مسئول آلودگی هوا در تهران کیست؟

محمدحسین بوچانی* | شهر تهران با وجود فرصت‌های مختلفی که برای توسعه و شکوفایی ایران ایجاد کرده است، همواره چالش‌ها و عوامل مختلفی آن را تهدید می‌کند. براساس گزارشات مختلف «آلودگی هوا» یکی از جدی‌ترین تهدید‌های زندگی در تهران محسوب می‌شود.

این تهدید رو‌به‌رشد در فصل سرما در کانون توجه قرار می‌گیرد، ولی با سرعت از کانون توجه خارج می‌شود. با این حال سال‌هاست سؤال بنیادی در خصوص کنترل آلودگی‌های هوا، کاهش تدریجی و رفع انواع آلودگی‌ها کماکان باقی است.

سؤال جدی این است واقعاً چگونه می‌توان مسأله آلودگی هوا در کلانشهر تهران و سایر کلانشهر‌ها را مدیریت کرد، مسئول حل این نارسایی کیست، آینده حل مسأله چگونه خواهد بود؟

برای پاسخ به این سؤالات جدی که به روش‌های گوناگون توسط گروه‌های مختلف پرسش می‌شود، راه حلی جز رجوع به «قانون هوای پاک» و آیین‌نامه‌های مربوط به آن وجود ندارد. این قانون در تاریخ ۲۳/۵/۱۳۹۶ توسط رئیس جمهوری برای اجرا به تمامی دستگاه‌های اجرایی ابلاغ شده است و محتوای ۳۴ ماده‌ای آن و همچنین آیین نامه‌های ذیل قانون، تکالیف و پاسخ به سؤالات فوق را به طور روشن بیان کرده است.

بر اساس قانون و آیین‌نامه فوق به طور روشن قریب ۱۶ دستگاه در مدیریت «آلودگی هوا» تکلیف و وظایف گسترده دارند. ولی در یک طبقه‌بندی کلی می‌توان این تکالیف را به شرح ذیل تقسیم‌بندی کرد:

نهاد‌ها و سازمان‌هایی که نقشی اساسی در جلوگیری و پیشگیری از آلودگی هوا دارند:
در این بخش سازمان ملی استاندارد، وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت نفت، وزارت امور اقتصادی و دارایی، سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی، سازمان انرژی اتمی ایران و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات بیشترین نقش را دارند.

به‌عبارت روشن‌تر یکی از مبانی اصلی قانون هوای پاک جلوگیری از تولید آلودگی هوا در کشور بخصوص در شهرهاست؛ قانونگذار برای این مأموریت سازمان‌های فوق‌الذکر را با تکالیف مختلف مکلف به جلوگیری از تولید آلودگی هوا به هر نحو «بو، کیفیت هوا و...» کرده است.

اساساً بدون انجام تکالیف این سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها هرگونه تلاش منجر به نتیجه نخواهد بود؛ بنابراین نهاد‌های اساسی در جلوگیری از آلودگی هوا همین ۹ سازمان و نهاد فوق الذکر هستند.

در سطح دوم بخشی ازکنترل آلودگی هوا با سازمان‌ها و نهاد‌هایی از قبیل: شهرداری‌ها، شورای شهر، صدا‌و‌سیما، نیروی انتظامی، وزارت بهداشت و درمان، ستاد معاینه فنی و امثالهم قرار دارند. این سازمان‌ها نقش همکاری و مشارکت‌کننده دارند.

واقعیت این است که شهرداری‌ها به‌عنوان پیشانی مدیریت شهری در موضوع آلودگی هوا نهاد ثانویه و در سطح دوم قرار دارند. شهرداری‌ها می‌توانند با اقداماتی از قبیل: گسترش فضای سبز و توسعه حمل و نقل عمومی و تغییر در کاربری‌ها در مدیریت آلودگی هوا نقش‌آفرینی کنند.

هر‌چند شهرداری‌ها در بلند مدت از طریق مدیریت نظام جابه‌جایی شهر و از سرگیری سیاست‌های «جابه‌جایی کمتر دسترسی بیشتر» می‌توانند در کاهش آلودگی هوا نقش آفرینی کنند، ولی واقعیت این است بدون فعالیت‌های اصلی نهاد‌های سطح اول شهرداری‌ها نمی‌توانند در مدیریت آلودگی هوا موفق شوند.

آینده مسأله و حل آن منوط به اجرای دقیق قانون و پاسخگویی همه نهاد‌های منبع مندرج در قانون است. شاید لازم باشد مجلس شورای اسلامی در راستای وظایف نظارتی خود بر اجرای قانون از نهاد‌ها و دستگاه‌های مربوطه پرسشگری کند یا آنکه دستگاه قضا به‌عنوان مدعی العموم موضوع عدم اجرای موارد قانون را از همه نهاد‌های سطح اول واکاوی نماید.

*رئیس مرکزمطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران

منبع: روزنامه ایران