مافیای اکران

فرزاد موتمن | درباره اکران اینترنتی فیلم‌ها یا نمایش فیلم‌ها به صورت آنلاین سال‌هاست در سینمای دنیا بحث می‌شود و گسترش شبکه‌هایی نظیر نت‌فلیکس (که تهیه بعضی از فیلم‌های مهم دنیا را بر عهده دارد و همزمان با اکران، فیلم‌های مربوطه را روی آنتن اینترنت هم می‌برد) این بحث را پیش آورده که شاید به زودی سینما‌های سراسر دنیا از شکل کلاسیک خود (که مردم در سالن به تماشای فیلم می‌نشینند) خارج و اشکال دیگری را هم تجربه کنند.

وقوع چنین فرضیه‌ای تخیلی به نظر نمی‌آمد، چون گسترش تکنولوژی دیجیتال در سال‌های اخیر تبعاتی در پی داشته که لزوما مثبت نبوده است، نمونه آن هم خانه‌نشینی مردم است و اینکه اساسا مردم تنهاتر شده‌اند و با فضای مجازی ارتباط می‌گیرند و داشته‌های‌شان هم از این فضا تامین می‌شود.

در نتیجه سهولت تماشای فیلم در خانه، آن‌ها را نسبت به سالن‌های سینما بی‌علاقه کرده است، با این حال تصور می‌شد که ۲۰ یا ۳۰ سال آینده فیلم‌ها به شیوه‌های جدیدی نمایش داده شوند، اما کرونا ناخواسته این پروسه را جلو انداخت.

در ایران از ۵ یا ۶ سال پیش بحث استفاده از وی او دی‌ها در سینما‌ها مطرح شد، به خصوص برای آن دسته از فیلم‌هایی که برای مخاطب خاص‌تری ساخته می‌شوند و مورد توجه سینماداران و دفاتر پخش نیستند طرح وی او دی‌ها فرصت خوبی برای نمایش این فیلم‌ها فراهم می‌کرد، اما این طرح هیچ وقت از سوی دفاتر پخش جدی گرفته نشد، چون با منافع آن‌ها سازگار نبود.

اما در ماه‌های اخیر که سینما‌ها تعطیل شد و سینماگران مهم‌ترین زمان نمایش فیلم در سینما‌ها را از دست دادند و اساسا سینماداری دچار یک خسارت جدی شد و فیلم‌ها برای اکران در سینما‌ها با ترافیک عجیبی روبه رو شدند به نظر می‌رسد که نمایش فیلم‌ها در وی او دی اهمیت پیدا کرده است.

از آنجایی که ما کشوری هستیم که میزان تولید فیلم در سینمای ایران بیشتر از سینما‌های آن است سالن‌های سینما بعد از بازگشایی قطعا دچار آشفتگی می‌شوند و هرج و مرج عجیبی در سینمای ایران به وجود می‌آید. این وسط جالب است تهیه‌کنندگانی که اکران فیلم‌ها در سالن‌های سینما را در دست دارند به نمایش فیلم‌های‌شان در وی او دی‌ها فکر می‌کنند.

من شخصا فکر نمی‌کنم اکران آنلاین برای سینمای ایران نجات دهنده باشد، دلیلش هم این است که مشکل ما اساسا نداشتن امکان اکران نیست. به هر حال ما کشوری هستیم که منابع سینمایی داریم. مشکل ما انسانی است و ربطی به اکران ندارد. مشکل اصلی ما از بروکراسی اکران نشات می‌گیرد. مشکل‌مان افرادی هستند که چینش اکران سینما‌ها را در دست دارند و از آن‌ها در سینما به عنوان «مافیا» اسم برده می‌شود.

در واقع یکی، دو دفتر پخش هستند که از نیمه دهه ۸۰ کنترل همه‌جانبه‌ای روی اکران فیلم‌ها پیدا کرده‌اند و در واقع این افراد هم پولدار هستند و هم امکان اکران نزد آنهاست و هم با مدیران ارتباط خوبی دارند. این افراد اکران فیلم را در دست می‌گیرند و اساسا سینمای ما آن چیزی را به صورت نمایش می‌دهد که این چند نفر می‌خواهند و در توافقی هم که آن‌ها با مدیران فرهنگی دارند به علاقه‌مندی مدیران آشنا هستند و همان علاقه را بسط و گسترش می‌دهند.

آنچه این وسط خرد می‌شود فیلم‌های مستقل است که نه محبوب پخش‌کننده‌هاست و نه سینماداران این نوع فیلم‌ها را دوست دارند و نه مدیران دولتی به این نوع فیلم‌ها علاقه‌مند هستند. این فیلم‌های مستقل بافت‌شان شبیه فیلم‌های ایرانی نیست و دنیای شخصی‌تری دارند و همواره بیشترین لطمه را در چند سال اخیر از اکران خوردند و گاهی هم اصلا اکران نشدند.

در نتیجه الان هم هیچ تضمینی وجود ندارد که آنتن آنلاین فیلم‌ها با فضایی ناعادلانه روبه رو نشود. به نظر من همین الان وی او دی‌ها توسط این گروه محاصره شده‌اند و مطمئنم آشفتگی سینماها، دامن وی او دی را می‌گیرد، چون «مافیا»‌ی سینما قدرت دارد.

الان بخشنامه اخیر وزارت ارشاد که رانت‌ها و قدرت بیشتری به «مافیا»‌ی سینما می‌دهد کاملا نشان می‌دهد بین آنچه که «مافیا» نام برده می‌شود و مدیران فرهنگی تفاهم کامل وجود دارد. در نتیجه من به این وضعیت خوشبین نیستم.