از جنگ به کودکان نگویید

«اخبار» بخش جدایی ناپذیر زندگی ما را تشکیل می‌دهند؛ اما این خودمان هستیم که انتخاب می‌کنیم به اخبار حقیقی گوش دهیم یا به شایعات و اخبار دروغ دامن بزنیم، این ما هستیم که تصمیم می‌گیریم حتی در شرایط سخت از روان، خانواده و کودکانمان محافظت کنیم تا آن‌ها دچار شوک و آسیب‌های روحی و روانی نشوند.

گوهریسنا انزانی-متخصص روانشناسی کودکان و نوجوانان گفت: به طور کلی شنیدن اخبار حوادث غیرمترقبه مانند سقوط هواپیما، درگیری، خشونت و ... موجب صدمات جسمی و روانی جبران ناپذیری در جامعه می‌شود و می‌تواند افراد جامعه را دچار مشکلات اجتماعی و اختلالات روانی کند. امکان دارد این اختلالات افراد را در معرض آسیب جسمی، روانی و روحی قرار دهد که این آسیب‌ها می‌تواند به طور مستقیم یا غیرمستقیم آن‌ها را درگیر کند.

وی با بیان اینکه قرار گرفتن در معرض اخبار منفی و ناراحت‌کننده یا رویداد آسیب‌زا باعث می‌شود اختلالات روانی در افراد شدت گیرد، گفت: هفته‌های گذشته اخبار منفی زیادی را شاهد بودیم، اما در این میان برخی افراد بودند که هنگام بروز حوادث شروع به اظهارنظر و ترویج شایعه کردند.

شایعات و گزارش‌های تایید نشده، اخباری هستند که به تعریف و تبیین وضعیت‌های مبهمی که به صورت دو پهلو ظاهر می‌شوند، کمک می‌کند، این درحالیست که هنگام بروز حوادث مختلف، افراد با پیگیری اخبار و رسانه‌ها سعی دارند اضطراب ناشی از این اخبار را از خود دور و از تنش‌ها و اضطراب‌های درونی، خود را محافظت کنند.

وی بیان کرد: در جریان انتقال اخبار، تغییر شکل گوناگونی در آن اتفاق می‌افتد و مردم مشتاق شنیدن آن هستند، اما به دلیل اینکه نمی‌توانند آن را از منبع موثقی دریافت کنند، به شبکه‌های اجتماعی که مکانی مناسب برای پیگیری اخبار منفی و شایعات است جذب می‌شوند.

شنیدن این اخبار برای کودکان بیشترین میزان آسیب را به همراه دارد، زیرا آن‌ها ظرفیت ذهنی و شناسایی مفاهیم را ندارند چراکه درک انتزاعی وقایع و پیامد اتفاقات برای آن‌ها در حد تعادل رشد نکرده است.

این روانشناس با تاکید بر اینکه کودکان در برابر اخبار منفی بیش از بزرگسالان از نظر روانی دچار آسیب می‌شوند، تصریح کرد: اخبار و شایعات منفی می‌تواند در کودکان به صورت انجام بازی‌های خشن و تکراری بروز یابد، آن‌ها در این حالت رویا‌های مکرر ناراحت‌کننده که محتوا و عواطف آن‌ها در رابطه با رویداد‌های آسیب‌زا هستند دارند که این رفتار‌ها در دوران بزرگسالی آن‌ها نیز قابل مشاهده خواهد بود.

بازآفرینی رویداد‌های خاص در جریان بازی‌های کودکان نیز از جمله واکنش آن‌ها نسبت به اخبار منفی و شایعات است که می‌تواند موجب آشفتگی‌های روانی شدید و طولانی در رویارویی با نشانه‌های درونی یا بیرونی که شبیه جنبه‌ای از رویداد‌های آسیب‌زا است، دیده شود.

این متخصص روانشناسی کودک و نوجوان تاثیر اخبار منفی بر روان و جسم کودکان را تشریح کرد و ادامه داد: کودکان پس از شنیدن اخبار منفی به علت ناتوانی در بروز افکار و هیجانات، خلق‌شان تغییر می‌کند که در این حالت ناتوانی در رفتار‌های اجتنابی، محدود کردن بازی‌های خود، کاهش مشارکت در فعالیت‌ها، پرخاشگری، استرس، افسردگی، اضطراب، ترس‌ها و کابوس‌ها در کودکان شدت می‌گیرد.

وی ادامه داد: مشکلات خواب، گریه‌های بی‌اختیار، ناتوانی در کنترل ادرار و مدفوع، فراموشی مزمن، کاهش حافظه و تمرکز، مشکلات تنفسی، احساس گناه، افزایش وابستگی، گوشه‌گیری، ترس از تنها خوابیدن، پرخوابی، استفاده از مواد مخدر، قطع دوره قاعدگی، تحریک‌پذیری و مشکلات جسمانی از جمله ریزش مو در کودکان و نوجوانانی که اخبار منفی مانند جنگ را از سوی خانواده و جامعه می‌شنوند شدت می‌گیرد و درنهایت تکامل جسمی و روانی آن‌ها با تاخیر همراه خواهد بود و همچنین رفتار‌های خصمانه و پرخاشگرانه در آن‌ها به شدت می‌یابد.

باتوجه به اینکه کودکان زیر ۷ سال قادر به درک و و شناسایی مفاهیم انتزاعی مانند خشونت و جنگ نیستند این روانشناس به والدین توصیه کرد تحت هیچ شرایطی در رابطه با این مسائل ذهن کودک خود را درگیر نکنند.

حتی در کودکان ۷ تا ۱۸ ساله که درک انتزاعی آن‌ها در حال شکل‌گیری است نیز درکی از پیامد‌های این اتفاقات ندارند و درنهایت اختلالات روانی مذکور در آن‌ها بروز می‌یابد، لذا از والدین تقاضا می‌شود درباره اتفاقات ناخوشایند مانند آنچه ذکر شد از نظر فکری، احساسی و جسمانی خود را به تعادل برسانند و اگر ترس و اضطرابی در درون فکر خود مشاهده می‌کنند با مشاور موضوع را مطرح کنند تا بتوانند با کنترل بر افکار، از سلامت روانی خود و خانواده محافظت کنند.

انزانی تاکید کرد: اختلالات استرس پس از ضربه‌های روانی اغلب پیش‌رونده بوده و تا پایان عمر همراه فرد باقی می‌ماند. در حال حاضر بسیاری از کودکان به اینترنت دسترسی دارند و این موضوع باعث می‌شود که خود آن‌ها نیز به طور مستقیم اخبار منفی را پیگیری کنند که این پیگیری اثرات جبران‌ناپذیرتری به دنبال دارد، لذا در این شرایط توجه به صحبت‌ها و بیان افکار کودکان و نوع بازی‌های آن‌ها و حمایت همدلی والدین می‌تواند از آسیب‌های احتمالی پیگیری اخبار توسط کودکان و نوجوانان جلوگیری کند.