چرخ تاکسی زنان نمی‌چرخد

حمیده امینی فرد | نخستین بنیانگذار سامانه تاکسیرانی درکشور، زنی به‌نام اشرف الملوک (فخرالدوله) بود که برای اولین بار موفق شد ناوگان تاکسیرانی رسمی را راه‌اندازی کند. «اشرف الملوک» البته راننده تاکسی نبود، اما تلاش‌هایش، بالاخره در سال ۱۳۲۵ به بار نشست تا اولین ناوگان تاکسی در تهران با ۱۰ دستگاه اتومبیل فورد به راه بیفتد.

شش دهه بعد (سال ۸۵) بود که ایده نخستین ناوگان تاکسی بانوان در تهران شکل گرفت. تاکسی‌های سبز رنگ در ابتدا فقط قرار بود مسافران زن را سوار کنند، اما بعد‌ها مردان هم به جمع رانندگان تاکسی‌های سبز رنگ اضافه شدند تا انحصار زنان در این تاکسی‌های سبزرنگ شکسته شود.

با وجود آنکه اولین حرکت‌های جدی از ۱۳ سال پیش آغاز شده، اما تعداد زنان راننده، اکنون به عدد ۴ هزارنفر رسیده که چندان قابل توجه نیست. اگرچه بیش از ۲۸ درصد زنان حالا در سرویس‌های مدرسه مشغول به کارند، اما اتحادیه تاکسیرانی کشور به دنبال این است تا این سهم را به ۵۰ درصد برساند.

هیچ تبعیضی بین ما و مرد‌ها نیست
«تقریباً ۱۰ سال است که راننده‌ام. ۷ سال در یک آژانس آزاد و در کنار ۱۲ مرد کار می‌کردم، ۳ سال هم می‌شود که راننده سرویس مدارس دخترانه و پسرانه شده‌ام.

در طول این ۱۰ سال، حتی یکسال هم بیمه ندارم، زمانی که در آژانس بودم، سازمان تأمین اجتماعی من را به‌عنوان یک راننده زن بیمه نکرد، بعد‌ها هم که کلاً بحث بیمه منتفی شد. خوشبختانه درطول این سال‌ها هیچ تبعیض یا تفاوت ویژه‌ای بین ما و رانندگان مرد وجود نداشت، تنها بحث طرح ترافیک بود که، چون سهمیه آژانس به راننده زن تعلق نمی‌گرفت، به ناچار ماشینم را به نام پدرم کردم.»

جرأت ندارم مسافرکشی کنم
سهیلا، یک زن سرپرست خانوار است که برای ماندن دراین شغل، ۱۰ سال است که می‌جنگد، نگاه‌های سنتی رانندگان میانسال مرد او را بیشترازهرچیز رنجانده، اما به قول خودش حالا اغلب خانواده‌ها ترجیح می‌دهند تا فرزندانشان را به یک راننده زن بسپارند. متأسفانه برخی راننده‌های مرد علاقه ندارند که زن‌ها وارد شوند.

درهر دو دبستان دخترانه و پسرانه‌ای که کار می‌کنم، دو راننده زن بیشتر وجود ندارد. حقوقمان بسته به سرویس‌ها متفاوت است، اما سهمیه سوخت ما تا ۱۰ روز بیشتر نمی‌ماند، بعد آزاد می‌زنیم. بار‌ها خواسته‌ام کارم را کنار بگذارم، چون به صرفه نیست، اما وقتی به مسافرکشی هم فکر می‌کنم، تن و بدنم می‌لرزد، جرأت ندارم. خب کار دیگری هم که برای ما نیست.

در امنیت کامل کار می‌کنیم
محیا رستمی که چند ماه است در یک تاکسی اینترنتی کار می‌کند، معتقد است که در حقوق و مزایا هیچ تفاوتی با مردان ندارند و اتفاقاً چند ماه است که زنان سرپرست خانوار هم حق پورسانتی نمی‌پردازند که این مزایا شامل حال آقایان نمی‌شود: «ما در امنیت کامل کار می‌کنیم، بار‌ها شده که در ساعات نیمه شب، مسافر جابه‌جا کرده‌ام و هیچ مشکلی از این بابت نداشتم، ما در تاکسی اینترنتی هم مسافر زن و هم مرد داریم و این‌طور نیست که محدود بشویم، البته تعداد رانندگان زن بسیار محدود است، اما در مقایسه با سال‌های گذشته بیشتر شده که من از این بابت خوشحالم. تنها چیزی که ما را ناراحت می‌کند نگاه تعجب برانگیز مسافران است، درحالی که نباید به این شغل نگاه جنسیتی داشت.»

۲ میلیون تومان حقوق، بدون بیمه بدون هزینه درمان
رؤیا شفیع‌زاده حدود ۲ سال است که راننده سرویس یک مدرسه دخترانه در محدوده نارمک است، خودش می‌گوید این شغل را نه به اجبار مالی که اتفاقاً از سر تفنن و سرگرمی انتخاب کرده است. حقوقش ماهانه نزدیک ۲ میلیون تومان می‌شود.

مشکل‌اش این است که کسی آن‌ها را بیمه نمی‌کند و از این نظر برای خرج و مخارج درمانی‌شان مشکل دارد، چون هم هزینه‌ها بالا رفته و هم شوهرش شغل آزاد دارد و جایی بیمه نیست. اما در این مدت توانسته با دختران ارتباط نزدیکی پیدا کند و حتی کمکشان کرده تا مشکلاتشان حل شود.

زیربار حرف زور نمی‌روم!
نسترن کارگرفر، راننده یکی از تاکسی‌های خطی خیابان پیروزی است. «وقتی پدرم فوت کرد، امتیاز تاکسی را گرفتم و مشغول رانندگی شدم، بیمه دارم و حقوقم بد نیست، اما برای اینکه به اینجا برسم، خیلی تقلا کردم، آن اوایل راننده‌های مرد، من را قبول نمی‌کردند، خیلی طول کشید تا توانستم برایشان جا بیندازم که من هم راننده‌ام!

چند باری حرف زور شنیدم، اما زیر بار نرفتم تا کم‌کم من هم مثل آن‌ها درایستگاه مشغول به کار شدم. در ابتدا حتی یک شیفت هم به من نمی‌افتاد، تا وقتی که بالاخره شیفت‌ها نه براساس جنسیت که نوبتی تقسیم شد.

سهم زنان از ۴۰۰ هزار راننده، ۴ هزار نفر
هم‌اکنون در حوزه تاکسیرانی، ۳۱۸ هزار تاکسی فعال با ۴۰۰ هزار راننده (اصلی و کمکی) وجود دارد که تنها یک درصد از این تعداد، یعنی حدود ۴ هزار نفر زن هستند، عمده رانندگان زن در مشهد زندگی و در قالب تاکسی‌های سبزرنگ فعالیت می‌کنند.

مدیرعامل اتحادیه تاکسیرانی شهری کشور تأکید می‌کند که جدا از تاکسی‌های سبزرنگ، رانندگان زن بیشتر در سرویس مدارس مشغول به‌کارند. به گفته مرتضی ضامنی، از ۱۱۰ هزار راننده سرویس مدارس هم، ۲۸ درصد یعنی حدود ۳۰ هزار نفر زن هستند.

رانندگان زن البته معتقدند که در سال‌های اخیر، محدودیت‌های زیادی را پشت سر گذاشته‌اند. محدودیت‌هایی مثل منع فعالیت درصورت داشتن گواهینامه پایه ۳! مسأله‌ای که حالا به گفته ضامنی، برطرف شده است و رانندگان زن با داشتن گواهینامه پایه ۳، درصورتی که ۲ سال از زمان صدور آن گذشته باشد، اجازه فعالیت در حوزه عمومی را پیدا می‌کنند.

او می‌گوید: «ما سعی کردیم این محدودیت‌ها را مرتفع کنیم تا حضور زنان بیشتر شود. خوشبختانه با رفع این مشکل، تعداد رانندگان زن افزایش زیادی یافت.»

اصلاح آیین نامه دانش‌آموزی به نفع زنان از دیگر اتفاقات مثبتی است که موجب شده تعداد رانندگان زن سرویس مدارس در این سال‌ها، افزایش چشمگیری پیدا کند. ضامنی در این باره به الزامی اشاره می‌کند که در این آیین نامه آمده و تأکید کرده که در مدارس دخترانه، اولویت سرویس مدرسه با زنان است.

«درحال حاضر در برخی مدارس ابتدایی هم راننده زن استخدام می‌شود، اما در حوزه مدارس دخترانه، قیدی آورده‌ایم که باید حتماً از رانندگان زن استفاده شود، مگر اینکه در آن شهر یا مدرسه، زنان تمایلی به این کار نداشته باشند، بنابراین ما شرایط را برای حضور زنان فراهم کرده‌ایم، به شرط آنکه خودشان هم بخواهند مشارکت کنند.

این الزام کمک می‌کند تا تعداد ۳۰ درصدی زنان راننده در مدارس به ۵۰ درصد افزایش یابد. آمار‌ها نشان می‌دهد که درحال حاضر از تعداد ۱۵ میلیون دانش‌آموز، ۴۹ درصد یعنی حدوداً ۷ میلیون نفر دختر هستند که اگر بخواهیم آمار سرویس‌های مدرسه برای تقریباً نیمی از آن‌ها را هم در نظر بگیریم به عدد قابل توجهی می‌رسیم که می‌تواند اشتغالزایی بالایی برای رانندگان زن داشته باشد.

آن‌طور که ضامنی می‌گوید «رانندگان زن در تاکسی‌های خطی، فعالیت نمی‌کنند، اما هیچ منع قانونی برای حضور آن‌ها در حوزه حمل و نقل سبک شهری اعم از تاکسی‌های زرد و خطی وجود ندارد.»، اما اغلب زن‌ها تمایلی به کارکردن در ایستگاه‌های خطی ندارند، از نظر آن‌ها کارکردن با رانندگان مرد سخت است.

در واقع قرارگرفتن در صفوف مردانه که معمولاً با بی‌نظمی و داد و بیداد زیادی همراه است، زنان را از آمدن به ایستگاه‌های خطی منصرف کرده است. قانون تنها دو شرط برای رانندگان تاکسی گذاشته است؛ اول اخذ پروانه تاکسی و دوم گواهینامه رانندگی! هیچ نگاه جنسیتی یا تفکیک شده برای مردان و زنان وجود ندارد و آن‌ها می‌توانند براحتی مشغول فعالیت شوند.

با این‌همه زنان فقط در دو حوزه یعنی تاکسی‌های ویژه بانوان و سرویس‌های مدرسه کار می‌کنند! در حوزه مسافربر‌های شخصی که این روز‌ها تعداد زنان پررنگ تراز قبل شده، اما هیچ آمار رسمی و تأیید شده‌ای وجود ندارد. ضامنی درباره مشکل بیمه تأمین اجتماعی رانندگان زن هم می‌گوید: «هیچ تفاوتی بین رانندگان زن و مرد در استفاده از تسهیلات وجود ندارد. اما از آنجا که سقف اعتبارات برخی رانندگان تکمیل شده، بیمه آن‌ها را قبول نمی‌کند.»

او معتقد است که در حوزه سرویس مدارس، حضور زنان سیر صعودی داشته و حتی نسبت به سال گذشته حدود ۶ درصد رشد پیدا کرده است. «تعداد رانندگان زن سرویس مدرسه در سال ۹۷، ۲۲ درصد بود، اما امسال به ۲۸ درصد رسید و انتظار داریم که در سال تحصیلی آینده به ۵۰ درصد هم برسد. ما بستر را برای سهم ۵۰ درصدی زنان فراهم کرده‌ایم. ضمن اینکه در دبستان‌های پسرانه نیز اغلب والدین تمایل دارند از راننده زن استفاده شود.»

رانندگان زن هم مثل مرد‌ها ازحقوق روزانه‌شان رضایت نداشته و از هزینه‌های بالای نگهداری و قطعات خودرو گلایه دارند، آن‌ها به طورمیانگین روزانه ۷۰ تا ۹۰ نفر را جابه جا می‌کنند که بسته به مسیر رفت و آمد، کرایه‌ها متفاوت است.

فلسفه راه‌اندازی تاکسی‌های ویژه بانوان، جابه‌جایی راحت و ایمن زنان بوده است، اما اتحادیه تاکسیرانی آمادگی دارد که اگر تقاضا برای جابه‌جایی مردان و خانواده‌ها وجود داشته باشد، این قید برداشته شود و رانندگان زن هم بتوانند اقدام به سوار کردن همه افراد کنند. شبیه اتفاقی که در تاکسی‌های اینترنتی در جریان است.

منبع: روزنامه ایران