آیا روسیه همچنان یک قدرت بزرگ جهانی است؟

فرادید | جیمز نیکسی*: اینکه روسیه، یکی از 15 کشوری که پس از فروپاشی اتحاد شوروی به جا ماندند، هنوز در سال 2015 یکی از قدرتهای اصیل جهانی است یا خیر، محل بحث است.

• این کشور همچنان بزرگترین کشور جهان و بزرگترین تولید‌کنندۀ نفت است.
• یکی از پنج کشوری است که در شورای امنیت سازمان ملل دارای کرسی دائمی است.
• زرادخانۀ هسته‌ای آن به صورت گسترده‌ای مدرنیزه شده است (روسیه در زمان جنگ سرد یکی از پنج کشوری بود که دارای سلاحهای هسته‌ای بودند، اما حالا تعداد این قبیل کشورها به 9 رسیده است).
• افزایش پایدار هزینه‌های دفاعی این کشور را به هدفش در برتری در جنگهای محلی و منطقه‌ای نزدیک کرده است.

به گزارش فرادید به نقل از بی‌بی‌سی‌ انگلیسی، اما پایگاه اقتصادی‌ای که روسیه مصروف این قابلیتها می‌کرد، به صورت پیوسته رو به افول است.

اقتصاد روسیه دهمین اقتصاد بزرگ دنیاست، اما به غیر از فرآورده‌های هیدروکربنی، تولیدات اندکی دارد.

فساد و رانتخواری صدمات شدید اقتصادی به این کشور وارد آورده است.

بار زیرساختهای دوران شوروی بر دوش این کشور افتاده و توانایی روسیه در برآوردن نیازهای آموزشی و درمانی جمعیتش به سرعت رو به افول است.

فارغ از دیدگاهی که نسبت به ابرقدرت بودن یا نبودن روسیه داشته باشیم، دو نکته غیرقابل انکار له و علیه جایگاه جهانی روسیه وجود دارد:

• روسیه خود را یک قدرت بزرگ می‌داند؛ هیچ کس در این کشور در این مورد تردید ندارد
• چین مدتهاست که روسیه را از نظر قدرت دوم جهان بودن، پس از آمریکا، پشت سر گذاشته است

با آنکه روسیه تظاهر می‌کند اولویتهایش را به سوی آسیا سوق داده، اما از زمان اختلافات در اوکراین، مشخص شد که همچنان خود در مقایسه با غرب و به خصوص آمریکا می‌سنجد.


شخصیت متمایز اوراسیایی
فارغ از رتبه‌بندی‌های فرضی یا ارزیابی‌های جهان واقع، روسیه شخصیتی یکتا برای خود ایجاد کرده است و جایگاه متمایز قطب اوراسیایی را در سیاست جهانی اختیار کرده که نه با اروپا متحد است و نه با آسیا، ولی در هر دوی اینها و فراتر از آنها قصد اثرگذاری و نفوذ دارد.

عضویت آن در سازمان "بریک" (شامل برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی) که گروهی است متشکل از قدرتهای نوظهور، نشان از آن دارد که روسیه خود را از لحاظ تمدنی متمایز از اروپا می‌داند.

روسیه مشخصاً در حال حاضر هیچ تمایلی به بزرگترین سازمانهای تحت رهبری غرب، نظیر اتحادیۀ اروپایی ندارد.

روسیه در طول سالیان گذشته، شدیداً به دنبال آن بوده تا آلترناتیوهای خود را ارایه دهید. تازه‌ترین آنها، اتحادیۀ اوراسیایی است که طراحی شده تا دقیقاً نیروی متقابل غرب باشد، اما همزمان از ارزشها و هنجارهای غربی نیز رها باشد.

اینکه این طرح تازه به نسبت طرحهای این چنینی پیشین روسیه عمری درازتر داشته باشد محل تردید است. با توجه به اینکه از طرفی رونق اقتصادی روسیه رو به افول می‌رود و از سوی دیگر سایر کشورهایی که به آن ملحق شده‌اند، تمایل چندانی برای نزدیکی زیاد به این سازمان را ندارد.

هدف روسیه، به غیر از تلاش برای گسترش نفوذ، قابل تشخیص نیست. این کشور پرسروصداترین دشمن تبلیغ دموکراسی است.

اما کمکهای خارجی این کشور اندک است و آن هم بیشتر شامل کشورهای سابق اتحاد شوروی می‌شود، و سهمش در کمک به ماموریتهای صلحبانی سازمان ملل به نسبت دهۀ نود کم شده است.

تا پیش از حضور نظامی اخیر روسیه در سوریه، این کشور همواره از خود به عنوان قدرتی جهانی صحبت می‌کرد، اما همچون قدرتی منطقه‌ای رفتار می‌کرد.

بزرگترین چالش روسیه، حفظ اهمیت جهانی خود در حالی است که شاخص‌های مرتبط با این امر رو به افول هستند و متحدانش اندک هستند.

برای برخی، برتری طبیعی و تاریخی روسیه به این معنی است که این کشور همیشه بازیگری کلیدی باقی خواهد ماند.

بقیه اما هراس دارند که روسیه با ماجراجویی‌های خطرناک خارجی در پی جبران ضعف‌هایش برآید.

ضمیمه

بزرگترین اقتصادهای دنیا بر مبنای تولید ناخالص داخلی (GDP) (به میلیون دلار آمریکا؛ 2014) :
ایالات متحده: 17,419,000

چین: 10,360,105

ژاپن: 4,601,461

آلمان: 3,852,556

انگلیس: 2,941,886

فرانسه: 2,829,192

برزیل: 2,346,118

ایتالیا: 2,144,338

هند: 2,066,902

فدراسیون روسیه: 1,860,598

* جیمز نیکسی، رییس برنامۀ روسیه و اوراسیا در موسسه چتهام هاوس است.

منبع: BBC
ترجمه: وبسایت فرادید