عقبگرد ۲ درصدی شاخص بورس

علی صالحی | شاخص بورس تهران پس از پشت سر گذاشتن رشد بیش از ۱۳ هزار واحدی در دو روز ابتدایی هفته، عقبگردی ۶۳۱۹ واحدی (۹۴/ ۱ درصدی) را در روز دوشنبه داشت.

این اتفاق در حالی رخ می‌داد که شاخص کل هموزن بیشترین ریزش تاریخی را به لحاظ مقداری تجربه کرد و بیش از ۹۰ درصد سهام بورسی قیمت پایانی منفی را به ثبت رساندند. ریزش همزمان شاخص بورس و افت ۴۰ درصدی ارزش معاملات نسبت به میانگین روزانه یک‌ماه گذشته از نکات مهم بازار سهام در روز گذشته بود.

بورس تهران پس از تجربه دو روز مثبت در ابتدای هفته، روز گذشته با ریزش ۶۳۱۹ واحدی (۹۴/ ۱ درصدی) شاخص کل همراه بود.

این اتفاق در حالی رخ داد که در یک‌ساعت ابتدایی معاملات شاهد سقوط نزدیک به ۸ هزار واحدی این نماگر بورسی بودیم. نکته قابل‌توجه در معاملات دیروز بازار سهام، نوسان‌های شدید قیمت‌ها و تغییر جهت‌های پرقدرت بود. این نوسان‌ها روز گذشته در مدار منفی و به‌طور گسترده در تالار شیشه‌ای به چشم می‌آمد.

ارزش معاملات نیز در ادامه مسیر نزولی روز‌های اخیر به سطح ۱۱۹۳ میلیارد تومان رسید (افت ۲۶ درصدی نسبت به معاملات یکشنبه) که کمترین مقدار از ۱۲ شهریور محسوب می‌شود.

شاخص کل بورس تهران که شنبه و یکشنبه با رشد نزدیک به ۱۶ هزار واحدی فضای پرهیجان مثبتی را پشت سر گذاشته بود، از نیمه راه روز یکشنبه و با نزدیک شدن به مرز ۳۳۰ هزار، روند معکوسی را تجربه کرد و در مسیر اصلاح قرار گرفت. اصلاح ۳۵۰۰ واحدی شاخص کل در روز یکشنبه از سقف روزانه، نشان از تشدید عرضه‌ها داشت.

فاصله قیمت‌های پایانی با آخرین قیمت معامله‌شده در روز یکشنبه در بسیاری از سهم‌ها ۳ تا ۴ درصد شد که گمانه‌زنی‌ها درخصوص آغاز به کار منفی بورس در روز دوشنبه را تقویت می‌کرد. اتفاقی که در همان دقایق نخست شاهد آن بودیم و سقوط ۸ هزار واحدی شاخص کل و گسترده شدن صف‌های فروش در نماد‌های مختلف از صنایع گوناگون در یک ساعت نخست داد و ستد‌های روزانه موید این امر است.

یکی از دلایل مهم اصلاح پرقدرت بورس در روز گذشته را می‌توان به برآورده نشدن انتظارات سرمایه‌گذاران از روند صعودی قیمت کامودیتی‌ها در بازار‌های جهانی تحت‌تاثیر توافق ضمنی آمریکا و چین مربوط دانست.

شدت هیجان بازار در دقایق نخست معاملاتی به‌عنوان یک رویداد تکراری چند وقت اخیر چه در بازار مثبت و چه در بازار منفی به چشم می‌خورد. براساس این الگوی نانوشته، روز گذشته نیز مطابق روز‌های قبل نوسان اصلی بورس و تراکم خرید و فروش‌های روزانه در دقایق نخست متمرکز بود. در ساعت ۱۰ صبح از ۳۲۳ نماد بورسی معامله‌شده، ۳۰۳ نماد قیمت پایانی منفی را به ثبت رساندند. ۱۵۸ نماد بورسی صف فروش به ارزش ۳۲۸ میلیارد تومان داشتند و تنها ۹ نماد صف خرید کم‌رمق به ارزش ۱/ ۲ میلیارد تومان را تجربه کردند.

قرار گرفتن در چنین موقعیتی برای سهامداران تازه‌وارد بورسی میل به فروش را بیش از پیش می‌کرد. هرچند این روند با تقویت نسبی تقاضا اندکی بهبود یافت، اما آمار پایانی روز گذشته حاکی از بازگشت موج عرضه‌ها بود. پول‌های سرگردان که طی ماه‌های اخیر به‌طور تدریجی به بدنه بورس تزریق شده‌اند اگرچه به لحاظ پرتفوی شخصی اعداد قابل‌توجهی نیستند، اما تجمیع این پول‌های اندک با دیدگاه‌های یکسان و قدرت تحلیل و جریان‌شناسی ضعیف، موج‌های یکسان قدرتمندی را در کلیت بازار به وجود می‌آورد. امری که در نوسان‌های سریع به شدت مشهود است.

ریزش تاریخی شاخص کل هم‌وزن
روز گذشته شاخص کل هم‌وزن با ثبت ریزش ۲۸۵۵ واحدی (۰۸/ ۳ درصدی) رکورد تاریخی ریزش مقداری خود را زد. البته به لحاظ ریزش درصدی (که از اهمیت بیشتری برخوردار است) هنوز افت ۴۵/ ۳ درصدی این نماگر بورسی در اردیبهشت امسال پرچمدار بزرگ‌ترین سقوط تاریخی نماد مذکور است.

در این شاخص سهام بدون در نظر گرفتن ارزش بازار و میزان تاثیرگذاری اندازه شرکت، مورد محاسبه قرار می‌گیرند و ریزش شاخص کل هم‌وزن نشان می‌دهد که تا چه حد شدت عرضه‌ها در بورس به‌طور یکپارچه و فراگیر وجود دارد. امروز اکثر قریب به اتفاق نماد‌های گروه دارویی و خودرویی به‌عنوان گروه‌های پرنماد و شلوغ بورسی با استقبال قابل‌توجه فعالان بازار، با صف فروش مواجه بودند.

نکته مهم درخصوص صف‌های فروش شکل‌گرفته که اهالی بورسی را به تغییر روند در آینده‌ای نزدیک امیدوار می‌کند، حجم کم صف‌های فروش در هر نماد است که اطلاعات مربوط به صف‌های فروش دیروز نیز فراگیری صف‌های فروش کم‌عمق در گستره بازار را تایید می‌کند.

افزایش ریسک سرمایه‌گذاری بلندمدت در بورس؟
حضور سرمایه‌های تازه‌وارد و بلاتکلیف در فضای کاملا هیجانی و در برخی موارد استرسی و فعالیت زیاد آن‌ها در زمینه خرید و فروش براساس جریان روزانه بازار به تشکیل صف‌های خرید و فروش متوالی در روز‌های مختلف و در قیمت‌های مشابه می‌انجامد. عدم شناخت فضای بازار سهام در میان فعال‌ترین گروه بازار رفته رفته سرمایه‌گذاران قدیمی را نیز به قرار گرفتن در فضای پرریسک رهنمون می‌سازد.

موضوعی که می‌تواند در میان‌مدت با توجه به تحلیل‌پذیر نبودن بازار و حرکت براساس رفتار روزانه، به خروج تدریجی سرمایه‌ها از بورس بینجامد. یکی از نکات مهم معاملات امروز بازار سهام، ترس انجام خرید و فروش با فراگیر شدن جو منفی در میان فعالان بازار است. ارزش معاملات خرد امروز (با حذف بلوک و اوراق) رقم ۱۱۹۳ میلیارد تومان را نشان می‌دهد که پایین‌ترین سطح از تاریخ ۱۲ شهریورماه است.

متوسط ارزش معاملات روزانه طی یک ماه گذشته ۲ هزار میلیارد تومان است. کاهش ۴۰ درصدی ارزش معاملات در فضای منفی و در حالی‌که صف‌های فروش چندان قدرتمند نیستند و سهامداران حقوقی خالص خرید بیشتری دارند حاکی از این است که سرمایه‌گذاران خرد تنها زمانی میل به خرید پیدا می‌کنند که روند پرقدرت تقاضا وجود داشته باشد و در غیر این صورت ترجیح می‌دهند از بازار فاصله بگیرند.

همان‌طور که گفته شد، کاهش معنادار ارزش داد و ستد‌های روزانه در حالی رخ می‌دهد که سهامداران حقوقی در گروه‌ها و صنایع مطرح تلاش‌های نافرجامی برای تقویت تقاضای عمومی و برچیدن جو منفی می‌کنند. به همین دلیل توصیه می‌شود که سرمایه‌گذاران به جای قمار روزانه برای استفاده از نوسان‌های پرشتاب مقطعی پول‌های خود را به سمت سهام شرکت‌هایی ببرند که قیمت‌های فعلی بتواند نسبت‌های معقول P/ E. را ایجاد کند.

از طرف دیگر جریان فعلی که رفتار بورس تهران را در روز‌های اخیر به شدت توده‌ای و موج‌محور کرده‌اند، ریسک معاملات روزانه را زیاد می‌کند و در شرایط خاص شروع پرقدرت جریان اصلاحی شرایط نامطمئنی را به وجود خواهد آورد.

در چنین وضعیتی، رفتار توده‌ای در بازار اصلاحی می‌تواند در سهم‌های خاص موقعیت‌های سودآور ویژه‌ای را ایجاد کند. انتظار می‌رود که انتشار تدریجی گزارش‌های ۶ ماهه شرکت‌ها به‌عنوان یک فیلتر قدرتمند عمل کند و علاوه بر کنترل هیجان‌های مثبت و منفی تخصیص سرمایه‌های سرگردان را به نحو مطلوب‌تری صورت دهد. همان‌طور که گفته شد، روند‌های روزانه بورس ملاک تصمیم‌گیری اصلی سرمایه‌گذاران شده‌است.

امری که منجر به تسری موج‌های مثبت و منفی به تمام صنایع و شرکت‌ها می‌شود و حرکت‌های دسته‌جمعی را تقویت می‌کند. حال سوال اینجاست که تا چه اندازه باید رفتار روزانه ملاک تصمیم‌گیری‌ها قرار گیرد؟ در حالی که با ورود نقدینگی قدرتمند قیمت بسیاری از سهم‌ها از محدوده‌های توجیه‌پذیر بنیادی خارج شده‌اند، میل بیشتر به خرید و فروش براساس استفاده از ابزار تکنیکالی افزایش می‌یابد.

واکنش‌های سریع و پرقدرت سهام به حمایت‌ها و مقاومت‌های تعریف شده و نقاط حساس نمودار‌های قیمتی در داد و ستد‌های روزانه به‌طور خاصی نمایان است. شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران نیز واکنش‌های معناداری را به سطوح حمایتی و مقاومتی نشان می‌دهد.

بازگشت شاخص کل از سقف ۳۳۰ هزار واحدی طی دو مرحله در بازه زمانی کوتاه یکی از نشانه‌های اصلی این رویکرد به‌شمار می‌آید. به‌رغم اینکه در سهم‌های گران کماکان ملاک‌های بنیادی می‌تواند تنها دستاویز برای شناسایی روند به حساب بیاید، اما در میان‌مدت سهام بنیادی با قیمت‌های منطقی راه خود را از این نوع شناسایی روند جدا خواهند کرد.