جریان‌شناسی نقدینگی بورسی‌ها

فاطمه اسماعیلی | روند نماگر‌های بورس تهران طی معاملات دیروز از جهت‌گیری جدید اهالی سهام حکایت داشت. در این روز، شاخص هم‌وزن با خروج سرمایه‌های خرد از سهام گروه‌های غیرکامودیتی‌محور، سنگین‌ترین افت را طی بیش از یک ماه اخیر تجربه کرد.

این سومین موج از تغییر جریان پولی در بورس تهران طی فصل بهار است. سرمایه‌گذاران حقیقی که از میانه اردیبهشت با بروز ریسک‌های نوظهور در بازار جهانی و بروز تنش‌های سیاسی در صنایع کوچک‌تر بورسی به مشارکت پرداخته بودند، در دو روز اخیر عموما به جمع سهامداران گروه‌های کالایی پیوستند.

بورس تهران که معاملات روز گذشته خود را همان‌طور که انتظار می‌رفت با فشار عرضه آغاز کرده بود، در ادامه روندی متعادل پیدا کرد و در نهایت با کاهش ۵۹ واحدی شاخص کل به معاملات روز دوشنبه پایان داد. افت ۰۲/ ۰ درصدی شاخص کل در حالی رقم خورد که شاخص هم‌وزن که نشانی از اثرگذاری یکسان نماد‌ها دارد، حدود ۵/ ۱ درصد تنزل کرد.

شرایطی که نشان داد صنایع کوچک و متوسط بازار در نبود تقاضای موثر، در مسیری نزولی قرار گرفته‌اند تا نشانه‌ای بر توقف رالی ۷۶ درصدی شاخص هم‌وزن پس از حدود سه ماه باشد. رالی پرشتابی که طی آن سهام کوچک و متوسط بازار با محوریت بازیگران حقیقی و بدون حساسیت نسبت به مزیت‌های اقتصادی صنایع و شرکت‌ها با جهش چشمگیر قیمت همراه شدند و بیشترین جریان نقدینگی را به خود اختصاص دادند.

در شرایط فعلی، اما به نظر می‌رسد پیش‌خور شدن اثر روند بازار جهانی و تحریم‌ها بر سهام وابسته و در کنار آن انتظار برای انتشار گزارش عملکرد ماهانه شرکت‌ها و پس از آن رونمایی از صورت‌های مالی فصلی موجب شیفت ناگهانی محور تقاضا و بازگشت توجه اهالی بازار به گروه‌های کالایی بازار شده است.

شرایطی که سبب شده تا طی سه روز معاملاتی اخیر در مقابل رشد ۲ درصدی شاخص کل، شاهد کاهش ۴/ ۱ درصدی ارتفاع شاخص هم‌وزن باشیم.

سه دوره متفاوت سه ماهه ۹۸
شاخص کل و شاخص هم‌وزن به‌عنوان دو نماگر اصلی بورس تهران شناخته می‌شوند. در محاسبه شاخص کل، شرکت‌ها به واسطه میزان ارزش بازار از وزن متفاوتی برخوردارند. به عبارتی دیگر هر چه شرکت از ارزش بازار بیشتری برخوردار باشد به همان میزان تاثیر بزرگ‌تری در محاسبه شاخص کل خواهد داشت.

در شاخص کل هم‌وزن، اما شرکت‌های پذیرفته شده در بورس با وزنی برابر در محاسبه شاخص کل سهیم هستند و نوسانات مثبت و منفی شرکت‌های کوچک، به اندازه نوسان مثبت و منفی شرکت‌های بزرگ در این شاخص تاثیرگذار است. پس از این تفاسیر نگاهی به تغییرات دو شاخص مزبور از ابتدای سال تاکنون خالی از لطف نیست.

از ابتدای سال تا نیمه اردیبهشت ماه شاخص کل و هم وزن به نسبت تغییرات همسویی را تجربه می‌کردند. نگاهی به جریان نقدینگی در این دوره زمانی نشان می‌دهد در کنار برخی صنایع کوچک و متوسط بازار که به واسطه برخی اخبار اثرگذار مورد توجه معامله‌گران قرار داشتند، صنایع بزرگ کالایی نیز در لیست خرید بازیگران خرد بازار دیده می‌شدند.

به این ترتیب بیشترین خالص خرید حقیقی از ابتدای سال ۹۸ تا ۱۰ اردیبهشت‌ماه در میان نماد‌های زیرمجموعه سیمانی، خودرویی، پتروشیمی‌ها و بانکی‌ها به گردش در آمد. پس از آن نیز شاهد خالص خرید مثبت این گروه از بازیگران سهام در سهام زیرمجموعه معدنی و پالایشی بودیم.

در نیمه اردیبهشت ماه پس از ریزش قیمت‌های جهانی و همچنین اعمال تحریم‌های مضاعف علیه ایران و تشدید تنش‌های منطقه‌ای سهامداران آرایش تازه‌ای به خود گرفتند و در یک دوره یک و نیم ماهه که تا معاملات روز شنبه نیز تداوم پیدا کرد، بر دادوستد سهام گروه‌های کوچک بازار متمرکز شدند.

واقعیت این است که در این دوره زمانی سهام کالایی و صادرات‌محور با توجه به ریسک‌های پدید آمده (بازار جهانی و تحریم‌ها) از لیست خرید بازیگران حقیقی بازار خارج شدند و در مقابل سهام گروه‌های کوچک‌تر نظیر زراعت، ماشین‌آلات، سیمانی‌ها، دارویی‌ها، غذایی‌ها، خودرویی‌ها و بسیاری از تک‌سهم‌ها پرمعامله ظاهر شدند.

برآیند این تحولات رشد ۳۳ درصدی شاخص هم‌وزن در برابر افزایش حدود ۸ درصدی شاخص کل و جاماندن گروه‌های بزرگ کالایی از متوسط بازدهی در بازار بود. نگاهی به عملکرد صنایع بورسی در این برهه زمانی نیز خالی از لطف نیست.

همان‌طور که در گزارش پیشین «دنیای اقتصاد» تحت عنوان «برندگان بورسی رالی ۳۰ درصدی» نیز اشاره شد، از ابتدای سال تا پایان معاملات ۲۲ خردادماه، شاخص ۲۹ صنعت از صنایع ۳۸گانه بورسی، رشدی بیشتر از متوسط بازدهی در بورس تهران را به ثبت رسانده که اغلب این صنایع جزو گروه‌های کوچک‌تر بورسی به شمار می‌رفتند.

صنعت زراعت با نرخ بازدهی ۱۳۳ درصدی پیشتاز گروه‌های بورسی از حیث میزان بازدهی از ابتدای سال بود. گروه ماشین‌آلات نیز با ثبت بازدهی بیش از ۱۲۰ درصدی در رتبه دوم این فهرست قرار گرفت. صنعت دارویی بورس تهران نیز در این بازه زمانی تقریبا سه ماهه با شتابی سه برابر نسبت به نماگر اصلی بازار، در مسیر صعودی پا گذاشت و بیش از ۸۷ درصد افزایش یافت.

صنایعی، چون خودرو و بانک نیز که یکه‌تاز عرصه جذب پول‌های خرد بودند، با سبقت قابل ملاحظه از شاخص کل، به ترتیب رشد‌های ۷۲ و ۳۹ درصدی را ثبت کردند. در این مدت شاخص قیمت صنعت فلزات اساسی، پالایشی، پتروشیمی به ترتیب رشد‌های ۲۲، ۲۰ و ۱۹ درصدی را ثبت کرده‌اند که اختلاف حدودا ۱۰ واحد درصدی را از میانگین بازار دارد.

نگاهی به خالص تغییر مالکیت سهام نیز در این بازه زمانی حکایت از صدرنشینی سهام دارویی، خودرویی، سیمانی و بانکی در لیست خرید حقیقی‌ها دارد. این در حالی است که گروه‌های کامودیتی‌محور بورس تهران در قعر لیست قرار دارند و با بیشترین خالص خرید از سوی معامله‌گران حقوقی بازار همراه شده‌اند.

از ابتدای معاملات هفته جاری، اما بار دیگر بزرگان کالایی مورد توجه معامله‌گران قرار گرفتند؛ به‌طوری که طی معاملات سه روز اخیر، شاخص کل با رشد بیش از ۲ درصدی همراه شده است. شاخص هم وزن، اما در بازه زمانی مذکور، ۴/ ۱ درصد از ارتفاع خود را از دست داده است.

مرور عملکرد صنایع بورسی نیز از ثبت رشد ۶ درصدی برای پتروپالایشی‌های بورس تهران دارد. نماد‌هایی که در روز‌های اخیر عمدتا شاهد تشکیل صف‌های طولانی خرید و گردش بالای نقدینگی بوده‌اند. در این میان نگاهی به خالص تغییر مالکیت صنایع بورسی در بازه مورد بررسی نیز نشان از صدرنشینی سهام زیرمجموعه گروه محصولات شیمیایی و ورود ۷۴ میلیارد تومان نقدینگی از سوی معامله‌گران خرد بازار به این صنعت دارد.

پول‌هایی که بخشی از آن نتیجه خروج سهامداران خرد از گروه‌هایی نظیر قندی‌ها، دارویی‌ها، خودرویی‌ها و پیوستن به صنایع کالایی است. در این شرایط به‌نظر می‌رسد پیش‌خور شدن اثر روند بازار جهانی و البته تحریم‌ها بر سهام وابسته، سبب شده تا بار دیگر شاهد بازگشت توجه اهالی بازار به گروه‌های کالایی بازار باشیم.

در این میان نزدیک‌شدن به روز‌های پایانی ماه و انتظار برای انتشار گزارش عملکرد ماهانه شرکت‌ها و پس از آن رونمایی از صورت‌های مالی فصلی نیز در شیفت ناگهانی محور تقاضا بی‌تاثیر نبوده است.

عاقبت موج سواری در بورس تهران؟
همانطور که اشاره شد نگاهی به بازدهی دو نماگر اصلی بورس تهران از ابتدای سال تاکنون نشان از جهش تقریبا ۵/ ۲ برابری شاخص هم‌وزن نسبت به میانگین وزنی (شاخص کل) بازار دارد. به عبارت دیگر سهام شرکت‌های بزرگ رشد به مراتب کمتری را نسبت به شرکت‌های با ارزش بازار پایین‌تر در این دوره داشته‌اند.

در نگاهی دیگر درمی‌یابیم که سهام کوچک و متوسط بازار با محوریت افراد حقیقی و بدون حساسیت نسبت به مزیت‌های اقتصادی صنایع و شرکت‌ها با جهش چشمگیر قیمت همراه شده‌اند. در این شرایط بخشی از سرمایه‌گذاران به صرف مبنا قرار دادن اندازه و قابلیت موج‌سواری به خرید سهام مذکور روی آورده‌اند. پیش از این نیز بازار سهام چنین اتفاقاتی را به خود دیده است و در نهایت نتیجه‌ای جز سقوط سنگین قیمت سهام فاقد توجیه بنیادی پس از فروکش موج‌های هیجانی حاکم بر معاملات نداشته است.

نمونه بارز این موضوع را طی معاملات روز گذشته با تغییر مسیر برخی سهام از صف خرید به صف‌های سنگین فروش شاهد بودیم. باید توجه داشت در حال‌حاضر به سبب رشد بی‌رویه قیمت در سهم‌های کوچک، تناسب میان ارزش ذاتی و ارزش بازار این دسته از شرکت‌ها به‌هم خورده است. روندی که در طول زمان به لحاظ عملیاتی قابل تکرار نخواهد بود و به نظر می‌رسد ارزش‌گذاری فعلی بدون توجه به این مهم صورت گرفته است.

مروری بر معاملات روز دوشنبه
شاخص کل بورس تهران که در ابتدای معاملات روز گذشته بیش از ۶۰۰ واحد افت کرده بود، در ادامه با متعادل شدن روند معاملات، روند صعودی خود را بازیافت و توانست تا ارتفاع ۲۳۸ هزار و ۴۲۰ واحد صعود کند. هر‌چند در نیم ساعت پایانی معاملات بار دیگر نزولی شد و در نهایت با افت ناچیز ۵۹ واحد به معاملات روز دوشنبه خود پایان داد. دیروز در میان ۴۰۰ نماد معامله شده در بورس و فرابورسی، ۲۷۳ نماد معادل ۶۸ درصد در محدوده منفی قیمت دادوستد شدند. شرایطی که سبب شد تا شاخص هم‌وزن با کاهش ۵/ ۱ درصدی مواجه شود.

در این میان نماد‌های پتروپالایشی که روز یکشنبه نیز سوخت جهش چهار کانالی شاخص سهام را فراهم آورده بودند، بار دیگر در میان نماد‌های با بیشترین اثر مثبت بر شاخص کل قرار گرفتند. در بازار جهانی نیز پس از تهدید‌ها و تعلیق‌های تعرفه‌ای ترامپ، روز گذشته وضعیت نسبتا آرامی را شاهد بودیم.

البته اختلافات تجاری و بروز علائم آن طی هفته‌های اخیر سایه رکود را همچنان بر سر بازار‌ها نگه داشته است. با وجود این، انتشار آمار فراتر از انتظار خرده‌فروشی در آمریکا این فضای تیره را تا حدودی تلطیف کرد و ضمن تقویت شاخص دلار احتمال کاهش نرخ بهره از سوی فدرال‌رزرو را تنزل داد.