عطش مصرف آب در تهران

سهیلا روزبان | عطش مصرف آب در دومین استان فقیر ایران از نظر منابع آبی یعنی تهران تمامی ندارد. قائم‌مقام مدیرکل آبفای استان تهران می‌گوید که میزان مصرف آب پایتخت‌نشین‌ها (براساس آمار فروش) ۵‌درصد بیشتر شده است؛ در حالی که سرانه منابع تجدید‌پذیر آن‌ها به ازای هر نفر تنها ۳۰۰ مترمکعب است.

جالب است که بدانید براساس استاندارد‌های جهانی کشور‌هایی که سرانه تجدیدپذیر آن‌ها بیش از ۱۷۰۰ مترمکعب به ازای هر نفر باشد، مشکل آبی ندارند. کشور‌هایی که سرانه آن‌ها بین هزار تا ۱۷۰۰ مترمکعب باشد، تنش آبی دارند و کشور‌های با ظرفیت کمتر بین ۵۰۰ تا هزار مترمکعب در بحران آبی و کشور‌هایی با ظرفیت کمتر از ۵۰۰ متر مکعب در بحران آبی مطلق به سر می‌برند.

تهرانی‌ها امسال آب بیشتری مصرف کردند
شرکت آب‌وفاضلاب تهران می‌گوید که میزان مصرف آب از حدود ۵۶۰‌میلیون متر مکعب در سال آبی گذشته به ۵۸۷‌میلیون مترمکعب در سال آبی ۹۷-۹۸ رسیده است. این اضافه مصرف در شرایطی است که آمار‌ها نشان می‌دهد حدود ۷۰‌درصد تهرانی‌هایی که الگوی مصرف را رعایت می‌کنند، ماهانه چیزی حدود ۵ تا ۶‌هزار تومان پول آب پرداخت می‌کنند.

محمدرضا احمدنسب با انتقاد به غیرواقعی‌بودن بهای آب و حجم بالای یارانه‌ای که دولت در این بخش پرداخت می‌کند، گفت: «قبضی که برای مشترکان صادر می‌کنیم، بیشتر از آب‌بهایی که دریافت می‌کنیم، برای ما تمام می‌شود.»
جالب است که بدانید آب‌بهایی که دولت بابت مصرف ۲‌هزار لیتر آب دریافت می‌کند معادل یک بطری آب معدنی یک لیتری در بازار آزاد است.

ارزش پایین مالی آب در اقتصاد ایران موجب شده که کمتر کسی حاضر به استفاده از ابزار کاهنده مصرف آب شود.
هدایت فهمی، کارشناس سابق منابع آب وزارت نیرو، با بیان این‌که در ایران کسی دغدغه فیش آب ندارد، می‌گوید: «قیمت پایین آب برای مشترکان انگیزه‌ای باقی نمی‌گذارد که از تجهیزات کاهنده مصرف استفاده کنند و تنها با فرهنگسازی و احساس مسئولیت در افراد است که می‌توان به نصب این تجهیزات در منازل امیدوار بود.» او با اشاره به اضافه مصرفی که در منطقه‌های شمالی تهران صورت می‌گیرد، گفت: «باید مشترکان پرمصرف جریمه شوند و حتی‌الامکان با تغییر تعرفه‌ها آن‌ها را تنبیه کرد.»

چقدر باید پول پرداخت کنیم؟
در حال حاضر متوسط آب بهای خانگی شهری در ایران حدود ۷۰۰ تومان به ازای هر متر مکعب است. این در حالی است که به گفته قائم‌مقام آبفای استان تهران قیمت تمام‌شده تولید آب برای دولت بین هزار تا ۲۲۰۰ تومان است.

درواقع اگر قرار باشد دولت آب را به متوسط قیمت تمام‌شده (یعنی ۱۵۰۰ تومان به ازای هر مترمکعب عرضه کند) باید چیزی حدود ۸۸۰‌میلیارد تومان درآمد از محل فروش آب کسب کند که اگر ۲۰‌درصد آن‌که معمولا درشبکه تلف می‌شود یا تحت عنوان رایگان توزیع می‌شود را از آن کسر کنیم، به عدد ۷۰۴ میلیارد و ۴۰۰‌میلیون تومان می‌رسیم، اما آمار‌ها نشان می‌دهد که آب‌بهای دریافتی آب و فاضلاب در نیمه نخست امسال تنها ۳۲۸‌میلیارد و ۷۲۰‌میلیون تومان بوده است؛ به عبارتی می‌توان ادعا کرد که دولت در ۶ ماه تنها ۳۷۵‌میلیارد و ۶۸۰‌میلیون تومان که معادل یارانه حدود ۸ میلیون و ۲۵۶‌هزار نفر و حداقل دستمزد (یک‌میلیون و ۵۰۰‌هزار تومان) بیش از ۲۵۰‌هزار نفر است.

یک بطری آب معدنی برابر با ۲۲۰۰ لیتر آب یارانه‌ای
جالب است که بدانید در حال حاضر یک بطری یک لیتری آب به قیمت ۱۵۰۰ تومان در بازار فروخته می‌شود در حالی‌که این پول تقریبا معادل بهای ۲۲۰۰ لیتر آب شرب دولتی است. به طور میانگین هر خانوار ایرانی هر روز یک مترمکعب آب مصرف می‌کند.

باید اشاره کرد که یک مترمکعب برابر است با هزار بطری یک لیتری آب که هر کدام از آن‌ها در فروشگاه‌ها و سوپرمارکت‌ها به قیمت ۱۵۰۰ تومان فروخته می‌شود؛ یعنی هر خانوار ایرانی ماهیانه ۳۰‌هزار لیتر آب شرب مصرف می‌کند که در صورتی که بخواهد برای هر لیتر آن ۱۵۰۰ تومان پرداخت کند، در ماه چیزی حدود ۴۵ میلیون تومان باید آب‌بها بپردازد.

در کشور ژاپن و در شهر توکیو همه مردم از آب آشامیدنی که به شکل بطری‌های آب در اختیارشان قرار می‌گیرد، استفاده می‌کنند و پولی که بابت آب آشامیدنی می‌پردازند با پولی که برای آب‌های مصرفی دیگر می‌پردازند، برابری می‌کند. با یک حساب سرانگشتی مشخص می‌شود که قیمت آب شرب در ایران بسیار پایین و یکی از دلایل اصلی مصرف بی‌رویه و هدررفت آب است.

این حجم از یارانه در حالی پرداخت می‌شود که قیمت آب در برخی کشور‌های جهان که اتفاقا دچار محدودیت منابع آب نیستند، چندین برابر ایران است به طوری که هر شهروند دانمارکی برای خرید یک متر مربع آب باید ۷۲‌هزار تومان پرداخت کند که این رقم بر مبنای دلار ۱۰ تومان به دست آمده است. البته برخی از کشور‌ها همچون عربستان و مصر با قیمت‌های پایین‌تری هر مترمکعب آب را به فروش می‌رسانند.

سهم هر یک از امورات شخصی در مصرف آب شرب
عمده مصرف آب در شهر‌ها مربوط به مصارف خانگی است. شست‌وشو، استحمام، لباسشویی و روشویی ازجمله مصارف خانگی آب هستند. ۵۷‌درصد مصرف آب در خانه‌ها مربوط به ظرفشویی و حمام است. سرویس بهداشتی‌ها ۱۸ درصد، لباسشویی‌ها ۶‌درصد و ۸‌درصد هم روشویی‌ها در مصرف آب سهم دارند.

یک دقیقه دوش کمترصرفه‌جویی برابر با ظرفیت ۲۶۵ حلقه چاه
بررسی‌ها نشان می‌دهد که برای هر بار استحمام ١٢٠ لیتر آب مصرف می‌شود. با یک محاسبه ساده به دست می‌آید که در شهر تهران با جمعیتی معادل هشت‌میلیون و ۱۵۴‌هزار و ۵۱ نفر، هر فرد اگر تنها یک دقیقه زمان استحمام خود را کاهش دهد، میزان صرفه‌جویی آب در طول یک ماه برابر با چهار‌میلیاردو۸۹۲‌میلیون و ۴۳۰‌هزار و ۶۰۰ لیتر خواهد بود که این میزان برابر با سه‌میلیارد و ۲۶۱‌میلیون و ۶۲۰‌هزار و ۴۰۰ عدد بطری ۱.۵ لیتری آب معدنی است.

همچنین طبق اعلام شرکت آب‌وفاضلاب استان تهران، این میزان برابر است با ۲۲‌میلیون و ۲۳۸‌هزار و ۳۲۰ بشکه ۲۲۰ لیتری و ۲۲۴‌هزار و ۶۲۱ تانکر ۲۰‌هزار لیتری و ۲۶۵ حلقه چاه با آبدهی دبی ۲۵ لیتر بر ثانیه که این میزان آب مصرف روزانه یک‌میلیارد و ۲۲۳‌میلیون و ۱۰۷‌هزار و ۶۵۰ نفر را تأمین می‌کند.

این حجم از اضافه مصرف در حالی رخ می‌دهد که خیلی راحت می‌توان میزان مصرف در هنگام استحمام و ظرفشویی را کاهش داد. جالب است که بدانید در حمام سردوش‌های معمولی به طور متوسط ۲۰ لیتر در دقیقه آب مصرف می‌کنند در حالی که با استفاده از سردوش‌های کم‌مصرف تا ۵۰‌درصد در مصرف آب صرفه‌جویی می‌شود؛ همچنین باید زمان استحمام به ۵ دقیقه کاهش یابد.

۳۲.۵‌میلیون تومان هزینه استفاده از کولر‌های آبی
کولر‌های آبی از دیگر اقلام پرمصرف آبی در سبد خانوار است؛ گفته می‌شود در پیک گرما معادل یک خانوار یعنی چیزی حدود ۲۳۰ لیتر آب مصرف می‌کنند. این حجم از مصرف آب در حالی صورت می‌گیرد که اگر سرویس دوره‌ای برای این کولر‌ها انجام گیرد یا از سایه‌بان برای آن‌ها استفاده شود، در حد زیادی در مصرف آب صرفه‌جویی می‌شود.

حال اگر میانگین مصرف آب در کولر‌های آبی را حدود ۱۸۰ لیتر و تعداد روز‌هایی که در شهری همچون پایتخت از این وسیله سرمایشی استفاده می‌شود را حدود ۱۲۰ روز در نظر بگیریم، میزان مصرف آب کولر یک خانواده حدود ۲۱‌هزار و ۶۰۰ لیتر یا ۲۱ مترمکعب خواهد بود، اما در حالی آب‌بهای این میزان مصرف به نرخ دولتی چیزی حدود ۹‌هزار و ۷۲۰ تومان می‌شود که اگر خانواده‌ای قرار باشد، آب مصرفی در کولر‌های آبی را به نرخ آزاد ۱۵۰۰ تومان به ازای هر لیتر حساب کند، دست کم باید ۳۲‌میلیون و ۴۰۰‌هزار تومان پول خرج کند.

آبی که مستقیم به فاضلاب تبدیل می‌شود
در سرویس‌های بهداشتی و روشویی‌ها آب به شکل بی‌رویه مصرف می‌شود. فلاش‌تانک‌های پرحجم یا معیوب در سرویس‌های بهداشتی می‌توانند روزانه بیش از ۴۰ تا صد لیتر آب را هدر بدهند؛ بنابراین اگر به طور متوسط از یک فلاش‌تانک معمولی (۱۳ الی ۲۰ لیتری) پنج‌بار در روز استفاده شود، حدود ۶۵ تا صد لیتر آب تصفیه‌شده مستقیما به فاضلاب تبدیل می‌شود.

براساس آمار یک فلاش‌تانک ۲۰ لیتری سالانه ۳۶‌هزار و ۵۰۰ لیتر آب مصرف می‌کند در حالی که مصرف فلاش‌تانک ۱۳ لیتری ۲۳‌هزار و ۷۲۵ لیتر در سال و میزان مصرف فلاش‌تانک ۶ لیتری ۱۰‌هزار و ۹۵۰ لیتر در سال است. این در حالی است که فلاش‌تانک دوآل (دو مرحله‌ای) دارای دو مخزن ۳ و ۶ لیتری سالانه ۶۵۷۰ لیتر آب مصرف می‌کند.

۷۰ دستگاه کاهنده مصرف آب
راهکار‌های کاهش مصرف آب چندان پیچیده نیست. آن‌گونه که فعالان این صنعت اعلام کرده‌اند، بیش از ۷۰ مدل محصول کاهنده مصرف داریم. این تجهیزات شامل سردوش‌های کاهنده مصرف آب، شیر‌های الکترونیکی، شیر‌های پدالی و… هستند که با نصب این تجهیزات می‌توان مصرف آب را بین ۲۰ تا ۴۰‌درصد کاهش داد.

جالب است بدانید هیأت وزیران مصوبه‌ای دارند که براساس آن اگر ادارات دولتی مصرف آب خود را تا ۲۰‌درصد کاهش ندهند، تعرفه آب آن‌ها دو برابر محاسبه خواهد شد؛ به همین دلیل در سال گذشته نصب تجهیزات کاهنده مصرف آب در ادارات دولتی با اقبال مواجه شد.