ماجرای گرویدن چینی‌های کنیا به مسحیت
بعضی از این چینی‌های با کنیایی‌ها ازدواج کردهاند و بعضی دیگر بچه‌های چینی‌ای دارند که سواحیلی را به خوبی چینی صحبت میکنند.
کد خبر :
۶۹۶۲۳
بازدید :
۹۲۱۵
فرادید | هر یکشنبه صبح، در یکی از حومه‌های مرفه نایروبی در کنیا، سرود‌های مذهبی به زبانی چینی راهرو‌های ساختمانی را که از دوشنبه تا جمعه، کاربری اداری دارد را پر می‌کند.
به گزارش فرادید به نقل از سی‌ان‌ان ، درون این کلیسای موقتی، جماعت رنگارنگی از مهاجران چینی برای نیایش گرد هم می‌آید. در میان آنها، واردکنندگان لباس زیر، پزشکان و اپراتور‌های پروژۀ جنجالی خط آهنی را که چینی با هزینۀ ۳.۸ میلیارد دلار در کنیا ساخته‌اند را می‌توانید پیدا کنند. پروژۀ مذکور بزرگترین پروژۀ زیرساختی کنیا از زمان استقلال این کشور، و نشانه‌ای از رشد سرمایه‌گذاری چین و محکم شدن جای پایش در قارۀ سیاه است.
بعضی از این چینی‌های با کنیایی‌ها ازدواج کردهاند و بعضی دیگر بچه‌های چینی‌ای دارند که سواحیلی را به خوبی چینی صحبت میکنند.
اما میان همۀ آنها، دو چیز مشترک است. هر کدام از آنها زندگی خود را از چین کمونیستی بیرون کشیده و اینجا در کنیا ریشه دوانده است. کنیایی که یکی از اقتصاد‌های پیشروی آفریقاست و ۸۰ درصد از جمعیت نزدیک به ۵۰ میلیونی آن را مسیحیان تشکیل می‌دهند؛ و نقطۀ اشتراک دوم آنها این است که همۀ آنها تصمیم گرفته‌اند تا علناً خدا را پرستش کنند.
همزمان با بیداری مذهبی این مهاجران، مسیحیان در چین در خطر هستند. دولت حزب کمونیست این کشور، فروش آنلاین انجیل را ممنوع کرده، کلیسا‌ها را با دینامیت تخریب کرده و مسیحیان را به اتهام "تحریک برعلیه قدرت دولت" دستگیر می‌کند. حزب کمونیست چین، هر گروه بزرگی خارج از تسلط خود را یک تهدید محسوب می‌کند.
جاناتان چو، از کشیشان اصلی کلیسای نان زندگی (Bread of Life)، که مقر آن در تایوان است، اما ۵۰۰ کلیسا از جمله در غرب آفریقا دارد، می‌گوید: "در حال حاضر، مسیحی بودن به صورت علنی در چین خطرناک است. "
جاناتان چو
او می‌گوید که سابقاً کلیسا‌های سازمان در آفریقا عمدتاً مورد مراجعۀ آفریقایی‌ها بوده است. اما هر روز به تعداد جماعات چینی کلیسا‌هایی که در قارۀ سیاه شکل گرفته‌اند افزوده می‌شود. بخشی از دلیل این موضوع مهاجرت بیشتر چینی‌ها به آفریقا و مواجه شدن آنان با ارزش‌های بومی است.
در طول خطبه‌ها، یک زوج میانسال که از استان شاندونگ به تازگی به کنیا و این کلیسا آمده‌اند، کلیپ‌های صوتی سرود‌ها و عکس‌هایی از مجلس دعا را روی وی‌چت پست میکنند. این شبکۀ اجتماعی شدیداً تحت نظر دولت چین است.
چو می‌گوید: "اغلب حضار این جماعتی که در این کلیسا می‌بینید، در کنیا به زمرۀ نجات‌یافتگان پیوسته‌اند. اگر قبل از اینکه به اینجا بیایند از جملۀ مومنین به مسیح نبوده باشد، بعید است چیزی زیادی راجع به وضعیت مسیحیان در چین بدانند. "
"عروسی کنیایی که همه از آن حرف می‌زنند"
لیانگ یونگیو، اولین بار در شرکت تبلیغات بیلبوردی در نایروبی با همکارش کارن انگونجیری آشنا شد. او در همان ابتدا به کارن گفت که حدس می‌زند زن زندگیش خواهد شد.
آن دو شش ماه با هم دوست بودند و سپس به مانعی برخوردند که می‌توانست پیش‌بینی لیانگ را نقش بر آب کند. لیانگ ۳۳ ساله، مسیحی نبود.
انگونجیری، که چهار سال در نانینگ در جنوب غرب چین، به تحصیل زبان چینی مشغول بوده، می‌گوید: "این مسئله برای من یک مانع اساسی بود. این که او چینی بود مشکلی نبود. اما اینکه مسیحی نبود، از نظر من یک مسئلۀ بزرگ بود. با این وضعیت چطور بچه‌هایمان را بزرگ می‌کردیم. "
انگونجیر می‌گوید که لیانگ "مدتی طولانی" در کنیا زندگی کرده و می‌توانست قدری سواحیلی صحبت کند و از دوستان کنیاییش "چیز‌های زیادی راجع به مسیحیت شنیده بود. " او اضافه می‌کند که لیانگ پس از مدتی کاوش روحی، گفته است که "ذهنش برای کشف اینکه مسیحیت چه برای عرضه دارد، آماده است. "
لیانگ با کلیسایی در نایروبی که مراسم را به زبان کانتونی برگزار می‌کرد ارتباط برقرار کرد. کانتونی زبانی است که گوانگدونگ، استانی در جنوب چین که لیانگ از آنجا می‌آید، و هنگ کنگ، جایی که کشیشان آن کلیسا از آنجا آمده بودند، صحبت می‌شود.
در دسامبر ۲۰۱۸، آن کشیشان هنگ‌کنگی در مراسمی مسیحی که در پای کوه کنیا و با حضور ۲۰۰ مهمان برگزار شد، آن دو را به عقد هم درآوردند. انگونجیری به شوخی می‌گوید که با استاندارد کنیا، عروسی کوچکی بوده است.
چند هفتۀ بعد، ویدیویی از مراسم عروسی آنان با عنوان "عروسی کنیایی که همه از آن حرف می‌زنند" در یوتیوب پربازدید شد. انگونجیری هنوز نمی‌داند که چه کسی آن ویدیو را آپلود کرده، اما تا ماه‌ها این نوعروس و تازه‌داماد نمی‌توانستند بدون اینکه شناخته شوند، خیابان‌های نایروبی قدم بزنند. تازگی ازدواج یک زن کنیایی با مردی چینی، توجه مردم را جلب کرده بود.
این ویدیو در نهایت از یوتیوب حذف شد، اما پیش از آن، به ۳۰۰۰۰۰ بازدید رسیده بود. انگونجیری می‌گوید: "بعضی از نظراتی که برای ویدیو گذاشته شده بودند، وحشتناک بودند. به خصوص نظراتی که کنیایی‌ها گذاشته بودند. این فکر در میانشان وجود دارد که چینی‌ها به اینجا آمده‌اند تا شغل‌های ما را بدزدند و ما را استعمار کنند؛ و می‌گفتند که حالا دارند زنهایمان را هم می‌دزدند. "
در سال ۲۰۱۷، چین بزرگترین شریک تجاری کنیا بود و در سال ۲۰۱۴، این کشور منزل تقریباً ۴۰۰۰۰ مهاجر چینی شده بود. اما رابطۀ آنها با کنیایی‌ها، گهگاه تنش‌آمیز بوده است.
گزارش شده که در سال ۲۰۱۵، یک رستوران‌دار چینی حضور مشتریان آفریقایی را از ساعت پنج به بعد ممنوع کرده بود، و سال گذشته نیز، یک رییس چینی پس از آنکه ویدیویش در حالی که یکی از کارکنان را "میمون" خطاب کرده بود پخش شد، از کشور اخراج شد. رسانه‌های محلی مدعی هستند که کارفرمایان چین در یروژۀ خط آهنی که چینی‌ها ساختند با کارگران کنیایی همچون شهروندان درجه دو رفتار کردهاند.
کنیایی‌ها همچنین نگران میزان بدهی کشورشان به چین هستند. سال گذشته، کنیاتا اوهورو، رییس جمهور کنیا، برای نمایش قدرت در برابر تسلط چینی‌ها، واردات ماهی ارزان چینی را ممنوع کرد. اما ممنوعیت او خیلی زود برچیده شد: کنیا به اندازۀ کافی ماهی تولید نمی‌کند که نیاز خود را تامین کند.
اما کسانی که زیر ویدیوی عروسی انگونجیری نظر گذاشته بودند، احتمالاً یک نکتۀ مهم را از قلم انداخته بودند.
این انگونجیری نبود که تحت سیطرۀ فرهنگ چینی قرار گرفته بود، این لیانگ بود که اعتقاد خود را تغییر داده بود و با یک عروسی مسیحی آفریقایی که در آن تنها ۲۰ مهمان چینی حضور داشتند (حتی مادرش حضور نداشت) موافقت کرده بود و فرهنگی جدید را ده هزار کیلومتر دور از خانه پذیرا می‌شد.
گشوده شدن دری جدید
با رشد تجارت و روابط میان چین و قارۀ آفریقا، از ابتدای قرن بیست‌ویکم، یک میلیون چینی به این قاره مهاجرت کردهاند. اما آنچه که شاید در رابطه با جمعیت چینی‌های کنیا منحصر به فرد است و اینکه چرا فرهنگ مذهبی این کشور را با آغوش باز می‌پذیرند، تنوع این جمعیت است. یک مطالعه که در سال ۲۰۱۵ انجام شده نشان می‌دهد که چینی‌ها در کنیا "در هر بخشی به شکلی چشمگیر" پراکنده شده‌اند.
این مسئله است که تفاوت را رقم می‌زند. کارکنان غول‌های دولتی چین که مثلاً برای ساخت جاده در اوگاندا یا فرودگاه در زیمباوه به این قاره آورده می‌شوند، معمولاً با سرویس به سر کار برده شده و از آن بازگردانده و می‌شوند و شب‌ها و آخرهفته‌ها را در مجتمع‌های خود می‌گذراند، مگر آنکه مدیرشان به آنها مرخصی و اجازۀ خروج دهد. اما در نایروبی، شهری پرجنب‌وجوش که خاستگاه امپسا، غول تکنولوژی آفریقاست، نسل جدیدی از چینی‌ها در که در بخش خصوصی کار میکنند، برای کشف فرهنگ‌ها و سیستم‌های اعتقادی جدید، آزادی بیشتری دارند. امری که از طریق ارتباط شخصی‌شان با افراد بومی حاصل می‌شود.
آنی هو، ۳۰ ساله، یکی از آنهاست که پنج سال پیش به کنیا منتقل شد و مدیر شرق آفریقای یک غول تکنولوژی مالی چینی است. او می‌گوید که سبک زندگی آرام ۹ تا ۵ی بسیار جذابتر از کار پرفشار ۹-۹-۶ی (۶ روز در هفته از ۹ صبح تا ۹ شب) است که برخی از بزرگترین شرکت‌های فناوری چین در شنژن، سیلیکون‌ولی چین، آن را اجرا میکنند. او پیش از آمدن به اینجا در شنژن مستقر بود.
هو می‌گوید: "با زندگی در یک کشور در حال توسعه و شهری بین‌المللی شما با ملیت‌ها، نژاد‌ها و سبک‌های زندگی مختلفی برخورد می‌کنید. او که بار‌ها برای کار به شهر عمدتاً مسلمان‌نشین دارالسلام در تانزانیا سفر کرده بود، سال گذشته به لبنان و اردن رفت تا بیشتر با فرهنگ اسلامی آشنا شود. او می‌گوید: "این امر در‌های کاملاً جدیدی را به روی من باز کرد. " او، شاید با در نظر گرفتن نحوۀ رفتار کشور خودش با مسلمانان، سیاستمدارانه می‌گوید: "ما به مفاهمۀ بیشتری نیاز داریم. "
خانوادۀ او بودایی است، اما در کنیا به کلیسا‌ها سر زده است. او می‌گوید: "کنیایی‌ها بیشتر از دوستان غربی من به خدا باور دارند. وقتی با جامعۀ بومی اینجا ارتباط برقرار می‌کنیم، حتماً از ما دعوت میکنند که عضو کلیسا شویم. این مردم بسیار خونگرم و قابل اعتماد هستند و سعی میکنند تا محیطی گرم برای چینی‌ها فراهم کنند. "
چو، کشیش کلیسای نان زندگی، تایید می‌کند که کلیسا شبکۀ اجتماعی مهمی برای تازه‌وارد‌ها محسوب می‌شود. او می‌گوید: "من فکر می‌کنم که تفاوت‌های فرهنگی و دشواری‌هایی که چینی‌ها در اینجا تجربه میکنند، آنان را نسبت به کلام انجیل پذیراتر می‌کند. "
هو که با جوامع مسیحی مختلفی ارتباط برقرار کرده، هنوز به مرحلۀ تغییر کیش کامل نرسیده است، با این وجود این احتمال را رد نمی‌کند. او می‌گوید: "این موضوع دین را بیشتر وارد زندگی من کرده است. اما هنوز به نقطه‌ای نرسیده‌ام که بخواهم مسیحی باشم. "
بزرگترین ملت مسیحی جهان؟
فقط چینی‌های مقیم کنیا نیستند که مسیحیت را در آغوش می‌کشند. یان جانسون، نویسندۀ کتاب "روح‌های چین: بازگشت دین پس از مائو"، می‌گوید که بسیاری از دانشجویان چینی مشغول تحصیل در آمریکا، استرالیا و انگلستان، مسیحی به خانه باز می‌گردند. تغییر کیش آنان، توجه را به روندی گسترده‌تر در خود چین جلب می‌کند. بنا بر برخی تخمین‌ها، چین در مسیر بدل شدن به بزرگترین ملت مسیحی جهان تا سال ۲۰۳۰ قرار گرفته است.
در بخش عمده‌ای از قرن ۲۰، به شهروندان چینی می‌آموختند که مائو تسه‌دونگ، موسس حزب کمونیست چین، را بپرستند. او رهبر انقلابی این کشور بود که در دوران انقلاب فرهنگی، بسیاری از زیرساخت‌های مذاهب بودایی و تائو را ویران کرد. جانسون می‌گوید: "تنها در پکن، ۹۰۰ معبد وجود داشت. حالا فقط ۲۰ تا هست. "
مرگ مائو در سال ۱۹۷۶، باعث شد تا چینی‌ها به دنبال یک سیستم ارزش تازه بیافتند. جانسون می‌گوید که مسیحیت در نظر شهری‌شده‌های تازۀ چین، تازه و مدرن می‌رسید. با این وجود، هنوز بیشتر مردم در چین بودایی هستند.
تا سال ۲۰۱۷، تخمین زده می‌شد که بین ۹۳ تا ۱۱۵ میلیون مسیحی در چین وجود داشته باشند که معادل ۵ درصد از جمعیت این کشور است. اما طبق گفتۀ یانگ فنگ‌گنگ، محقق دانشگاه پوردو، کمتر از ۳۰ میلیون از آنها مناسک دینی خود را در کلیسا‌های رسمی به جای می‌آورند. در سال ۲۰۱۶، اعضای حزب کمونیست چین ۹۰ میلیون نفر تخمین زده می‌شدند. اگر تخمین‌ها در مورد جمعیت مسیحیان چین درست باشد، در حال حاضر جمعیت آنان با جمعیت اعضای حزب کمونیست تقریباً برابر است.
این موضوع باعث خشم دولت شده است. در دوران ریاست جمهوری ژی جین‌پینگ، بر شدت شعار‌ها پیرامون "چینیزه" کردن مذاهبی که غربی به نظر می‌رسند، افزوده شده است. با این حال، به گفتۀ جانسون، بسیاری از مسیحیان در چین احساس "غیرچینی یا خارجی بودن" نمی‌کنند.
امروزه، تنها سازمان‌های مسیحی مورد تایید حکومت، قانونی هستند. به گفتۀ جانسون کلیسا‌های دولتی به شدت شلوغ هستند و تا ۵ مراسم در روز برگزار میکنند و کشیشانشان از دولت حقوق می‌گیرند. جایگزین آنها، کلیسا‌های معروف به خانگی هستند که گرچه فعالیتشان غیرقانونی است، اما رابطۀ کشیش و پیروان در آن نزدیکتر است و کشیش‌ها جماعت کلیسای خود را به اسم کوچک می‌شناسند.
چنین کلیسا‌هایی سال‌ها در چین تحمل می‌شدند، اما اخیراً نگاه مسئولان به آنها منفی شده و از طرفی درخواستهایشان برای ثبت دولتی، اغلب رد می‌شود.
در دسامبر ۲۰۱۸، یکی از شناخته‌شده‌ترین کلیسا‌های زیرزمینی چین در چنگدو، مورد یورش نیرو‌های انتظامی قرار گرفت. کشیش این کلیسا به اتفاق همسرش به "تحریک به نافرمانی" متهم شدند که می‌توانند مجازات ۱۵ سال زندان را به همراه داشته باشد. همچنین بیش از ۱۰۰ نفر از اعضای این کلیسا نیز دستگیر شدند.
کلیسای زیرزمینی در چین
کنیا جایی نیست که انتظار داشته باشید، در آن کلیسای زیرزمینی پیدا کنید. مسیحت خون رگ‌های سیاست‌ها و بافت اجتماعی این کشور است و مراسم‌های مسیحیان در این کشور علنی و پرسروصدا و باحضور هزاران نفر برگزار می‌شود.
اما در شمال پایتخت ۴ میلیون نفری و پرترافیک کنیا، یک کلیسای خانگی چینی هست که با کمک مای لی، همسر کشیش چینی-مالزیایی اداره می‌شود. موضوعی که نشان می‌دهد سرکوب دینی حزب کمونیست چین تا کجا پیش آمده است. لی و دیگر مسیحیان چینی در گزارش نمی‌خواستند که از نام واقعی‌شان استفاده شود، چرا که از اینکه پس از بازگشت به چین توسط دولت چین تنبیه شوند، می‌ترسند.
لی می‌گوید که سفارت چین در نایروبی با برخی از رهبران گروه‌های مسیحیان چینی در کنیا تماس گرفته و از آنها خواسته تا از کار‌های خود دست بکشند. لی سعی می‌کند تا مراسم‌های خود دور از چشم برگزار کند.
این موضوع که سه کلیسای اصلی مسیحیان در نایروبی توسط کشیشان چینی‌ای اهل تایوان، هنگ‌کنگ و مالزی اداره می‌شوند، جالب توجه است. چینی‌های مسیحی در این کشور‌ها از آزادی‌های مذهبی بیشتری برخوردارند.
یکی از سخنگویان وزارت امور خارجۀ چین در پکن به ما گفت که نسبت به این وضعیت "بی‌اطلاع" است و افزود که در چین "کلیسا‌های معروف به خانگی" وجود ندارند.
این سخنگو در پیامی از طریق نمابر، گفت: "دولت چین به آزادی مذهبی مردمش احترام می‌گذارد و از فعالیت‌های عادی دینی و حقوق سازمان‌های دینی محافظت می‌کند، و مسائل دینی مرتبط به مسائل ملی و عمومی مطابق با قانون مدیریت می‌کند. همزمان، همۀ ادیان ملزم به پیروی از قوانین ملی بوده و بایستی فعالتهایشان را در چارچوب قانون انجام دهند. "
در بعد از ظهر‌های یکشنبه، جماعت کلیسای زیرزمینی لی در زیرزمین کوچک یک کلیسای بزرگ کنیایی گرد هم می‌آیند. عکسبرداری مجاز نیست. هیچ اسمی از حاضران نباید فاش شود. هیچکدام از اشخاص چینی‌ای که اینجا هستند، دلشان نمیخواهد که مسیحیتشان لو برود.
لی می‌گوید: "این افراد می‌خواهند روزی به چین بازگردند. " و توضیح می‌دهد که این جماعت، گروهی متغیر هستند که از افرادی که مدتی کوتاه بناست در کنیا کار کنند، تشکیل شده است. اکثر آنها پیش از آمدن به اینجا مسیحی بوده‌اند و به یک کلیسای خانگی تعلق داشته‌اند و نسبت به برخی از خطرات آگاه هستند.
گریس ژانگ، مترجم کلیسا که از استان هوبی آمده، از این دسته است. ژانگ، که در اینجا از نام مستعار برایش استفاده شده، می‌گوید: "در حال حاضر، اوضاع برای کلیسای من در چین بسیار سخت است. " او به همراه مادرش در سال ۲۰۰۲ مسیحی شدند، و برای تبلیغ مسیحیت در میان چینی‌ها، و البته کنیایی‌ها، به اینجا منتقل شده است.
ژانگ، با وجود نوع کارش، در به کار بردن نام میسیونر برای خود تردید دارد. او می‌گوید: "این واژۀ حساسی است. " قانون چین، فعالیت میسیونری را در این کشور ممنوع کرده است. ژانگ در عوض ترجیح می‌دهد که "میانجی فرهنگی" نامیده شود.
بسیاری از آفریقایی‌ها از اوگاندا، بروندی، کنیا و سودان نیز، به امید تقویت مهارت‌های زبانی خود یا آشنایی بیشتر با چین، در این مراسم‌های دوزبانه که به دو زبان انگلیسی و چینی ارایه می‌شوند، شرکت میکنند.
ژانگ در خلال تعاملات میان آفریقایی‌ها و چینی‌ها در کلیسا، به آنها کمک می‌کند تا بهتر همدیگر را درک کنند. مثلاً، او به چینی‌ها توضیح می‌دهد که کنیایی‌ها برای احوالپرسی عمیق ارزش زیادی قائل هستند و از این رو باید احوال تعدادی از اعضای خانواده‌هایشان را بپرسید. او به آفریقایی‌ها هشدار می‌دهد که چینی‌ها چندان میانه‌ای با احوالپرسی فیزیکی و دیده‌بوسی ندارند.
او می‌گوید: "ما سعی می‌کنیم که از هر دو طرف یاد بگیریم. "
چین در برابر خدا
به گفتۀ جانسون، رسانه‌های چینی اغلب گزارشی در مورد سرکوب‌های مذهبی نمی‌دهند و مسیحیت "عملاً نامرئی" است. دولت نمیخواهد "کسی را تشویق به فکر کردن در رابطه با دین کند. "
این امر نشان می‌دهد که چرا جماعت کلیسای نان زندگی در نایروبی، نسبت به علنی کردن مسیحیت خود راغب هستند. اینجا با یک جماعت باثبات‌تر مواجه هستیم که جای پای محکمتری دارند. آنها که اکثراً در خارج از چین با مسیحیت آشنا شده‌اند و چندین سال است که از کشور خود دور هستند، به گفتۀ چو با گسترۀ سرکوب دولت چین آشنا نیستند. هر چند که بسیاری از آنها متوجه هستند که دولت چندان علاقه‌ای به دین ندارد.
با این حال، وقتی که عضوی قصد بازگشت دارد، به او نسبت به خطرات احتمالی هشدار داده می‌شود.
مگی وانگ، ۳۵ ساله، در کلیسای نان زندگی کشیش است. او می‌گوید که کلیسا سعی می‌کند تا اعضا را برای آنچه که با آن مواجه خواهند شد آماده کرده، و شبکه‌ای از کلیسا‌های زیرزمینی در چین دارد که اعضا را با آنها مرتبط می‌کند. او می‌گوید: "این موضوع بسیار استرس‌انگیز است. "
ژانگ، که مسئول کلیسای زیرزمینی نایروبی است، می‌گوید: "از دیدگاه روحانی، برای کسانی که در خارج زندگی کردهاند، بازگشتن و دوام آوردن در چین آسان نیست. وقتی که برمی‌گردند ما ارتباطمان را با آنها حفظ می‌کنیم و حتی برای انجیل‌خوانی با استفاده از اسکایپ با ایشان تماس می‌گیریم. ".
اما بعضی از مسیحیان در کنیا که نسبت به خطرات بالقوه‌ای که در چین منتظرشان است آگاه می‌شوند، می‌گویند که این موضوع یکی از نکاتی است که رغبتشان را به بازگشت کم می‌کند.
جیمی هنگ ژن وو، ۵۳ ساله، تاجری از استان گوانگدونگ است که در یک‌دهه‌ای که در کنیا زندگی کرده، به مسیحیت گرویده است. او و همسرش در این کشور صاحب دو دختر شده‌اند که هر دو کمتر از ۸ سال سن دارند. او به صورت مرتب و به دلایل کاری به چین سفر می‌کند و می‌گوید که هنگام بازگشت به کشور مجبور است نقش بازی کند.
وو، که نمی‌خواست از نام واقعیش استفاده شود، می‌گوید: "در چین، در زندگی عمومی نمی‌توانیم از اعتقاد خود حرف بزنیم. فقط نزد دوستان و خانواده می‌توانیم بگوییم که مسیحی هستیم. ".
اما اینکه دخترانش که زندگی خود را در جامعه‌ای که مسیحیت مایۀ افتخار است و هر یکشنبه به کلیسا می‌روند، در صورت بازگشت به چین بتوانند این محدودیت‌ها را هضم کنند را باید انتظار کشید و دید.
۰
