آخرین تیر ترکش ترامپ

کاخ سفید سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را در فهرست گروه‌های تروریستی قرار داد. همان‌طور که خبر‌های درزکرده از چند روز قبل مشخص کرده بود، آمریکا برای اولین‌بار نیروی نظامی یک کشور را در فهرست گروه‌های تروریستی قرار داد. این تصمیم حدود یک سال بعد از خروج ترامپ از برجام انجام شد تا نشانه‌ای باشد از تشدید فشار آمریکا. این بار، اما ترامپ در مقابل دوربین و خبرنگاران حاضر نشد و کار را به مایک پمپئو واگذار کرد. وزیر خارجه آمریکا و برایان هوک، رئیس گروه اقدام علیه ایران در جمع خبرنگاران حاضر شدند و تصمیم نهایی را اعلام کردند.

ابعاد نظامی این تصمیم؛ طفره‌رفتن مقامات آمریکایی
ابعاد نظامی این تصمیم دولت آمریکا سؤالی بود (و هست) که ذهن بسیاری را درگیر کرد؛ از جمله خبرنگاران حاضر در نشست خبری مایک پمپئو و برایان هوک. این سؤال از هر دو مقام پرسیده شد، اما مقامات آمریکایی از پاسخ‌دادن به آن طفره رفتند. به‌طور مشخص خبرنگاران پرسیدند آیا از این به بعد سپاه پاسداران از سوی آمریکا هم‌عرض داعش درنظر گرفته می‌شود، اما مقامات آمریکایی به این سؤال پاسخ ندادند.

ظریف در نامه‌ای به رئیس‌جمهوری خواستار عمل متقابل شد
اولین مقام رسمی که به اقدام آمریکا واکنش نشان داد، وزیر امور خارجه بود. محمدجواد ظریف در نامه‌ای به رئیس‌جمهور و رئیس شورای عالی امنیت ملی خواستار قرارگرفتن نام نیرو‌های نظامی آمریکا در منطقه غرب آسیا در فهرست گروه‌های تروریستی از نظر جمهوری اسلامی ایران شد.

سخنگوی وزارت امور خارجه در بیانیه‌ای اعلام کرد: «نظر به حمایت پنهان و آشکار نیرو‌های نظامی آمریکا در منطقه از گروه‌های تروریستی و دخالت مستقیم در انجام فعالیت‌های تروریستی توسط نظامیان آن کشور، دکتر محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان با ارسال نامه‌ای خطاب به دکتر روحانی رئیس شورای‌عالی امنیت ملی، بر اساس «قانون مقابله با نقض حقوق بشر و اقدامات ماجراجویانه و تروریستی آمریکا در منطقه» مصوب مجلس محترم شورای اسلامی، پیشنهاد کرد شورای عالی امنیت ملی کشورمان نیرو‌های نظامی آمریکا در منطقه غرب آسیا موسوم به «سنتکام» را در فهرست گروه‌های تروریستی از نظر جمهوری اسلامی ایران قرار دهد».

محمدجواد ظریف همچنین در حساب توییتر خود این اقدام آمریکا را «هدیه‌ای دم آخر» برای انتخابات اسرائیل به نتانیاهو و همچنین یک «ماجراجویی خطرناک» دیگر از سوی آمریکا اعلام کرد.

هدیه لحظه آخر برای نتانیاهو
امروز انتخابات پارلمان اسرائیل برگزار می‌شود. دیروز در حالی که بسیاری از رسانه‌های جهان انتخابات اسرائیل را پوشش می‌دادند، خبر قرارگرفتن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران در فهرست تروریستی کاخ سفید باعث شد رسانه‌ها برای لحظاتی برنامه‌های خود را قطع کنند و به واشنگتن بروند. هم‌زمانی این دو اتفاق، اما تنها شانس نبود؛ به گفته تحلیلگر‌های شبکه CNN اسرائیل رقابتی‌ترین انتخابات دهه اخیر خود را تجربه می‌کند.

همین نکته باعث شد تصمیم دیروز کاخ سفید از سوی کارشناسان این رسانه به‌عنوان «هدیه‌ای به نتانیاهو» قلمداد شود. نکته‌ای که با توییت نخست‌وزیر اسرائیل عریان‌تر نیز شد. او سعی کرد برای خود نیز نقشی در این تصمیم بتراشد: «دوست گرامی‌ام پرزیدنت ترامپ، از تصمیم شما برای قراردادن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فهرست گروه‌های تروریستی سپاسگزارم. از شما متشکرم که به یکی دیگر از درخواست‌های مهم من پاسخ مثبت دادید، امری که به نفع کشور‌های ما و کشور‌های منطقه است».

جمهوری اسلامی به دنبال تنش نیست اما...
«اگرچه جمهوری اسلامی ایران به دنبال تنش نبوده و نیست، ولی چنانچه آمریکا چنین تصمیمی بگیرد ایران نیز عمل متقابل خواهد کرد»؛ این جمله منتسب به محمدجواد ظریف در نشست دیروز کمیسیون امنیت ملی مجلس است. او که قبل از قرارگرفتن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فهرست تروریستی وزارت خارجه آمریکا به مجلس رفته بود، با نمایندگان درباره این موضوع گفتگو کرد.

راوی نشست سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس بود؛ «در جلسه این کمیسیون وزیر خارجه ضمن محکوم‌کردن اقدام احتمالی آمریکا در گنجاندن نام سپاه در لیست گروه‌های تروریستی، این اقدام را دارای خطرات زیادی دانست که اگر آمریکا آن را اجرائی کند ایران عمل متقابل انجام می‌دهد».

علی نجفی‌خوشرودی در توضیح جلسه دیروز ادامه داد: «آقای ظریف در این جلسه با اشاره به اعلام آمریکا مبنی بر گنجاندن نام سپاه در لیست گروه‌های تروریستی، این اقدام احتمالی آمریکا را محکوم و تأکید کرد چنین اقدامی خطرات زیادی ایجاد می‌کند اگرچه جمهوری اسلامی ایران به دنبال تنش نبوده و نیست، ولی چنانچه آمریکا چنین تصمیمی بگیرد ایران نیز عمل متقابل خواهد کرد». ظریف به نمایندگان از اقدامات وزارت خارجه گفته است، از جمله ارسال یادداشت به سفارت سوئیس در تهران به عنوان حافظ منافع آمریکا.

لاریجانی هم از اقدام متقابل گفت
علی لاریجانی که برای شرکت در نشست اجلاس بین‌المجالس از شنبه در رأس هیئتی پارلمانی به قطر سفر کرده است نیز یکشنبه‌شب در بخشی از گفت‌وگوی خود با برنامه «لقاء‌الیوم» شبکه خبری الجزیره قطر هشدار داد اگر آمریکا سپاه را در لیست تروریسم قرار دهد، ایران نیز مقابله به مثل خواهد کرد و ارتش آمریکا و پنتاگون (وزارت دفاع) آن را در لیست تروریسم قرار می‌دهد. به گفته الجزیره، لاریجانی توضیح نداد که این مسئله در عمل چگونه خواهد شد.

سفیر مسکو در بغداد: قصد آمریکا، عراق است
در میان اظهارنظر‌ها نقطه‌نظر ماکسیم ماکسیموف، سفیر روسیه در بغداد، عجیب‌تر و البته متفاوت‌تر بود. به گزارش ایسنا به نقل از «صحیفه العراق» ماکسیموف، در گفتگو با یک نشریه روسی، او قبل از اعلام رسمی این تصمیم گفته بود: «هدف اصلی آمریکا از تروریستی اعلام‌کردن سپاه پاسداران علیه ایران نیست؛ بلکه نگه‌داشتن عراق به‌عنوان میدان اصلی جنگ در خاورمیانه و ممانعت از ایستادن دولت عراق بر روی پا‌های خود بعد از ۱۵ سال جنگ‌های داخلی و مبارزه با تروریسم است».

اواسط بهمن سال گذشته بود که دونالد ترامپ، در یک گفت‌وگوی تلویزیونی از باقی‌ماندن نیرو‌های آمریکایی در عراق به منظور «تحت نظر نگه‌داشتن ایران» سخن به میان آورد. هرچند دامنه واکنش‌ها به گفته ترامپ خیلی زیاد بود و بسیاری از مقامات آمریکایی سعی کردند این گفته را تا حدی تعدیل کنند؛ اما تلاش ترامپ برای خارج‌کردن نیرو‌های آمریکایی از سوریه و هم‌زمان تأکید او بر باقی‌ماندن آن‌ها در عراق این گمانه را تشدید می‌کرد.

بازی‌های رسانه‌ای در خدمت فشار حداکثری
تجربه خروج آمریکا از برجام نشان داد تیم ضد‌ایرانی آمریکا از تمام فشاری که رسانه‌ها می‌توانند خلق کنند، استفاده می‌کند. در روز‌های منتهی به تصمیم اصلی، خبر از سوی منابع آگاه درز می‌کند. رسانه‌ها بر آن متمرکز می‌شوند و همه نگران و چشم‌انتظار می‌مانند تا تصمیم چه خواهد بود. افکار عمومی که حسابی درگیر شد، آمریکا تصمیم خود را اعلام می‌کند.

سه روز پیش بود که رویترز به نقل از سه منبع آگاه نوشت که «ایالات متحده قصد دارد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را یک سازمان تروریستی خارجی بنامد». رویترز در گزارش خود به نقل از این مقامات نوشت که انتظار می‌رود وزارت خارجه آمریکا روز دوشنبه، ۱۹ فروردین، این تصمیم را رسما اعلام کند. پنتاگون از ارائه توضیح در‌این‌باره خودداری کرده و گزارشگران رویترز را به وزارت خارجه آمریکا ارجاع داده است؛ اما وزارت خارجه و کاخ سفید حاضر نشده‌اند که در‌این‌باره توضیحی بدهند.

پیش‌از‌این وزارت خزانه‌داری آمریکا نیز نیروی قدس- شاخه برون‌مرزی سپاه پاسداران- را در سال ۲۰۰۷ به اتهام «حمایت از تروریسم» در لیست سیاه خود قرار داده و آن را بازوی اجرائی سیاست‌های جمهوری اسلامی در «حمایت از تروریسم و گروه‌های شورشی» دانسته است.

دشوارشدن عادی‌سازی رابطه با ایران برای رئیس‌جمهور بعدی
اولین روز کاری کشور‌های غربی در حالی شروع شد که بسیاری از رسانه‌ها منتظر خبر قرار‌گرفتن سپاه پاسداران در فهرست گروه‌های تروریستی بودند. این موضوع باعث شد تحلیل‌ها و پیش‌بینی‌ها از صبح دوشنبه منتشر شود. روزنامه انگلیسی گاردین در‌این‌باره نوشت: کارشناسان می‌گویند هنوز مشخص نیست که چنین اقدامی تا چه اندازه بر رویکرد ایالات متحده در قبال سپاه پاسداران تأثیر می‌گذارد؛ چرا‌که این رسته نظامی در‌حال‌حاضر تحت اتهامات حمایت از تروریسم هدف تحریم‌های گسترده ایالات متحده قرار گرفته است.

واشنگتن به طور کلی تهران را کشوری حامی تروریسم می‌خواند. ریچارد نفیو، معاون سابق هماهنگ‌کننده سیاست تحریم‌ها در وزارت امور خارجه و نویسنده کتاب «هنر تحریم‌ها»، گفته: «به‌سختی می‌توان تصور کرد که تحریم‌ها از حد کنونی بیشتر شوند. صادقانه بگویم که همچنان فکر می‌کنم چنین اقدامی مغایر با قانون اساسی است. طبق قوانین موجود، تنها امکان هدف‌گرفتن بازیگران غیر‌دولتی با تحریم‌ها وجود دارد و نه عناصر دولتی». به گزارش سایت دیپلماسی ایرانی، گاردین در ادامه نوشت: «احتمالا شرکت‌های خارجی درباره تجارت یا سرمایه‌گذاری در ایران بیشتر دچار وحشت و نگرانی خواهند شد.

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بخش وسیعی از اقتصاد ایران (طبق ادعای ترامپ، نیمی از آن) را کنترل می‌کند و وزارت خزانه‌داری ایالات متحده و وزارت امور خارجه تأکید کرده‌اند که مسئولیت شناسایی شرکایی که در ایران با آن‌ها کار می‌کنند و ارتباط آن‌ها با گروه‌های تحریم‌شده، با شرکت‌های خارجی است. آرین طباطبایی، کارشناس ایران در اندیشکده غیرانتفاعی «شرکت رند»، می‌گوید: «این یک نشانه است؛ مبنی بر اینکه ایالات متحده برای اعمال فشار حداکثری علیه ایران آماده می‌شود؛ اما آنچه این سیاست کم دارد، ضربه نهایی مشخص و پیش‌بینی پایان بازی است.

سردرگمی زیادی درباره ابزار، منظور‌ها و نتیجه‌ها وجود دارد. دولت هرگونه آسیبی را موفقیت قلمداد می‌کند؛ اما این مبنای درستی برای قضاوت نیست». وال‌استریت ژورنال پیش‌تر نوشته بود که مقامات ارشد پنتاگون درباره عواقب این حرکت نگران هستند و می‌ترسند که چنین اقدامی به حمله ایران به نیرو‌های آمریکایی در منطقه منجر شود.

او در ادامه افزود که این اقدام هم یک نشانه دیگر از تلاش‌های مخالفان سرسخت ایران در دولت آمریکا از‌جمله مایک پمپئو، وزیر امور خارجه و جان بولتون، مشاور امنیت ملی، برای تأثیرگذاری بر تصمیم‌های آتی درباره ایران است: «نکته موجود در همه تلاش‌های این‌چنینی محدودکردن غریزه ترامپ در دستیابی به توافق تا حد امکان و دشوار‌کردن شرایط بازگشت از دشمنی با ایران برای رئیس‌جمهوری بعدی است».

تایم: کنگره ۷ روز فرصت بازنگری دارد
به گزارش ایسنا به نوشته نشریه تایم با توجه به جایگاهی که سپاه برای ایران دارد، این اقدامات تنبیهی از سوی آمریکا می‌تواند تأثیرات محدودی (برای ایران) داشته باشد؛ اما تروریستی اعلام‌کردن سپاه ممکن است به طور درخور‌توجهی فعالیت نظامی و دیپلماتیک آمریکا را به‌ویژه در عراق پیچیده کند. جایی که نیرو‌های شیعی عراقی و احزاب سیاسی آن روابط نزدیکی با سپاه دارند.

این اقدام در لبنان می‌تواند محدودیت‌های بیشتری را به‌ویژه برای افرادی که مقامات آمریکایی با آن‌ها تعامل دارند، در پی داشته باشد. سپاه پاسداران روابط نزدیکی با حزب‌الله دارد که بخشی از دولت لبنان است. حزب‌الله در‌حال‌حاضر نیز از سوی آمریکا یک سازمان تروریستی خارجی شناخته می‌شود.

حضور آن در پارلمان لبنان و شاخه اجرائی آن سبب شده است تا آمریکا نتواند هیچ‌گونه ارتباطی با اعضای حزب‌الله داشته باشد؛ هرچند واشنگتن به همکاری و کمک به ارتش لبنان ادامه می‌دهد. بدون در نظر گرفتن استثنا یا معافیت از این تروریستی اعلام‌کردن، نیرو‌ها و دیپلمات‌های آمریکایی می‌توانند از تعامل با مقامات لبنانی و عراقی که با مقامات سپاه و جانشین‌های آن‌ها تعامل دارند، منع شوند.

پنتاگون و آژانس‌های اطلاعاتی نسبت به تأثیرات این اقدام که باعث می‌شود نتوانند با آن دسته مقام‌های خارجی ارتباط برقرار کنند که با اعضای سپاه ملاقات کرده یا تعامل دارند، ابراز نگرانی کرده‌اند. همین نگرانی‌ها بود که موجب شد دولت آمریکا پیش‌از‌این نیز از چنین اقدامی منصرف شود؛ کاری که بیش از یک دهه است در دولت مطرح است. هنوز مشخص نیست که تروریستی اعلام‌کردن سپاه شامل این محدودیت‌ها می‌شود یا نه.

علاوه‌بر این پیچیدگی‌ها، فرماندهان نظامی آمریکا نگران‌اند که این کار ایران را به سمت اقدامات تلافی‌جویانه علیه نیرو‌های آمریکایی علیه منطقه سوق دهد. به گفته یک مقام آمریکایی که خواست نامش فاش نشود، این فرماندهان قصد دارند به نیرو‌های باقی‌مانده کشورشان در عراق، سوریه و نقاط دیگر درباره احتمال چنین اقداماتی هشدار دهند. علاوه بر عراق که حدود پنج هزار و ۲۰۰ نیروی آمریکایی در آن حضور دارند و سوریه که تقریبا دو هزار نیرو در آنجا باقی مانده‌اند، پنجمین ناو آمریکایی در خلیج فارس است و پایگاه هوایی آمریکا در قطر نیز در معرض خطر است.

دو مقام آمریکایی دیگر گفته‌اند که انتظار می‌رود وزارت امورخارجه آمریکا هم نسبت به اقدامات تلافی‌جویانه ایران علیه سفارتخانه‌ها و کنسولگری‌ها و همچنین اعتراضات ضد‌آمریکایی هشدار دهند. در ابتدای جنگ علیه عراق و تصمیم دولت ترامپ برای منتقل‌کردن سفارت واشنگتن در اراضی اشغالی به قدس نیز هشدار‌های مشابهی منتشر شد.

وزارت امور خارجه آمریکا در‌حال‌حاضر ۶۰ گروه شامل القاعده، داعش و وابستگان آن‌ها به‌علاوه حزب‌الله و چندین گروه فلسطینی را به‌عنوان سازمان‌های تروریستی خارجی می‌شناسد، اما هیچ‌یک از آن‌ها یک نهاد نظامی دولتی نیست. هرزمان که وزیر امور خارجه یک گروه را در هماهنگی با وزیر خزانه‌داری تروریستی اعلام کند، کنگره هفت روز فرصت دارد آن را بازبینی کرده و اگر مخالفتی نباشد، اجرائی خواهد شد.

منبع: روزنامه شرق