روایت تاریخ ۳۵۰۰ ساله در قلب تهران

مهتاب جودکی | ۳۰۰ تکه از تاریخ اسپانیا به تهران آمده؛ قابی از تمدن شرق دریای مدیترانه در موزه ملی. این نمایشگاه با بازگشت ۱۹۶ اثر تاریخی ایران از موزه آلیکانته برپا شده و آثار مختلفی را در خود جای داده است؛ از بازمانده‌های عصر پارینه سنگی گرفته تا اسناد به جا مانده از تاریخ روابط دیپلماتیک ایران و اسپانیا، از ۳۵۰۰‌سال قبل تا قرن ۱۹.

نمایشگاه که ۳۱ شهریور افتتاح شده، تا ۲۶ فروردین سال آینده برپا خواهد بود و در آن ۳۰۰ اثر از موزه باستان‌شناسی آلیکانته، استان والنسیا است که در سه گالری آثار دوران پارینه سنگی تا دوره مفرغ، آثار دوره‌های آهن، فینیقی، ایبری، رومی، قرون وسطی، دوره‌های مدرن و معاصر و همچنین اسناد روابط دیپلماتیک میان ایران و اسپانیا در دوره صفوی به نمایش گذاشته شده است.

پیش از این نمایشگاه «ایران: مهد تمدن» به مدت پنج ماه در اسپانیا برگزار شده بود و در این مدت ۱۰۰‌هزار نفر از آن بازدید کردند. جوزف آلبرت کورتس، رئیس موزه باستان‌شناسی آلیکانته اسپانیا در افتتاحیه نمایشگاه آلیکانته در تهران از روابط فرهنگی خوب ایران و اسپانیا از گذشته گفت و این‌که «اتمسفر به وجود آمده در نمایشگاه «ایران؛ مهد تمدن» باعث شد فاصله‌ها کنار گذاشته شود و آشنایی با کشور بزرگ ایران بیشتر شود» و دست آخر نمایشگاه باستان‌شناسی اسپانیا در موزه ملی ایران پا بگیرد.

سفیر اسپانیا در تهران هم گفت: اسپانیا از نظر تعداد گردشگری که به ایران می‌فرستد، در بین کشور‌های اروپایی جایگاه چهارم را دارد و این دو سرزمین در حوزه گردشگری و میراث فرهنگی ارتباط بسیار خوبی با هم دارند. افتتاحیه نمایشگاه به گفتن از صلح گذشت و کمکی که ارتباط فرهنگی به قوت دوستی می‌کند.

به گفته جبرییل نوکنده، رئیس کل موزه ملی ایران اگرچه در نمایشگاه‌های مشترک آثار در برابر تمام خطرات بیمه‌اند، اما در ایران بیمه آثار هنری وجود ندارد، به همین دلیل در زمان برگزاری نمایشگاه‌های مشترک از شرکت‌های بیمه کشور طرف مقابل استفاده می‌شود.

این بار هم بسته‌بندی اشیا با حضور امنای اموال دو کشور و حمل آثار تاریخی از سوی شرکت‌های کشور مقابل انجام شده و ترانسفر حرفه‌ای و انتقال اشیا از فرودگاه امام تا موزه ملی را ایران انجام داده است. علاوه بر این هزینه بیمه و بسته‌بندی اشیا در نمایشگاه اسپانیا از سوی کشور اسپانیا پرداخت شده است.

تماشای شباهت‌های فرهنگی ایران و اسپانیا
حمیده چوبک، باستان‌شناس و رئیس پیشین پژوهشکده باستان‌شناسی کشور از شباهت‌های تاریخی و فرهنگی ایران و اسپانیا به وجد آمده و محو تصویر یک خمره سفالی منقوش مربوط به دوره ایبری است: «شبیه طرح سوارکاری که روی این سفال نقش شده را قبلا دیده بودم، در منطقه جازموریان رمشک سفال‌هایی متعلق به دوره پارت و اشکانی پیدا کردم که نقش سوارکار داشت.

این نشان می‌دهد فرهنگ در جهان چطور مرز‌ها را طی می‌کند، از دوران پارینه سنگی این ارتباط فرهنگی بین سرزمین‌های دور و نزدیک از راه دریا و زمین وجود داشته و در همه آثار مشهود است.»

از نگاه این باستان‌شناس مجموعه نمایشگاه آلیکانته، تداوم فرهنگی در سرزمین اسپانیا را نشان می‌دهد: «این تداوم فرهنگی را ما در سرزمین‌های باستانی مثل ایتالیا، یونان، ایران و مصر به وضوح می‌بینیم. شباهت تداوم فرهنگی در اسپانیا، به داستان ایران برای من بسیار جالب است. ویژگی‌های مشترک فرهنگی در مواد و ابزار فرهنگی هم قابل بحث است.

اما بیش از همه در دوران اسلامی که فرمانروایی مقتدر امویان در قرطبه اسپانیا بر پا بود، شباهت آثار تاریخی، فرهنگ و هنر اسپانیا با ایران باز هم بیشتر می‌شود، در شیشه‌ها، سفال‌ها و کتیبه‌ها.» چوبک برگزاری نمایشگاه‌های اینچنینی را برای تداوم ارتباط فرهنگی و نزدیک‌شدن تمدن‌ها به هم مهم می‌داند: «این میان مهم نیست که چه اثری از ایران می‌رود و چه اثری از کشور مقابل به این‌جا می‌آید. مهم نیست که آثار از چه جنسی است، مهم این است که روایتگر سیر تحولات فرهنگی باشند.»

موزه‌ها برای صلح
برگزاری نمایشگاه‌های دوجانبه از پنج‌سال پیش شروع شده و نمایشگاه گزیده آثار موزه اسپانیا ششمین مورد ‏است. علی‌اصغر مونسان که برای نخستین بار در رویدادی رسمی با عنوان وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی ‏و گردشگری شرکت می‌کرد در مراسم افتتاح این نمایشگاه از پیوند فرهنگی دو کشور این طور گفت: ‏‏ «در شرایط پرآشوب جهان، برگزاری برنامه‌های فرهنگی، پیام صلح، دوستی، مودت و آرامش به ما می‌دهد.

‏برنامه‌های فرهنگی نقاط مشترک جوامع انسانی را برجسته می‌کند و باعث نزدیکی انسان‌ها می‌شود، موزه‌ها ‏نقش مهمی در این اتفاق دارند‎. ‎‏ برنامه‌های مشترک فرهنگی باعث شناخت بیشتر ملت‌ها از یکدیگر می‌شود و ‏در دنیای امروز به جای آن‌که بخش نظامی و فروش سلاح جزو اهداف ملت‌ها باشد، پیام مهر را منتقل می‌کند ‏و باعث خوشحالی بین جوامع می‌شود‎.» ‏

او در ادامه با بیان این‌که در گذشته زندگی بر پایه صلح و دوستی بوده نه بر پایه نبرد و جنگ، موزه‌ها را ‏عاملی دانست که نقاط مشترک بین ملت‌ها را برجسته می‌کند: «امروز در دنیا بیش از یک‌میلیون گردشگر ‏وجود دارند که هدف‌شان آشنا کردن ملت‌ها با فرهنگ است و بازدید از موزه‌ها از اهداف مهم گردشگری ‏محسوب می‌شود.

بیش از ۶۱۵ فعال در کشور فضایی را فراهم کردند که گردشگران خارجی به کشور بیایند و ‏با فرهنگ و مردم از نزدیک آشنا شوند. برگزاری موزه‌های مشترک را سرعت می‌دهیم و به آن اعتقاد داریم و در ‏مسیر اهداف مشخص شده گام برمی‌داریم‎. ‎‏» وزیر میراث فرهنگی در پایان صحبتش بار‌ها گفت: «امید دارم جهان ‏بدون جنگ، بدون زورگویی و با احترام به ملت‌ها برای همه باشد‎. ‎‏» ‏