسته به رنگ نور اتاقی که در آن بوده‌اند، تکانشگری (Impulsiveness)، بیشتر یا کمتری را گزارش کرده‌اند، اما از سنجش‌های رفتاری و عصب‌شناختی، تاثیر عمیق‌تری برنمی‌آید.

یکی از آزمایشات به رفتار خطرپذیرانه پرداخته است. در این آزمایش از مشارکت‌کنندگان خواسته شده بود تا با کلیک بر یک دکمه، یک بادکنک مجازی را باد کنند. به آن‌ها قول جایزۀ نقدی داده شده بود، چنانکه بادکنک نترکد. بنابر مقاله‌ای که این آزمایش را گزارش کرده، "هر تلمبه خطر بیشتری به همراه دارد، اما در عین حال پاداش بالقوۀ بیشتری نیز به همراه دارد. "

وستلند می‌گوید: "ما در واقع مدرکی پیدا نکردیم که من بتوانم با اطمینان بگویم، نور آبی یا قرمز شما را بیشتر تکانشگر می‌کند. " و اگرچه نوردرمانی اکنون یک روش شناخته‌شده برای درمان اختلال عاطفی فصلی است، اما از این امر لزوماً نتیجه نمی‌شود که تغییرات حالات اینگونه‌ای، بر روی تلاش برای خودکشی تاثیرگذارند.

او می‌گوید: "هیچ ارتباطی الزامی‌ای با اقداماتی که شما ممکن است انجام دهید وجود ندارد. "

همۀ این‌ها باعث نمی‌شود که افراد از امید به یافتن روش‌هایی نو برای مبارزه با مشکل خودکشی در ژاپن دست بکشند. هر چه باشد، این کشور در میان ۲۰ کشور اول جهان از لحاظ میزان خودکشی است؛ مشکلی که بسیاری در این کشور به شدت با آن دست به گریبان هستند و به دنبال رسیدگی به آنند.

میزان کلی خودکشی‌ها در سال‌های اخیر کاهش داشته است و از ۳۴۵۰۰ عدد در سال ۲۰۰۳ به ۲۱۰۰۰ عدد در سال ۲۰۱۷ رسیده است، اما میزان خودکشی در میان افراد جوان، روندی افزایشی داشته است.

ایچیکاوا می‌گوید: "توضیحش دشوار است، بسیار غم‌انگیز است. "

لامپ‌های آبی ممکن است تاثیری بر افرادی که در فکر خودکشی هستند بگذارند، اما تا امروز، نتایج علمی به دست آمده، قابل جمع‌بندی نیستند. همانطور اوئدا خودش می‌گوید: "من واقعاً نمی‌خواهم مردم فکر کنند که لامپ آبی، راه حل است. باز هم می‌گویم، مردم باید اقدامات چندگانه‌ای را به کار ببندند و در‌های خودکار سکوی راه‌آهن، احتمالاً موثرترین راه است. "