سِر داودا جاوارا؛ مردی که "گامبیا" را به استقلال رساند

سِر داودا جاوارا که در سن ۹۵ سالگی از دنیا رفت سیاستمداری گامبیایی بود که در سال ۱۹۶۵ این مستعمره سابق بریتانیا را به استقلال رساند. او ظاهراً شکلی لیبرال دموکرات و چندحزبی به حکومت گامبیا داد.

او که پنج بار به ریاست جمهوری انتخاب شده بود، در طول دوران تصدی‌گری‌اش در برابر ادغام گامبیای بعد از دوران استعمار با همسایه‌اش سنگال ایستادگی کرد.

جاوارا در سال ۱۹۲۴ در دهکده باراجالی در ناحیه مرکزی گامبیا، و در فاصله‌ی ۱۵۰ مایلی پایتخت این کشور باترست (که امروزه به آن بانجول می‌گویند) به دنیا آمد.

نام پدرش المامی جاوارا و نام مادرش ماما فَتی بود. در آن زمان گامبیا مستعمره بریتانیا بود و بریتانیا از سال ۱۸۱۶ در شهر باترست حضور نظامی داشت.

به دلیل نبود امکانات تحصیلی در گامبیای تحت استعمار، در سال ۱۹۴۷ جاوارا به منطقه ساحل طلا (که امروزه غنا نام دارد و آن زمان مستعمره بریتانیا بود) رفت تا در شهر آکرا در رشته علوم تحصیل کند.

منطقه ساحل طلا و بخش‌های دیگری از متصرفات امپراطوری بریتانیا کم‌کم در پی استقلال بودند (بدین‌ترتیب غنا اولین ملت آفریقایی شد که به استقلال رسید). اما جاوارا با وجود آشنایی با قوام نکرومه، فعال پرنفوذ، پدر استقلال غنا و مدافع جنبش پان-آفریقا، در دوره‌ی زندگی‌اش در آن‌جا علاقه‌ای به فعالیت سیاسی نشان نداد.

جاوارا بعد‌ها به بریتانیا سفر کرد تا ابتدا در دانشگاه گلاسگو و سپس در دانشگاه لیورپول دام‌پزشکی بخواند. پس از اتمام تحصیلاتش در سال ۱۹۵۳ به خانه بازگشت و به عنوان دام‌پزشک مشغول کار شد.

گامبیا آخرین کشور در غرب آفریقا بود که در ۱۸ فوریه‌ی ۱۹۶۵ به استقلال رسید. پس از استقلال، نوع حکومت این کشور نیز مانند بسیاری دیگر از کشور‌های مستعمره بریتانیا ابتدا سلطنت مشروطه تحت حکمرانی ملکه الیزابت دوم بود و جزو کشور‌های مشترک‌المنافع به حساب می‌آمد که فرماندار داشتند.

در سال ۱۹۵۹ جاوارا به حزب مترقی خلق پیوست و خیلی زود به ریاست این حزب رسید. در انتخابات سال ۱۹۶۲ این حزب با اختلاف کم اکثریت کرسی‌ها را به دست آورد و وقتی در اکتبر ۱۹۶۳ حکومت خودمختار برقرار شد جاوارا به نخست وزیری رسید. در سال ۱۹۶۶ ملکه‌ی بریتانیا به او لقب سِر داد و وقتی گامبیا به استقلال رسید او هم‌چنان در رأس قدرت بود.

پس از برگزاری یک همه‌پرسی در سال ۱۹۷۰، حکومت گامبیا تبدیل به جمهوری شد و در حوزه کشور‌های مشترک‌المنافع باقی ماند. جاوارا اولین رئیس جمهور این کشور شد. ریاست جمهوری در واقع سمتی اجرایی بود که هم ریاست کشور و هم ریاست دولت را به عهده داشت. او پنج بار به این سمت انتخاب شد.

یکی از برجسته‌ترین دستاورد‌های جاوارا در طول دوره‌ی تصدی‌گری‌اش این بود که نگذاشت گامبیا به سنگال ضمیمه شود. گامبیا از همه طرف با سنگال هم‌مرز است و فقط از یک طرف به اقیانوس اطلس راه دارد.

در سال ۱۹۸۱ با ضعیف شدن اقتصاد این کشور، حزب چپ‌گرای این کشور با متهم کردن سیاست‌مداران به «فساد، قبیله‌گرایی و استبداد» دست به کودتایی علیه دولت جاوارا زد. جاوارا از سنگال درخواست کمک نظامی کرد. ظرف مدت یک هفته ۲۷۰۰ نیروی سنگالی وارد گامبیا شد و صد‌ها تن در خشونت‌های پس از آن کشته شدند.

به دنبال آن کودتای نافرجام، سنگال و گامبیا پیمان سنگامبیا را با هدف ادغام نیرو‌های نظامی و یکی کردن واحد پول دو کشور امضا کردند. اما در سال ۱۹۸۹ گامبیا به طور دائم از این پیمان خارج شد.

جاوارا تا ژوییه ۱۹۹۴ بر گامبیا حکومت کرد و با کودتایی بدون خون‌ریزی به رهبری ستوان ۲۹ ساله یحیی جامع برکنار شد. جامع که لقب «والا حضرت جناب شیخ استاد دکتر رئیس جمهور» را برای خود می‌پسندید به مدت ۲۲ سال حکومت کرد. مشهور بود که او گامبیایی‌ها را مجبور می‌کرد دوره درمانی ابتکاری او برای بیماری ایدز را بگذرانند و هرکس را که خلاف میل او حرفی می‌زد به زندان می‌انداخت.

جاوارا که بعد از مصادره اموال‌اش به دست جامع فقیر شده بود همراه خانواده‌اش راهی بریتانیا شد و تا سال ۲۰۰۲ در آن‌جا ماند. در این سال جامع او را مشمول عفو خود کرد و اموالش را به او بازگرداند.

جاوارا آخرین گامبیایی زنده‌ای بود که به دریافت لقب سِر در دوران سلطنت در گامبیا نائل شده بود. از خانواده او دو همسر و چندین فرزند به جای مانده است.

منبع: ایندیپندنت